آشنایی با انواع کلاچ خودرو و ایرادت شایع سیستم کلاچ

وضعیت کلاچ در حالت نیم کلاچ

در حالت نیم کلاچ کردن، صفحه کلاچ در وضعیت نیمه آزاد، مابین فلایویل و صفحه فشاری دیسک قرار می‌گیرد تا بتواند بدون وارد آوردن فشار زیاد به موتور، گشتاور پیچشی زیادی را منتقل کند و در صورتی که چرخ‌ها به گشتاور بالایی برای حرکت نیاز داشته باشند و موتور جوابگوی آن نباشد، باز هم بکسباد کردن لنت‌ها سبب قطع ارتباط ناقص می‌شود و از خاموش شدن موتور جلوگیری می‌کند. این وضعیت را هنگام شروع به حرکت کردن خودرو نیز می‌توان مشاهده کرد.

انواع کلاچ

همانطور که گفته شد کلاچ وسیله ای را برای جدا کردن دستگاه مولد نیرو و از سایر قسمت های استفاده از نیرو تامین می کند کلاچ انواع مختلفی دارد : یک صفحه ای و دو صفحه ای و روغنی و خشک و کلاچ های اتوماتیک و …

الف) کلاچ‌هایی که با استفاده از نیروی عضلانی، قطع و وصل ارتباط را انجام می‌دهند. در موارد لزوم، برای صرف نیروی کمتر از وسایل کمکی هیدرولیکی یا هوایی نیز استفاده می‌کنند. این کلاچ‌ها در انواع زیر دسته‌بندی می‌شوند:

۱) کلاچ‌های یک صفحه‌ای با فنرهای مارپیچی مانند کلاچ مینی‌بوس و اتوبوس
۲) کلاچ‌های یک صفحه‌ای با فنر دیافراگمی مانند کلاچ خودروهای پراید، پیکان، پژو و زانتیا
۳) کلاچ‌های دوصفحه‌ای با هر دو نوع فنر مانند کلاچ تراکتور
۴) کلاچ‌های چند صفحه‌ای مانند کلاچ موتورسیکلت

ب) کلاچ‌هایی که عمل قطع و وصل ارتباط را به طور خودکار انجام می‌دهند. از این گروه انواع کلاچ‌های زیر بیشتر به کار می‌روند:

۱) کلاچ‌های وزنه‌ای
۲) کلاچ‌های هیدرودینامیکی
۳) کلاچ‌های الکترومغناطیسی
۴) کلاچ‌های ترکیبی که مجموعه‌ای از انواع کلاچ‌های ذکر شده‌اند.

گفتنی است در این دسته‌بندی، زمینه استفاده در صنایع خودروسازی موردنظر بوده است، در حالی که در صنایع ماشین‌سازی از انواع دیگر کلاچ‌ها که در آنها نیرو به کمک چرخ‌دنده، چنگک، فلانچ اتصال و میله انتقال می‌یابد، استفاده می‌شود.

اجزای کلاچ‌های تک صفحه‌ای با فنر دیافراگمی

امروزه کلاچ‌های یک صفحه‌ای با فنر خورشیدی در خودروهای سواری به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند. هر مجموعه‌ای از این کلاچ‌ها شامل دیسک کلاچ، صفحه کلاچ و بلبرینگ کلاچ است که به مجموعه آن کیت کلاچ گفته می‌شود و توسط سیستم‌های محرک مختلفی از جمله سیستم هیدرولیکی یا سیمی و به کمک اهرم کلاچ، نیروی پدال را منتقل می‌کند. قطعات کلیدی دیسک کلاچ شامل فنر خورشیدی یا دیافراگمی، صفحه فشاری، پوسته خارجی، فنرهای برگی و قطعات اصلی صفحه کلاچ شامل توپی، کفشک یا لنت، صفحه ضربه‌گیر، فنرهای پیچشی و همچنین بلبرینگ کلاچ متشکل از دو بخش بلبرینگ و پوسته است.

