صنعت خودروسازی جهان در سال ۲۰۱۷ به کدام سمت می رود

صنعت خودرو در جهان سال ۲۰۱۷ را در حالی شروع می‌کند که برنامه منتشر شده از سوی خودروسازان بزرگ جهان نشان می‌دهد که یک چرخش معنی‌دار در شیوه سرمایه‌گذاری آنها رخ می‌دهد. در این سال شاهد سرمایه‌گذاری بیشتر روی فناوری به ویژه خودروهای خودران خواهیم بود. این تغییر شیوه سرمایه‌گذاری تبعاتی در عرضه خودرو خواهد داشت که الزاما هم مثبت نیستند.

با این همه چشم‌انداز کلی تولید خودرو در جهان مثبت بوده و گمان می‌رود که برای نخستین بار تولید خودروها شخصی در جهان از مرز ۱۰۰ میلیون دستگاه عبور کند. افزایش تولید خودرو به دلیل فرصت‌هایی است که در چند سال اخیر پیش روی این صنعت قرار گرفته است. خودروسازان با تغییر روش بازاریابی خود به بازاریابی منطقه‌ای و حتی کشور به کشور روی آورده و تولید محصولاتی مناسب با قدرت خرید اقتصادهای نوظهور را افزایش داده‌اند. به این ترتیب طیف بیشتری از مردم به خصوص در کشورهای در حال توسعه در ردیف مشتریان بالقوه قرار گرفته‌اند که می‌توانند در سال ۲۰۱۷ به مشتریان بالفعل تبدیل شوند. همچنین سال پیش روی میلادی سالی پر‌رونق برای فناوری‌های خودرویی قلداد شده است.

۲۰۱۶ سال عجیبی برای خودروسازی دنیا بود. سالی پر از خبرهای خوب و بد. سالی سراسر استرس برای خودروسازان سنتی و سالی مملو از موفقیت برای برقی‌ها و خودران‌ها. ۲۰۱۶ اوج نفوذ غول‌های سیلیکون ‌ولی (قطب فناوری دیجیتال آمریکا) در دیترویت (قطب خودروسازی آمریکا) بود. آسیایی‌ها بالاترین میزان تولید را ثبت کردند و اروپایی‌ها بعد از یک دوره تنش مدیریتی به ثبات رسیدند. تا پیش از این تصور می‌شد که نقطه عطف تغییرات بزرگ خودروسازی، در سال ۲۰۲۰ شکل خواهد گرفت. ولی ناظران بر این باورند که پیشامدهای پیش‌بینی نشده و چالش‌های اصلی خودروسازی در ۲۰۱۷ پدیدار می‌شود. شنیده‌ها حاکی از آن است که سال آینده میلادی، سال هجوم بی‌امان فناوری‌های مدرن و آینده‌نگر به دنیای اتومبیل خواهد بود. در حالی‌که هنوز اذهان‌عمومی آمادگی کافی را برای پذیرش آنها ندارند. نامداران این صنعت اگر می‌خواهند در عصر جدید ۲۰۲۰ حرفی برای زدن داشته باشند باید خود را برای تغییرات اقلیمی ۲۰۱۷ آماده کنند. برخی از شرکت‌ها چشم‌انداز خود را برای سال آینده از همین الان اعلام کرده‌اند. بر همین اساس، برخی‌ها برای بالا نگه داشتن ارزش سهام خود، چشم‌انداز آتی‌شان را با تراز مثبت منتشر کرده‌اند. دیگران نیز از ترس عدم قهر ناگهانی سهامداران مجبور بودند ریسک عملیاتی خود را دست پایین در نظر بگیرند. هرچه هست، شرکت‌هایی که بتوانند عملکرد معقولی در سال ۲۰۱۷ از خود به نمایش بگذارند، قطعا در سال‌های بعد نیز با توسعه پایداری روبه‌رو خواهند بود.

