معایب و مزایای فن اضافی برای خودروهای آفرود +تصاویر

فن اضافی برای خودروهای آفرود

پیش از ورود به مبحث فن اضافی برای خودروهای آفرود اجازه بدهید تا سیستم خنک کننده ی خودروهایی که سوار شده و برای آفرود استفاده می کنیم را مرور کنیم. بودند برخی خودروها نظیر فولکس قورباغه ای های قدیم که به روشی دیگر و صرفا با دمیده شدن هوا به اطراف موتور خنک می شدند ولی در اغلب خودروها از آب برای خنک کردن موتور و برای جلوگیری از آسیب رسیدن به موتور در اثر تولید حرارت استفاده می شود.

سیستم خنک کننده ی خودرو

همانگونه که می بینید یک رادیاتور در مقابل موتور قرار دارد و آبی که در محفظه ی پایین رادیاتور قرار دارد آب سرد می باشد و با لوله ای از جنس لاستیک به قطعه ای به نام واتر پمپ متصل است. واتر پمپ موجب پمپ شدن آب خنک از رادیاتور به درون موتور می شود. آب در اطراف سیلندر ها گردش کرده و حرارت تولید شده در موتور را به خود می گیرد و سپس از بالاترین قسمت موتور خارج شده و به محفظه ی بالایی رادیاتور باز می گردد و البته سر راه آب گرم که از موتور قرار است به محفظه ی بالایی رادیاتور وارد شود قطعه ای به نام ترموستات قرار دارد که وظیفه ی این قطعه باز کردن راه خروج آب در صورت گرم شدن موتور و بستن راه خروج آب در صورت خنک بودن موتور می باشد.

آبی که وارد رادیاتور می شود از لوله های باریکی که در شبکه های رادیاتور و در معرض هوای آزاد قرار دارند رد شده و پس از اینکه دمای خود را به هوا منتقل کرده و خنک شد به محفظه ی پایینی رادیاتور می ریزد و دوباره آماده ی وارد شدن به موتور و گرفتن دمای اضافی موتور خودرو می شود.

سیستم بخاری خودرو

رادیاتور کوچکی که در سمت راست تصویر می بینید سیستم بخاری خودروست که از گرمای همین آب برای گرمادهی به درون خودرو استفاده می کند به این معنی که آب گرم درون موتور خودرو به وسیله این لوله به درون رادیاتوری که در دخل کابین خودرو قرار دارد هدایت می شود و فن برقی که بسته به نیاز با سرعت های متغییر می چرخد حرارت دفع شده از این رادیاتور کوچک را درون خودرو منتشر کرده و کابین خودرو را گرم می کند.

سیستم پروانه و فن

وقتی که خودرو با سرعت به سمت جلو حرکت می کند هوا نیز با سرعت به خودرو برخورد می کند و اگر دقت کرده باشید قسمت جلوی خودرو معمولا باز و برای ورود هوا به درون رادیاتور مناسب است و به این ترتیب هوایی که به خودرو برخورد کرده و از رادیاتور رد شده و از کنار موتور نیز رد می شود موجب خنک شدن آب رادیاتور می شود و البته این میزان هوا برای خنک کردن آب رادیاتور کافی نیست مخصوصا اینکه ممکن است خودروی شما بی آنکه با آن در حرکت باشید روشن باشد و در این حالت هوایی از رادیاتور عبور نخواهد کرد و آب نیز خنک نخواهد شد.

عموما در خودروهای قدیمی و برخی خودروهای خاص امروزی از سیستم پروانه برای جریان دادن هوا در درون شبکه های رادیاتور و در اطراف موتور استفاده می شده است و می شود به این معنی که پروانه ای بسیار قوی پشت رادیاتور تعبیه شده است که با حرکت میل لینگ و با چرخش میل لنگ به دور خود می گردد و هر چه دور موتور بالاتر باشد سرعت چرخش این پروانه نیز بیشتر شده و هوای بیشتری را نیز به جریان می اندازند.

اما امروزه این سیستم از روی برخی از خودروها حذف شده است و به جای آن، از فن های برقی دمنده ای که عموما جلوی رادیاتور تعبیه شده اند و با نیروی برق و با استفاده از ترموستات های الکترونیکی و همچنین سیستم رله و … دستور گرفته و به کار می افتند بهره گرفته شده است. هر چند ممکن است در برخی خودروها فن های مکنده ی برقی پست رادیاتور نصب شوند و این بسته به تشخیص مهندسین طراح خودرو متغییر است.