طراحی و ساخت قطعات سیستم کلاچ برای حصول اطمینان از وجود مقدار لازم نیروی گیرش و جدایش موردنیاز عملکرد سیستم و نیز پایایی آن انجام می‌گیرد، به همین دلیل توجه ویژه به پارامترهای ابعادی و عملکردی قطعات کلیدی سیستم، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا بتواند ارتباط مناسبی بین موتور و جعبه‌دنده پدید آورد. هر چند که در حال حاضر تکنولوژی تولید قطعاتی چون فنر خورشیدی، لنت کلاچ، صفحه ضربه‌گیر، بلبرینگ و غیره به علت پروسه بسیار پیچیده آن و استفاده از فناوری ساخت دقیق و گران قیمت، در داخل کشور با کیفیت پایینی امکان‌پذیر بوده و مستلزم صرف هزینه‌های فراوان و دانش فنی بالایی است، ولی با توجه به رشد قابل توجه دانش فنی کلاچ در سال‌های اخیر، امید می‌رود کشور ایران راه خود را برای حضور در کنار کلاچ‌سازان معتبر جهانی هموار کند.

حذف ارتعاش میل لنگ

به علت فاصله زمانی موجود بین ضربات قدرت منطقه میل لنگ گاهی در میل لنگ ارتعاش های پیچشی شدید به وجود می اید اگر این ارتعاش ها به بدنه منتقل کننده نیرو منتقل شود صدای شدیدی تولید شده و دنده نیز به زودی سائیده می شود برای جلوگیری از این وضع بعضی انواع طرح های حذف کننده ارتعاش لازم است کلاچ بهترین جای تعبیه این طرح هاست این طرح معمولا شامل فنرهای لوله های و واشرهای اصطکاکی تعبیه شده و در صفحه کلاچ می باشد بنابراین در هنگامی که میل لنگ به طور پیچشی ارتعاش دارد حرکت نسبی بین رویه های اصطکاکی و تیغه محوری به وسیله فنرهای لوله ای امکان پذیر است و نیروی ارتعاشی به وسیله واشر اصطکاکی حذف می شود.

ایرادات سیستم کلاچ

۱- لرزش اتومبیل هنگام رها کردن کلاچ

به علت خسته شدن و از فنریت افتادن توپی صفحه کلاچ نیروی وارد به صفحه کلاچ خنثی شده و در نتیجه هنگام حرکت اتومبیل دچار لرزش می شود معیوب بودن فنرهای صفحه فشار دهنده دیسکهم همین عیب را دارد برای رفع این عیب باید صفحه کلاچ به طور کامل تعویض شود.

۲- بکسواد کلاچ

به علت تمام شدن لنت صفحه کلاچ یا چرب شدن لنت کلاچ بکسواد کرده و در نتیجه نیروی موتور به یکدیگر به طور کامل منتقل نمی شود برای رفع عیب باید اقدام به تعویض لنت و رفع چربی روی لنت کرد.
نکته : عواملی که باعث چرب شدن لنت می شود معیوب شدن کاسه نمد جلو گیربکس و انتهای میل لنگ است.

اگر کلاچ از کار افتاد چه کار کنیم ؟

همانطور که میدانید در زمانی که موتور خودروی شما روشن است و خودرو در حال توقف می باشد بدون استفاده از کلاچ، گیربکس درگیر نمی شود و نمی توان اینگونه شروع به حرکت نمود، حال اگر در یک جاده و دور از امکانات تعمیراتی سیم کلاچ پاره شد و یا در خودروهایی با کلاچ روغنی،پمپ کلاچ ایراد پیدا کرد و در نهایت به هر دلیلی پدال کلاچ از کار افتاد، چه باید کرد؟

هنگامی که پدال کلاچ را به پایین فشار می دهیم، قدرت و فشار موتور از روی جعبه دنده یا همان گیربکس برداشته می شود و شما به راحتی می توانید با جابجایی دسته دنده، دنده مورد نظر خود را متناسب با سرعت مد نظر انتخاب کنید اما هنگامی که پدال کلاچ غیر فعال شده است باید راه چاره ای اندیشید.

در زیر اقدامات مربوط به راه اندازی خودرو و همچنین تعویض دنده بدون کلاچ در مواقع اضطراری جهت رساندن خودرو به آبادی و یا مراکز تعمیراتی آمده است:

اگر در هنگام رانندگی با خودروی سالم و بدون سابقه ی خرابی گیربکس جهت تعویض دنده اقدام نمودید و این کار با موفقیت انجام نشد به احتمال زیاد پدال کلاچ شما به هر دلیلی از کار افتاده است.