توسعه خودروهای عمومی

اواخر سال ۲۰۱۵، اغلب کارشناسان بر این نظر متفق‌القول بودند که سال بعد (یعنی ۲۰۱۶) سال جهش خیره‌کننده اسپرت‌ها و بازگشت باشکوه لوکس‌ها خواهد بود؛ اما نام‌هایی مانند تسلا و اوبر به یک‌باره آمدند و همه پیش‌بینی‌ها را نقش بر آب کردند. از سویی دیگر، در حالی که از آرای کلی این‌طور برمی‌آمد که خودروسازی آمریکا منزوی‌تر از قبل می‌شود، اما دیترویتی‌ها با رشد ملموسی در تمام کلاس‌های تولیدی خود مواجه شده بودند. همین تحلیل‌های ضد و نقیض کاری کرده که به راحتی نتوان درباره سال ۲۰۱۷ اظهار نظر قطعی کرد. شاید نسبت به آینده کاری اتومبیل‌سازی اطمینان نداشته باشیم، ولی از این بابت کاملا مطمئن هستیم که اقتصاد دنیا همچنان بیمار است. تصمیم‌گیری‌هایی خارج از حوزه خودرو و اقتصاد، ادامه فعالیت پایدار برای توسعه عاملیت‌های فروش در بازارهای نوظهور و بکر را دشوار کرده‌اند. از سویی دیگر تجدیدنظر دولتمردان در زمینه حمل و نقل عمومی نوید بازگشایی مجدد کارخانه‌های سازنده اتوبوس و ون‌های سایز بزرگ را می‌دهند. با خداحافظی دراماتیک اپل از پروژه «تیتان»، عملا بزرگ‌ترین رقیب گوگل در دنیای خودروهای خودران از بازی کنار رفت. دلیل اصلی مدیران ثروتمندترین شرکت دنیا،‌ هزینه‌های بی‌پایان و نامشخص بودن زمان و میزان بازگشت مالی آن بوده است.

سال آینده میلادی شکننده‌ترین مرز بین عرضه و تقاضا را شاهد هستیم. مشتریانی که تا دیروز تنها به همان جعبه‌دنده اتوماتیک به دیده فول‌ترین آپشن ممکن نگاه می‌کردند، حالا سیستم امداد ماهواره‌ای را نیز چندان دندان‌گیر نمی‌دانند. افزایش سطح توقع مشتریان، نظام عرضه را به هم می‌ریزد. به این معنی که خودروسازان هرگز نمی‌توانند و البته نمی‌خواهند خودروهایی را که از نظر فناوری مربوط به ۱۲ ماه آینده هستند زودهنگام معرفی کنند. چراکه خیلی زود دستشان باز می‌شود؛ اما مشتری به‌عنوان عامل اصلی پدیده تقاضا، فناوری ۱۲ ماه آینده را طی ۳ ماه دیگر طلب می‌کند.

ترسناک‌ترین چهره سال ۲۰۱۷ نه فقط برای خودروسازان، بلکه برای قطعه‌سازان نمایان می‌شود. ۲۰۱۴ آغاز بدشگونی برای OEM‌ها بود. در ۲۰۱۵ مصرف‌گرایی خودروسازان متوسط و رو به پایین به اوج خود رسید و قطعه‌سازان اصلی دنیا با چالش افت کیفیت روبه‌رو شدند. در ۲۰۱۶ شرکت‌های فناورانه و سازنده گجت‌های دیجیتالی خودشان رسما نقش قطعه‌ساز را ایفا کردند. پیچیده شدن زنجیره تولید، ارزش افزوده دنیای قطعه‌سازی را بیش از هر زمان دیگری کاهش خواهد داد و در پی این اتفاق، کاهش میزان سرمایه‌گذاری‌ها را شاهد خواهیم بود.به همین منوال در ۲۰۱۷ به‌طور حتم شاهد ریشه‌کن شدن بخش بیشتری از مجموعه‌سازان و قطعه‌سازان حوزه الکترونیک هستیم؛ اما پیش‌بینی می‌شود با فراگیرتر شدن استاندارد یورو ۶ در کل اروپا (به‌ویژه کشورهای غیر حوزه یورو) و زمزمه‌های آغاز استاندارد یورو ۷، قوانین حفاظت از محیط زیست سختگیرانه‌تر و در نتیجه طبیعت سالم‌تر خواهد بود.

