نکات فنی خودرو / اصول اولیه روانکاری موتور
اصول اولیه روانکاری موتور
موتور مهمترین جزء یک ماشین است که به روغنکاری نیاز دارد. شکل ۱ قسمت‌هایی از موتور را که باید روغنکاری شوند نشان می‌دهد. مجموعه‌ی مکانیسم سوپاپ برای باز و بسته کردن سوپاپ‌ها، مجموعه پیستون-رینگ در داخل سیلندر، یاتاقانها و محورها در بوش‌ها، قطعات اصلی میل لنگ، میل سوپاپ، محور پمپ روغن و … از قطعاتی هستند که به روغنکاری نیاز دارند.
شکل ۱: قسمت‌هایی از موتور که باید روانکاری شوند
عدم روغنکاری موتور باعث می‌شود تا بین قطعات فلزی موجود در موتور که با فاصله های کم نسبت به یکدیگر قرار گرفته‌اند، تماس مستقیم فلز با فلز ایجاد شده و خوردگی و سایش قطعات اتفاق بیافتد. روغن به صورت یک لایه‌ی نازک بین این قطعات قرار گرفته و مانع سایش آنها می‌شود. در واقع یکی از وظایف روغن موتور آسان کردن حرکت نسبی قطعات روی یکدیگر است. اما علاوه بر روانکاری، روغن موتور وظایف دیگری نیز بر عهده دارد که بعضی از آنها عبارتند از:
• خنک کردن قطعات و دفع حرارت موتور
روغن حرارت ناشی از عمل احتراق و اصطکاک ناشی از حرکت قطعات موتور را به خود جذب کرده و در کارتر و همچنین خنک کننده روغن حرارت از روغن گرفته می شود.
• آب‌بندی فاصله‌ی بین رینگ‌های پیستون و بدنه‌ی سیلندر و سایر فواصل قطعات جهت جلوگیری از خروج گازها هنگام عمل تراکم و همچنین جلوگیری از کاهش کشش و قدرت موتور
• دفع ذرات سایش و آلاینده ها
روغن بایستی ذرات ریز دوده، گرد و خاک و سایر مواد خارجی، ذرات ناشی از سایش قطعات را در خود معلق نگه داشته و مانع از چسبیدن آنها به یکدیگر شده و به داخل کارتر و فیلتر هدایت کند. همچنین وظیفه‌ی معلق نگه داشتن آبهای تولید شده در زمان احتراق نیز به عهده‌ی روغن است.
• جلوگیری از زنگ زدگی قطعات فلزی
• کاهش قدرت ضربه وارده به یاتاقانها و دیگر قطعات موتور جهت افزایش عمر مفید موتور و در نتیجه کاهش سر و صدا
در لحظه‌ی انفجار مخلوط سوخت و هوا به علت فشارهای لحظه‌ای موجود در محفظه‌ی احتراق، فشار بسیار زیادی به‌صورت ناگهانی بر یاتاقانها، سطح پیستون و رینگ‌های آن وارد می‌شود. روغن این ضربه‌ی ناگهانی را مهار کرده و از تماس سطوح با یکدیگر جلوگیری می‌کند.
خواص روغن‌موتور
با توجه به وظایف ذکرشده برای روغن موتور، یک روغن موتور با کیفیت مناسب باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
• باید گرانروی مناسب داشته باشد و عمل روانکاری را به درستی انجام دهد، یعنی باعث تسهیل حرکت نسبی قطعات متحرک موتور شود.
• باید با انتقال سریع حرارت بتواند یاتاقانها و دیگر قسمت‌های موتور را خنک کند.
• باید از لحاظ شیمیایی و حرارتی پایدار باشد، یعنی با افزایش حرارت شروع به اکسید‌شدن و در نتیجه تولید اسید و لجن نکند.
• باید به‌طور پیوسته و در همه‌ی شرایط ( در سرما و گرما) به اندازه‌ی کافی روان باشد و قابلیت پمپ‌شدن داشته باشد تا به راحتی و با سرعت به همه‌ی نقاط موتور برسد.
• باید از سطوح فلزی موتور در برابر زنگ‌زدگی، خوردگی شیمیایی، فرسایش و سائیدگی تا حد امکان جلوگیری کند.
• باید موتور را تمیز نگه داشته و قابلیت معلق نگه‌داشتن آلودگی‌هایی که ممکن است از سوخت و یا جاهای دیگر وارد روغن شده باشند را داشته باشد و تشکیل رسوبات را به حداقل برساند.
• باید ظاهری یکنواخت داشته باشد و عاری از هرگونه ذرات خارجی و بخصوص آب باشد.
روغن پایه به تنهایی نمی‌تواند این ویژگی‌ها را داشته باشد. بنابراین برای وجود چنین خواصی از افزودنی استفاده می شود. در بین کلیه‌ی روانکارها، روغن موتور یکی از روغن‌هایی است که بیشترین میزان مواد افزودنی را به خود اختصاص داده است.