از جمله مزایای این سیستم به سیستم قدیمی تر شاید بتوان به کاهش هزینه ی تمام شده ی خودرو اشاره کرد ضمن اینکه در این سیستم فشار کار به گردش در آوردن پروانه و خنک کردن موتور مستقیما بر عهده ی خود موتور نیست و قدرتی که موتور باید صرف این امر بکند صرف شتاب و سرعت گرفتن خودرو می شود.

البته این سیستم معایب خاص خود را نیز داشته است و از مهم ترین معایب آن می توان به خرابی های پی در پی و مکرر و دوام کمتر نسبت به سیستم قدیمی پروانه و همچنین احتمال بسیار زیادی خرابی و از کار افتاده هر یک از قطعات این سیستم و عدم چرخش فن ها و در نتیجه از بین رفتن موتور اشاره کرد که به وفور در خودروهایی که از این سیستم استفاده می کنند رخ می دهد و این در حالی است که این مشکل در خودروهایی که با سیستم پروانه خنک می شوند به دلیل سادگی سیستم، رخ نمی دهد.

فن کلاچ

در برخی از خودروهایی که از سیستم پروانه برای خنک کردن موتور استفاده می کند پروانه را مستقیما به سر میل لنگ متصل کرده اند و این پروانه یکسره در حال چرخش می باشد و صد البته چرخش پروانه فقط زمانی مورد نیاز است که موتور حرارت بالایی داشته باشد و در صورتی که به ترفندی می توانستیم مانع از چرخش پروانه در زمانی که موتور نیاز به خنک شدن ندارد بشویم هم از هدر رفت قدرت موتور جلوگیری می شد و هم به افزایش سریع تر دمای موتور خصوصا زمانی که خودرو را تازه استارت زده و یا در هوای بسیار سرد رانندگی می کنیم کمک می کردیم.

و اینگونه بود که فن کلاچ اختراع شد. فن کلاچ که در برخی خودروهایی که از سیستم پروانه برای خنک کردن موتور استفاده می کنند به چشم می خورد وسیله ای است که مابین پروانه و قسمتی که از میل لنگ قدرت گرفته و سبب چرخش پروانه می گردد قرار می گیرد و وظیفه ی این وسیله نیز به این شرح است که در هنگام خنک بودن موتور، قدرت موتور را به پروانه منتقل نمی کند و پروانه نمی چرخد و نیروی موتور هرز نمی رود ولی زمانی که موتور داغ شد این وسیله ارتباط بین موتور و پروانه را وصل کرده و پروانه را به حرکت وا می دارد و …

توجه داشته باشید حتی در صورتی که فن کلاچ آزاد باشد و نیرو به پروانه منتقل نشود نیز پروانه در سرعت های آرام می چرخد ولی زمانی که فن قفل کرده باشد پروانه با تمام قدرت می چرخد و بارز ترین نشانه ی آن نیز نعره ای است که موتور در هنگام گاز دادن می کشد.

آمپر آب

خودرو به صورت خودکار اقدام به خنک کردن خود می کند ولی با این وجود سیستمی برای فراهم کردن امکان پایش دمای موتور و همچنین برای هشدار به راننده در صورت افزایش دمای موتور نیز در اغلب خودروها تعبیه شده است به این معنی که قطعه ای موسوم به فشنگی آب در درون آبی که در سیلندر در جریان است قرار داده می شود و این قطعه بسته به سیستمی که در خودرو به کار رفته است با سیم یا لوله به آمپری که در داخل خودرو و در دید راننده قرار دارد و ممکن است آنالوگ و یا حتی دیجیتال باشد متصل شده و دمای موتور خودرو را به راننده نشان می دهد. البته خودروهای قدیمی آمریکای اغلب این امکانات را ندارند!

سیستم کولر خودرو

شاید این سوال برای شما نیز مطرح باشد چرا وقتی که کولر خودرو را روشن می کنیم آمپر آب خودرو بالاتر می رود. به مکانیسم عمل سیستم کولر خودرو دقت کنید. سیستم کولر خودرو یک کمپرسور گاز دارد که گاز را در لوله ها به جریان می اندازد، گاز گرمای درون خودرو را گرفته و آن را به خود به سمت رادیاتور کوچکی که می بینید می برد. گرمایی که توسط گاز جذب شده است از طریق رادیاتور به هوا منتقل می شود و گاز سرد به درون کابین هدایت می شود تا در اثر ورزش هوایی که توسط فن برقی ایجاد می شود به درون کابین منتقل شود.