اگر خودرو را متوقف کرده اید، موتور را خاموش کنید. دسته دنده را در وضعیت دنده یک قرار دهید.

مراقب باشید که جلوی خودروی شما کسی یا چیزی نباشد که به محض شروع حرکت، نیازی به گرفتن ترمز نباشد.

پدال گاز را کمی فشار داده و استارت بزنید.( به احتمال زیاد تجربه ی غافلگیر شدن از جهش خودرو در موقع استارت وقتی که دنده خلاص نیست را دارید )

خودرو با یک جهش شروع به حرکت با دنده یک می کند و اکنون که آمادگی جهش را دارید و مانعی هم در جلوی خودرویتان وجود ندارد دیگر غافلگیر نمی شوید و با تنظیم فشار پا بر روی پدال گاز حرکت خودرو با دنده یک متعادل می گردد.

حال که خودروی شما با دنده یک در حال حرکت نرمال قرار دارد، توجه داشته باشید که با هر ترمز که منجر به ایستادن خودرو شود، موتور خاموش می گردد و می توانید حرکت اول را دوباره تکرار کنید تا خودرو دوباره شروع به حرکت کند.

جهت ادامه مسیر تا رسیدن به مقصد مورد نظر، حرکت با دنده یک بسیار زمانبر بوده و در مسیرهایی مانند اتوبان و بزرگراه بسیار خطرناک است لذا در این هنگام نیاز به تعویض دنده پدیدار می گردد.

برای تعویض دنده در حالت نرمال با فشار دادن پدال کلاچ تا انتها، دیسک و صفحه کلاچ از هم فاصله گرفته و ارتباط قدرت موتور با چرخش چرخ دنده های گیربکس قطع می شود.

برای تعویض دنده بدون کلاچ باید بدانید که چرخ دنده ی اصلی و دنده های دیگر(مانند ۱ و ۲ و ۳ و …) در دل یکدیگر جای می گیرند و مقداری لقی و خلاصی در این ارتباط وجود دارد که با گاز دادن، فشار موتور بر روی چرخ دنده ها بیشتر شده و چرخ دنده ی اصلی به دنده های دیگر بیشتر چفت می شود، پس جهت خلاص کردن دنده پایتان را از روی پدال گاز بردارید و دسته دنده را به راحتی در وضعیت خلاص قرار دهید.

اکنون با سرعت بین پانزده الی بیست کیلومتر در ساعت در حال حرکت هستید و دنده ی گیربکس نیز در وضعیت خلاص است و کلاچ خودروی شما نیز کار نمی کند و شما نیز به تمام ابعاد این وضعیت واقفید و کنترل این شرایط را با کمال خونسردی در دست دارید، حال اندکی به پدال گاز فشار آورده و دست خود را به آرامی بر روی دسته دنده گذاشته و به سمت دنده دو متمایل سازید، با اندکی فشار دست و بازی کردن پا با پدال گاز، دنده جا می رود،(با پیدا کردن سرعت مناسب خودرو و میزان گاز دادن،دنده براحتی جا می رود) در این لحظه بابت عدم مهارت برای بار اول احتمال شنیده شدن صدای قیژ (یا همان صدای آب هویج گرفتن معروف) زیاد است ولی به کار خود ادامه دهید چرا که با چند بار شنیده شدن صدای قیژ (مربوط به دنده برنجی جعبه دنده) به گیربکس خودروی شما آسیبی نمی رسد.

به ترتیبی که گفته شد با افزایش سرعت خودرو می توانید دنده های سبکتر را انتخاب کنید، در این راستا باید در نظر داشته باشید که به هنگام تعویض دنده،ظرفیت دنده ی فعلی نباید به اصطلاح پُر باشد و به عبارت دیگر دنده ای به راحتی جا می رود که دنده ی مُرده باشد.

به هنگام معکوس کردن دنده نیز مقدار سرعت خودرو با دنده و میزان فشار دادن پدال گاز می بایست متناسب باشد البته توصیه تام سرویس به شما این است که تا زمانی که در این کار تبهر پیدا نکرده اید، در وضعیت اورژانسی غیر فعال شدن کلاچ، با احتیاط رانندگی کنید.