ساختمان کویل دوبل و علت سوختن کویل چیست ؟
آشنایی با ساختمان کویل
کویل از قسمت های همچون، بدنه، سیم پیچ های اولیه و ثانویه، هسته متورق شده، مقاومت، ترمینال های ورودی، خروجی، مرکزی و روغن تشکیل شده است. بدنه کویل نسبت به محتویات داخلی آن عایق می باشد. بر روی درب بدنه سه ترمینال وجود دارد : الف- ورودی ب- خروجی ج- مرکزی. ترمینال ورودی را با عدد ۱۵یا علامت + ، Coil و SW مشخص می کنند که به IG سوئیچ متصل می گردد. ترمینال خروجی را با عدد ۱ یا علامت – ،CB ، DIS ، مشخص می نمایند که از طریق سیمی به فیش پلاتین متحرک(مثبت) متصل می شود. ترمینال مرکزی فاقد علامت بوده و در مرکز درب قرار می گیرد. این ترمینال، توسط وایر فشار قوی به برجک مرکزی درب دلکو متصل می شود.(شکل۵-۴)
با توجه به ولتاژ جریان برقی که از قسمت های مختلف سیستم جرقه عبور می کند، می توان سیستم جرقه را به دو مدار اولیه فشار ضعیف و مدار ثانویه فشار قوی تقسیم نمود.
۲- سیم پیچ اولیه
این بوبین به ترمینال ورودی و خروجی متصل می گردد. ضخامت سیم ، ۸/۰میلی متر بوده و تعداد حلقه های آن ۲۵۰ تا ۳۵۰ دور می باشد. ولتاژی که این بوبین تولید می نماید در حدود ۱۲ تا ۳۰۰ ولت است. مسیر عبور جریان برق در مدار اولیه یا فشار ضعیف به ترتیب زیر می باشد :
مثبت باطری ، ترمینال B اتوماتیک استارت ، ورودی B سوئیچ ، ترمینال جرقه سوئیچ IG ، ترمینال ورودی فشار ضعیف کویل ، سیم پیچ اولیه کویل ، ترمینال خروجی فشار ضعیف کویل ، پلاتین متحرک و خازن ، پلاتین ثابت و بدنه خازن ، بدنه دلکو و منفی باطری.(شکل ۵-۵)
در مسیر سیم پیچ اولیه، مقاومتی را به صورت سری قرار می دهند. این مقاومت حفاظت از سیم پیچ اولیه را برعهده دارد. مقاومتی دیگر از این نوع وجود دارد که، زمانیکه موتور سرد است در هنگام استارت زدن، درمدار سیم پیچ، قرار نمی گیرد و بعد از گرم شدن موتور، به مدار متصل شده و پس از آن محافظت می نماید. لذا موتور راحت تر روشن می شود و با قرار نگرفتن مقاومت در مدار، قدرت جرقه افزایش می یابد. (شکل ۵-۶)
سیم پیچ ثانویه
تعداد حلقه سیم پیچ ثانویه، ۵۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰ دور می باشد. این سیم پیچ، از ترمینال ورودی به ترمینال مرکزی متصل می شود. قدرت ولتاژ تولیدی آن از ۵۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰ ولت بوده و قطر سیم، ۱/۰ میلی متر است. نسبت حلقه های سیم پیچ ثانویه به سیم پیچ اولیه معمولا بین ۵۰:۱ تا ۱۵۰:۱ می باشد. اجزای مدار ثانویه یا فشار قوی عبارتند از : سیم پیچ ثانویه ، وایر فشار قوی کویل به دلکو ، فنر و ذغال در دلکو، چکش برق ، وایر شمع و شمع . (شکل ۵-۷)
علت ورقه ای بودن هسته کویل به این دلیل است که از تشکیل جریانات گردابی مغناطیسی جلوگیری به عمل آورده و قدرت جرقه را افزایش دهد. وجود جریان های گردابی درون هسته، باعث داغ شدن هسته، اتلاف انرژی و کاهش راندمان می شود. ورقه ای بودن هسته، باعث بهتر خنک شدن آن می شود. برای انتقال حرارت مناسب تر، از روغن مخصوصی، در داخل کویل استفاده می شود که به عنوان یک عایق الکتریکی نیز عمل می کند. علاوه بر این، بین دو سیم پیچ کویل نیز از عایق های کاغذی استفاده می شود.
عملکرد کویل
فرض می نماییم پلاتین دلکو و کنتاکت های متحرک و ثابت آن، که همانند یک کلید قطع و وصل، عمل می کنند، بسته است. زمانیکه سوئیچ را درحالت باز قرار می دهیم جریان برق از قطب مثبت باطری و جعبه فیوز عبور نموده و پس از عبور از کنتاکت های سوئیچ، به ترمینال ورودی یا منفی کویل می رسد. جریان پس از عبور از سیم پیچ اولیه، به اتصال انشعابی سیم دلکو می رسد. قسمتی از این جریان به خازن رفته و آن را اشباع و شارژ می گرداند. قسمت دیگر آن به پلاتین متحرک رسیده و از طریق پلاتین ثابت، اتصال بدنه و به قطب منفی باطری متصل می شود. با اتصال بدنه شدن جریان، چراغ های پشت داشبورد و سایر مصرف کننده ها روشن می گردند. همچنین سبب ایجاد میدان مغناطیسی و ولتاژ خود القاء، در سیم پیچ اولیه می شود.