با توجه به اینکه رادیاتور کولر دقیقا مقابل رادیاتور آب قرار دارد گرمایی که در این رادیاتور دفع می شود مستقیما به رادیاتور آب می خورد و همین مسئله نیز سبب افزایش دمای آب و رادیاتور آب می شود. حال اگر خودروی شما دچار نقص فنی بوده و یا به صورت فابریک چندان پدر و مادر دار و قوی طراحی و ساخته نشده باشد روشن شدن کولر موجب افزایش دمای موتور خودروی شما خواهد شد و درست به همین دلیل نیز کولر خودروهای ارزان قیمت و غیر استاندارد داخلی را عموما در روزهای بسیار گرم سال و در مسیرهایی که سر بالایی بوده و زمینه را برای بالا رفتن دمای موتور فراهم می کند نمی توان روشن کرد.

خودروهای آفرود

معمولا کسانی که به صورت حرفه ای به آفرود می روند از خودروهای قدیمی که از سیستم پروانه و همچنین سیستم کاربورات در آنها استفاده شده است بهره می برند و برای اینکار دلایل محکمه پسند خود را نیز دارند ولی گاه برخی از دوستان از بالا رفتن آمپر آب خودروی خود شکایت می کنند که دلایل اولیه و اصلی این مشکل را به اختصار بررسی می کنیم. توجه داشته باشید که افزایش دمای موتور خودرو می تواند منجر به سوختن واشر سر سیلندر و زمین گیر شدن شما در بیابان و در خارج از جاده شده و مشکلات عدیده ای من جمله تحمیل هزینه های سنگین تعمیر موتور و … را برای شما رقم بزند.

تمیز کردن رادیاتور

با توجه به اینکه رادیاتور شما مدام در معرض ورزش باد و جریان هوا می باشد و ذرات معلق و گرد و خاک موجود در هوا نیز در شبکه های رادیاتور شما نشسته و راه ورود هوا را می بندد و روند تبادل دما بین رادیاتور و هوا را تا حدود زیادی مختل می کند توصیه می کنیم در صورتی که آفرود می روید هر از چند گاهی با باد قوی که معمولا در تعمیرگاه ها و آپاراتی های کامیونی می تواند یافت رادیاتور خود را باد بگیرید و در صورتی که با بادی چنین پر فشار که باز تاکید می کنم در تعمیرگاه و آپاراتی سواری ها یافت نمی شود اقدام به تمیز کردن رادیاتور خودروی خود بکنید خواهید دید که چه اندازه گرد و غبار و اشیار ریز و درشت که در لابلای شبکه های رادیاتور خودروی شما گیر کرده و مانع از خنک شدن موتور خودروی شما می شوند به بیرون خواهد پرید.

با توجه به اینکه فشار باد بالاست سعی کنید باد را دقیقا عمود به رادیات به سمت شبکه ها هدایت کنید تا فشار باد سبب خم شده پره های رادیاتور نشود. در بازار نمونه ای از اسیدها برای شستن و تمیز کردن شبکه های رادیاتورهای کولرهای گازی وجود دارد که اگر چه رادیاتور را عاری از هر گونه شی خارجی و غریبه می کند ولی به دلیل اینکه موجب خورده شدن فلز خود رادیاتور می شود استفاده از این اسیدها برای تمیز کردن رادیاتورها توصیه نمی شود ولی بین خودمان بماند من گاهی برای تمیز کردن شبکه ی رادیاتور خودرو از این اسیدها استفاده می کنم و در عین حالی که ممکن است برای خودرو و خصوصا برای خودروهای نسبتا فرسوده حکم سم را داشته باشد ولی نتیجه عالی است!

بررسی و تعویض به موقع تسمه ها

خودروهای آفرود عموما از سیستم پروانه برای خنک کردن موتور استفاده می کنند و بنابریان چرخش صحیح پروانه مستقیما ارتباط به سلامت تسمه ها دارد و در صورتی که تسمه ها معیوب بوده و یا شل باشند چرخش مناسب در پروانه نیز رخ نخواهد داد و موتور بیش از حد استاندارد گرم خواهد شد. تسمه ها را بررسی کنید و در صورتی که معیوب هستند عوض کنید و در صورتی که شل هستند سفت نمایید.