توازن قوا در بازارهای سنتی و بازارهای نوظهور بدون تغییر باقی خواهد ماند. چین، آمریکا و حوزه یورو همچنان رتبه‌های اول تا سوم بزرگ‌ترین بازارهای خودروسازی را حفظ خواهند کرد. آمریکای لاتین، خاورمیانه، آسیای مرکزی و آفریقای جنوبی نیز هنوز هم به‌عنوان حیاط‌خلوت خودروسازان کهنه‌کار و در حقیقت بازار در سایه آنها به شمار خواهند رفت؛ اما از سویی واهمه‌هایی درباره تغییر قوانین مربوط به تجارت آزاد دیگر کشورها با آمریکا وجود دارد. این دلهره اقتصادی زمانی ترسناک می‌شود که دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا درباره بازگشت دفاتر تولید شرکت غول‌آسایی مانند فورد به خاک آمریکا، موضع‌گیری سختی از خود نشان داده است.

سال خوب ژاپنی‌ها

جزیره امن خودروسازی سال ۲۰۱۷ به احتمال ۹۰ درصد، ژاپن خواهد بود. تویوتا، نیسان، میتسوبیشی، سوبارو و هوندا به شرایط طلایی دهه ۹۰ خود بازگشته‌اند. شراکت گاه و بیگاه ژاپنی‌ها با شرکت‌های بی‌نام و نشان چینی، اعتبار قابل قبولی را در شرق آسیا نیز برایشان تدارک دیده است. ثابت ماندن سیاست‌های رفتاری ژاپنی‌ها، ثبات بزرگ‌ترین شرکایشان در کره ‌جنوبی را نیز به همراه خواهد داشت. کیا و هیوندای خواهان حضور هرچه بیشتر در بازار آمریکا هستند ولی تقلب این دو خواهر و برادر در اعلام میزان مصرف سوخت، بی‌اعتمادی گسترده‌ای را نسبت به آنها به وجود آورده است. این در شرایطی بوده که کره‌ای‌ها جایگاهشان چندان هم سفت و بی‌تزلزل نبوده است.

طبق اعلام بانک مرکزی آمریکا، نرخ بهره وام‌های اعطایی تا سال ۲۰۱۸ افزایش خواهند یافت بنابراین می‌توانیم شاهد گوشه‌ای از این رشد نرخ بهره در ۲۰۱۷ باشیم. اگرچه هنوز اطلاعی درباره میزان افزایش نداریم ولی به‌طور حتم هزینه‌های سربار تولید در خارج از خاک آمریکا به صرفه‌تر خواهد بود و این درست برخلاف آمال و آرزوهای ترامپ است. رئیس‌جمهوری جدید آمریکا مدام به این نکته اشاره کرده است که برنامه مدونی برای خروجی خودروسازان آمریکایی از خاک مکزیک را دارد.احتیاط و محافظه‌کاری بیش از حد سازندگان خودرو در حوزه یورو به موضوع چالش‌برانگیز اروپایی‌ها بدل شده است. رونق خیره‌کننده فرانسوی‌ها و آلمان‌ها شرایط را به‌گونه‌ای جلوه می‌دهد که گویی همه‌چیز بر وفق مراد یورو است؛ اما اوضاع اقتصادی اسپانیا، ایتالیا و یونان بخش بزرگی از ظرفیت خودروسازی قاره سبز را به گروگان گرفته‌اند.

اقتصاد نوظهوری مانند هند، در سال آینده میلادی نقش موثری را ایفا خواهد کرد. ماهیندرا و تاتا همین‌که بازار بومی خود را پوشش دهند، با سودی خیره‌کننده مواجه خواهند شد. با اینکه آمار فروش ۲۰۱۶ این شبه قاره با بازه مشابه سال گذشته آن تفاوت دندان‌گیری نکرده ولی افزایش ۱۰ درصدی سرمایه‌گذاری در زمینه خودروهای لوکس، در میان موج بی‌شمار خودروهای اقتصادی چشم‌انداز رشد کیفی زندگی هندی‌ها را عیان می‌کند. نکته جالب آن است که از ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵ میزان فروش خودروسازان هند و خارجی‌های حاضر در این کشور چیزی حدود ۳/ ۷ درصد افزایش پیدا کرده بود. بعید است در ۲۰۱۷ شاهد چنین رونقی باشیم. خط حمله چهار نفری فولکس‌واگن، مرسدس‌بنز، ب‌ام‌و و پورشه سایه سنگین خود بر اروپا را سنگین‌تر خواهند کرد و این برای جنرال ‌موتورز و فورد و کرایسلر بدترین اتفاق ممکن است.