بعد از استارت زدن موتور و چرخش میل دلکو، کنتاکت ها باز می شوند. با باز شدن فک ها، خطوط قوای مغناطیسی ایجاد شده در سیم پیچ اولیه و هسته کویل ریزش می کند. با ریزش خطوط قوا، یک شوک الکتریکی و ولتاژ القایی در سیم پیچ ثانویه ایجاد می گردد. بنابراین به تعداد حلقه این سیم پیچ، ولتاژی مضاعف تولید می شود. این ولتاژ، توسط وایرفشار قوی از ترمینال مرکزی، عبور می نماید و به شمع و الکترود های آن می رسد. به علت فاصله هوایی زیاد دهانه شمع، پرتاب جرقه تولیدی ضعیف (زرد رنگ) می باشد که باعث روشن نشدن موتور می شود.
برای تقویت ولتاژ خروجی ترمینال مرکزی، از خازن استفاده می شود. خازن به صورت لحظه ای شارژ و دشارژ می شود. با باز بودن دهانه پلاتین، جرقه ای به علت کم بودن فاصله هوایی ایجاد می شود. در صورت نبودن خازن در مدار، این جرقه، باعث ذوب شدن فک های پلاتین شده و به اصطلاح پلاتین خال می زند. با وجود خازن، پرتاب جرقه دیگر در دهانه پلاتین تولید نمی گردد بلکه ولتاژ ۳۰۰ ولتی سیم پیچ اولیه، خازن را شارژ می کند. پس از لحظه ای، خازن دشارژ شده و به علت باز بودن دهانه پلاتین و عدم اتصال بدنه آن، جریان عکسی به سمت کویل، از طریق مدار سیم پیچ اولیه می رود. این جریان، کمک به ریزش سریع تر خطوط قوا نموده و قدرت شوک الکتریکی را افزایش می دهد. بنابراین ولتاژ سیم پیچ ثانویه افزایش می یابد. درنتیجه قدرت جرقه در سر شمع افزایش یافته(آبی یا بنفش رنگ) و مخلوط بنزین وهوا محترق می گردد و موتور روشن می شود.
پس از آنکه کویل ولتاژ مناسب را تولید نمود جریان، از طریق درب دلکو و ترمینال های آن هدایت می شود. جریان برق به ترتیب از، وایر مرکزی کویل، ترمینال مرکزی درب دلکو، ذغال و فنر درب، چکش برق، ترمینال اصلی هر سیلندر، وایر شمع و شمع عبور نموده و باعث جرقه در سر شمع شده و مخلوط سوخت وهوا را مشتعل می کند.
عوامل سوختن کویل
الف) زمانی که دهانه پلاتین بسته است و سوئیچ به مدت طولانی باز باشد، عبور جریان برق از سیم پیچ اولیه و بدنه شدن آن از طریق پلاتین، باعث گرم شدن کویل می شود که سبب سوختن سیم پیچ های آن به مرور زمان و نیم سوز شدن آن می گردد. ازعلائم نیم سوز شدن کویل، جرقه ضعیف شمع به رنگ زرد و روشن نشدن موتور می باشد. چنانچه دهانه پلاتین باز بماند مشکلی ایجاد نمی شود
ب) معیوب بودن و نامناسب بودن ظرفیت خازن و خلاصی زیاد میل دلکو باعث سوختن متوالی پلاتین و کویل می شود.
ج) باز بودن بیش از حد دهانه شمع سبب بیش از حد آوانس شدن جرقه می گردد که در این حالت موتور و کویل گرم کار می کند.
پلاریته صحیح کویل
اشتباه وصل کردن ترمینال های کویل، در حالت غیرعادی مانند سرد بودن موتور، کثیف و فرسوده بودن شمع، روغن سوزی موتور و غیره در کارکرد موتور تاثیر گذار خواهد بود. در این حالت، پرتاب جرقه در سر شمع از سمت الکترود منفی به الکترود مثبت انجام می شود. پلاریته غلط کویل، باعث کاهش قدرت جرقه ۱۵ تا ۳۰ درصدی می شود.
برای آزمایش صحت عمل جرقه زنی، وایر کویل را از دلکو بیرون آورده و در فاصله ۱۰ میلی متری از سر شمع نگه داشته ، نوک گرافیتی مدادی را بین وایر و سر شمع بگیرید. (شکل۵-۸) در حالیکه جرقه زده می شود شعله نارنجی رنگی از طرف مداد خارج می گردد. اگر شعله از طرف مداد به طرف سر شمع باشد جهت تخلیه جرقه صحیح و اگر از طرف مداد به طرف وایر باشد جهت غلط می باشد.