تعویض منظم ترموستات

ترموستات قطعه ای است مصرفی که پس از مدتی معمولا از کار افتاده و یا به درستی از پس وظیفه ای که بر دوش دارد بر نمی آید. ترموستات چرخش آب در موتور و رادیاتور را کنترل می کند. در صورتی که دمای موتور بالا باشد مسیر را باز کرده و اجازه ی گردش آب را صادر می کند و در صورتی که موتور خودرو خنک باشد راه چرخش را بر آب می بندد. در صورتی که این قطعه وظیفه ای که بر دوش دارد را به درستی انجام ندهد ممکن است خودروی شما در اثر افزایش شدید دما مرخص گردد پس پیش از اینکه این قطعه عیب پیدا کند آن را تعویض کنید. در بازار نمونه های ۸۲.۵ سانتی گراد و ۷۶ سانتی گراد وجود دارد که من با توجه به اینکه از خودرو در شرایط آفرود و طاقت فرسا استفاده می کنم و ایران نیز جزو مناطق خیلی سرد سیر محسوب نمی شود از نمونه های ۷۶ سانتی گراد استفاده می کنم.

البته ممکن است کسانی در مناطق بسیار سرد ایران زندگی کنند و نیاز به استفاده از نمونه های ۸۲.۵ سانتی گراد باشند. لازم به ذکر است که برخی از افراد و متاسفانه برخی از تعمیرکاران برای جلوگیری از افزایش دمای موتور ترموستات را باز کرده و مسیر چرخش آب را همواره باز می کنند. توجه داشته باشید که موتور برای اینکه کارکرد سالم و بدون فرسودگی داشته باشد نیاز دارد تا به دمای مناسب رسیده و این دما را حفظ کند و زمانی که شما ترموستات را حذف می کنید موتور عموما در دمایی پایین تر از آنچه که برای آن طراحی شده است کار کرده و به مرور دچار مشکلات اساسی می شود.

کسب اطمینان از سلامت فشنگی

ممکن است فشنگی آب شما به هر دلیلی معیوب بوده باشد و آمپر خودروی شما دمای صحیح را نشان ندهد و این مشکل یک بار بر سر خود من آمده و پس از تعویض فن کلاچ و پس از تعویض ترموستات و زمانی که دمای موتور باز کماکان بالا نمایش داده شد متوجه شدم که فشنگی آب مرخص شده است و با تعویض فشنگی آب متوجه شدم که نه فن کلاچ و نه ترموستات، هیچ یک مشکلی نداشتند و ایراد تنها از فشنگی آب بود که دمای نرمال آب خودرو را بالاتر نشان می دهد. به هر حال تجربه است دیگر!

مشکلات فن کلاچ

اولین مشکلی که با فن کلاچ پیدا خواهید کرد پیدا کردن نمونه های با کیفیت است چرا که کشور برادر و دوست ما یعنی چین انبوهی فن کلاچ به درد نخور و سه تا هزار تولید کرده و دست تاجر ایرانی داده است و تاجر ایرانی نیز به فروشنده عرضه کرده است و فروشنده نیز به هوای اینکه فروش جنس بی کیفیت سود سرشارتری دارد آن را با رغبت تمام به شما می فروشند.

فن کلاچ ها عموما در دورهای بالا سریع تر خراب می شوند پس دقت داشته باشید خودرویی که سوار هستید  خودرویی قدرتی بوده و از آن به عنوان خودروهای مسابقه ای و کورس استفاده نکنید. فن کلاچ ممکن است کاملا قفل کرده و آزاد نکند و در این حالت با افزایش دمای موتور مواجه نمی شوید و فقط خودروی شما چه در حالتی که تحت فشار باشد و چه در حالتی که در شرایط نرمال کار می ند نعره نمی کشد و صد البته در این شرایط از قدرت موتور نیز اندکی کم می شود و مصرف سوخت نیز افزایش می یابد.

مشکل اصلی فن کلاچ زمانی رخ می دهد که فن کلاچ قفل نکند و این مساله سبب خواهد شد تا دمای موتور خودروی شما شدیدا افزایش یابد و در این حالت حتما باید فن کلاچ را تعویض کنید وگرنه با مرخص شدن موتور خودروی خود مواجه خواهید شد.

چک کردن آب رادیاتور

آب رادیاتور حتی اگر کمترین نشتی در خودرو نداشته باشید نیز ممکن است به مرور زمان کم شود و مسلما زمانی که در آفرود به خودروی خود فشار وارد می کنید میزان کم شدن آب خودرو شدت نیز می یابد. به صورت مداوم آب رادیاتور خودروی خود را بررسی کنید و در صورت کاسته شن آن را پر کنید.