بازار استالینگراد!

بی‌تردید روسیه بهترین میزبان در سال آینده میلادی است. بازگشت لادا به بازی و قدرت گرفتن دوباره گروه سولرز و مطرح‌شدن مجدد خودروهای نظامی آنها همزمان با جنگ با داعش در سوریه، آتش خودروهای سایز بزرگ و معمولا سخت‌جان روسی را دوباره شعله‌ور کرده است. بهبود اقتصادی خانوارها در این کشور و بیشتر شدن تعداد میلیاردرها، لوکس سازان نامداری چون بنتلی و رولزرویس را مجبور به سفارشی‌سازی کردن برای آنها کرده است.

اوضاع در چین کمی متفاوت‌تر از قبل به چشم می‌آید. بزرگ‌ترین بازار فعلی خودرو در دنیا قصد دارد تا سال ۲۰۲۰ به فروشی بالغ بر ۳۰ میلیون دستگاه دست پیدا کند. در شرایطی که کفه تراز تجاری این کشور، به سمت واردات بیشتر شده است، رسیدن به این عدد کمی رویایی و خیال‌پردازانه به نظر می‌آید. همکاری درازمدت خودروسازان چین با ژاپنی‌ها و فراگیری علم نوین خودروسازی از آنها، زیرکی‌شان را نشان داد ولی با مزه کردن پول‌های سرشاری که از بازارهای خاورمیانه نصیبشان می‌شد، کمی از آرمان‌های آینده‌نگر خود دور شدند.

در آفریقا همه‌چیز منوط به تصمیم‌های سیاسی است. مصر، آفریقای جنوبی، نیجریه و الجزایر در حال توسعه فیزیکی کارخانه‌هایشان و افزایش ضریب تولید هستند. فورد و جنرال ‌موتورز از آمریکا و فولکس‌واگن و آئودی از آلمان بازیگران اصلی خودروسازی در قاره سیاه هستند. پیش‌بینی‌ها برای رسیدن به رکورد تولید ۳میلیون دستگاهی از سوی آفریقا تا سال ۲۰۲۱ مطرح شده است. اگرچه باید به این نکته اعتراف کرد که آفریقایی‌های دیگر عملا یک مونتاژکار حرفه‌ای هستند و دیگر نمی‌توان نسبت به مرحله تولید به آنها امید بست. خاورمیانه، با سرمایه‌های سرگردان و مشتریان تشنه تقریبا برای همه تولیدکنندگان خودرو یک بازار دوست‌داشتنی به حساب می‌آید. کشورهای حوزه خلیج فارس مانند امارات، قطر و بحرین رابطه خوبی با غربی‌ها دارند و در ۲۰۱۷ بدون نیاز به مونتاژ و تولید، مانند سنوات گذشته تنها اقدام به واردات نسخه‌های جدید خواهند کرد؛ اما تاثیرگذارترین کشور خاورمیانه در زمینه خودرو و خودروسازی‌ ایران است. به‌تازگی بعد از عقد قراردادهای سنگین بین خودروسازان بزرگ و دولتی این کشور با بزرگ‌ترین خودروسازان فرانسه (پژو و رنو) شرکای آنها یعنی سیتروئن و نیسان نیز مجال حضور رسمی را در ایران پیدا خواهند کرد. بعد از توافق بر سر برنامه جامع اقدام مشترک یا همان «برجام»، بسیاری از شرکت‌های خارجی تمایل خود را برای حضور در این بازار ابراز کردند؛ اما ترس از تحریم از سوی آمریکایی‌ها مانع از امضای پیش‌نویس توسط آنها شد. تصور بر این است که سال آینده میلادی در ایران، سال کمرنگ شدن حضور چینی‌ها و پررنگ شدن همکاری خودروسازان آنها و فرانسوی‌ها باشد.