درب رادیاتور

ممکن است در نگاه اول درب رادیاتور چندتان مهم به نظر نرسد ولی حتما به اصل بودن و سالم بودن آن توجه کنید چون مستقیما به محافظت از آب درون رادیاتور بسته است و در صورتی که نشتی داشته باشد و آب رادیاتور خالی گردد، بالا رفتن دمای خودروی سبب سوختن واشر سر سیلندر خواهد شد.

اتصالات شلنگ های آب را بررسی کنید

هر از چند وقت یک بار اتصالات شلنگ های آب خودروی خود را بررسی کنید که نشتی ریز نداشته باشند. ممکن است به مرور زمان بست ها خود را ول کرده باشند و یا اینکه شلنگ ها در محل اتصال فرسوده شده باشند و آب با توجه به اینکه در حینی که خودرو کار می کند تحت فشار می باشد از این محل ها نشست پیدا کرده باشد.

یک دست شلنگ کامل آب یدک داشته باشید.

به هر دلیلی ممکن است شلنگ آب خودروی شما در محلی که دسترسی به هیچ قطعه فروش و تعمیرگاهی ندارید پاره شود و به همین دلیل توصیه می شود یک دست شلنگ آب کامل خودروی خود را مخصوصا در سفرهای آفرود به همراه داشته باشید.

واترپمپ

واترپم وسیله ای مکانیکی است که نیروی خود را از خود موتور می گیرد و با چرخش پره هایی که سر راه آب قرار دارد موجب گردش آب در رادیاتور و موتور می گردد و در صورتی که وظیفه ی خود را به درستی انجام ندهد آب نیز به درستی و با قدرت در سیستم گردش نداشته و خودرو نیز به خوبی خنک نخواهد شد. از سلامت واترپمپ خودروی خود اطمینان حاصل کنید.

فن اضافی برای خودروهای آفرود

در نهایت ممکن است برای کاسته شدن از فشار کار بر روی سیستم پروانه ی خودروی خود و برای اطمینان بیشتر از خنک ماندن خودرو در زمانی که تحت فشار است می توانید فن اضافی برقی بر روی خودروی خود نصب کنید. آفرود سواران معمولا یک عدد فن بسیار قوی از نوع دمنده را قبل از رادیاتور نصب می کنند تا در صورت لزوم از این فن نیز به عنوان فن ی کمکی برای خنک کردن خودرو استفاده کنند.

روش صحیح نصب کردن فن اضافی برای خودروهای آفرود به این صورت می باشد که در تصویر می بینید. هرگز از دو فن در قسمت جلو استفاده نکنید چرا که این فن ها در قیاس با پروانه ی خود خودرو کارایی چندانی ندارند و با این کار خود، جلوی رد شدن هوا را گرفته و به افزایش دمای موتور خودروی خود کمک نیز می کنید. تنها یک فن کافیست و دقت کنید که حتما و حتما باید از نوع دمنده نیز باشد.

با توجه به اینکه استفاده از کولر خصوصا در سربالایی ها و در هوای بسیار گرم ممکن است سبب فشار به سیستم خنک کننده ی خودرو گردد سیم کشی این فن را به گونه ای انجام داده ام که با روشن شدن کولر این فن کمکی نیز خود به خود شروع به کار می کند تا مانع از وارد شدن فشار در اثر کارکرد کولر به موتور خودرو گردد و صد البته کلید دیگری نیز برای این فن تعبیه کرده ام که در صورت صلاحدید با فعال کردن آن می توان فن را به صورت دستی روشن کرد.

زمانی که از این فن استفاده می کنم پروانه ی خود خودرو به ندرت وارد مدار می شود و تنها زمانی که این فن پاسخگوی نیاز خودرو نبود وارد عمل می شود و از این نظر وجود فن اضافی برای خودروهای آفرود را تا حدودی می توان ضروری ارزیابی کرد.

فن برقی به جای پروانه

و اما برخی از دوستان سیستم پروانه و فن کلاچ خودروهای آفرود را حذف و به جای آن از فن و یا فن های برقی استفاده می کنند که من با توجه به تجربیاتی که داشته ام این کار را مردود می دانم چرا که فن های برقی هر اندازه هم که قوی انتخاب و استادانانه نیز به کار گرفته شوند از پس خنک کردن موتور خودروی شما خصوصا در شرایط دشوار و روزهای گرم بر نخواهند آمد و این برای سلامت موتور خودروی شما بسیار خطرناک است.