آیا مکمل سوخت و روغن برای موتور مفید هست یا مضر؟

شاید شما هم تا کنون مطالب زیادی درباره انواع مکمل های بنزین و روغن شنیده و حتی این گونه کالاها را در ویترین جایگاه های سوخت گیری دیده باشید. این فراورده ها که محصولات نفتی به شمار می آیند، توسط انواع و اقسام شرکت های نفتی  از شرکت های معتبر و صاحب نام گرفته تا شرکت هایی که نام شان را تا به حال نشنیده ایم تولید و به بازار عرضه می شوند. وجه اشتراک تمام این مواداین است که فروشنده ادعا می کند با مصرف آن ها،خودرو جان تازه ای خواهد گرفت، مصرف سوخت کاهش خواهد یافت و قس علی هذا. بنا بر پیشنهاد خوانندگان، در این مطلب سعی خواهیم کرد شما را با سازوکار عملکرد این مواد آشنا کنیم تا بهتر بتوانید درباره خرید یا عدم خرید آن ها تصمیم بگیرید.

مکمل های سوخت

مکمل های بنزین تقریبا در همه جایگاه های سوخت کشور عرضه می شوند اما همواره در مورد بی فایده و حتی مضر بودن آن ها حرف و حدیث هایی مطرح است. با بررسی های انجام شده مکمل های بنزین که به شکل های محلول و قرص در جایگاه های عرضه فرآورده های نفتی به فروش می رسند، اغلب غیر استاندارد بوده و به موتور خودروها صدمه وارد می کنند. بنابر اظهارات مسوولان سازمان استاندارد ایران، استاندارد ملی مکمل های بنزین به منظور کنترل کیفیت جامع آن ها در دست بررسی بوده و تاکنون پروانه کاربرد علامت استاندارد برای هیچ کدام از مکمل های بنزین صادر نشده است. نتیجه آزمایش ها حاکی از بی تاثیر بودن این گونه مکمل ها بر بنزین بوده و توصیه می شود رانندگان وسایل نقلیه از خرید مکمل های سوخت خودداری کنند.از سوی دیگر شرکت های تولید کننده این گونه مکمل ها مدعی اند که این مواد در حالی که روا نکنندگی و بازدهی سوخت را بالا می برند، آلودگی های ناشی از سوخت را کاهش می دهند. تولیدگان این محصولات، مزایای اصلی مکمل های سوخت را چنین بر می شمارند:
افزایش بهره وری در احتراق و کاهش مصرف سوخت و در نتیجه صرفه جویی در هزینه افزایش روا نکنندگی سوخت جلوگیری از یخ زدن سوخت در دماهای پایین بهبود ساختار سوخت رسانی و درنتیجه افزایش نیرو و کاهش انتشار آلودگی این شرکت ها در کنار این مزایا، فواید دیگری را هم برای محصولات شان قائل هستند، مثل افزایش عمر موتور، افزایش پایداری سوخت، جدا شدن رسوبات و مواد زائد و روان کاری اجزای متحرک در سیستم سوخت رسانی و موتور. آیا موارد کاربرد مکمل های سوخت به خودرو ها محدود میشود؟ باید در جواب گفت که هر وسیله مصرف کننده سوخت های مشتق از نفت می تواند از مکمل مخصوص خود استفاده کند. از سیستم های تک سیلندر تا موتور های چندسیلندر صنعتی که مخصوص کارهای سنگین هستند و از موتور خودرو های سواری تا موتور زیردریایی ها، می توانند مصرف کننده این مواد باشند.

اما آیا آن گونه که تبلیغ می شود، مکمل های سوخت می توانند مسافتی را که با یک باک بنزین می توان پیمود، افزایش دهند؟ آیا آن ها واقعا سازگار با محیط زیستند و آسیبی به آن وارد نمی کنند؟ تعدادی از رانندگان از مصرف مکمل ها راضی اند و از سوی دیگر عده زیادی هم به کلاه برداری بودن عرضه این محصولات و مضر بودن آن ها برای محیط زیست تاکید دارند. در حقیقت هر دو طرف درست می گویند!
مکمل ها مسافت پیموده شده به ازای هر لیتر بنزین را ارتقا می دهند و به فرایند احتراق شتاب می بخشند که این کارکرد سبب سرعت بیش تر و عملکرد نرم تر موتور خودرو می شود. با این وجود با مصرف مکمل ها، نظیر هر سوخت دیگری، انتشار آلودگی به محیط همچنان باقی است و شرکت های تولید کننده در مورد سازگاری با طبیعت مثل دیگر ویژگی های محصولات شان اغراق می کنند؛ مثلا ادعا می کنند که محصول شان در کاهش هیدروکربن و مونوکسیدکربن دود خروجی بسیار موثر است، کوبش های موتور را کم می کند، پایداری سوخت را افزایش می دهد و مسافت پیموده شده را هشت تا ۱۲درصد به ازای هر لیتر بنزین ارتقا می دهد.در سوی دیگر ادعا می شود که مکمل ها گمراه کننده و برای طبیعت مضرند. در حقیقت اثر استفاده از این مواد در کاهش هیدروکربن و مونوکسیدکربن خروجی از اگزوز طی آزمایش ها ثابت شده است ولی اگر این مواد در خارج از باک مثلا روی زمین ریخته شوند برای محیط زیست و سلامتی انسان، خصوصا کودکان و زنان باردار، خطرسازخواهند بود.
شاید بتوان مکمل ها را به انواع عمده مکمل های بنزین بدون سرب، افزایش دهنده عدد اکتان، شوینده انژکتور یا کاربراتور و دسته ای که هر دو کاربرد افزایش اکتان و تمیزکنندگی سیستم سوخت رسان را یک جا دارند، دسته بندی کرد.برخی متخصصان معتقدند که غیراز مکمل های بنزین بدون سرب که ویژه خودروهای قدیمی هستند و مکمل های اکتان بالا برای خودروهای جدید، بقیه انواع مکمل یا بی فایده و نوعی سوءاستفاده از مشتری هستند و یا اگر کارکردی هم داشته باشند از نظر اقتصادی و فنی سودی در پی ندارند.ولی چرا عدد اکتان و افزایش آن مهم است؟ عدداکتان، یک درجه بندی برای سنجش مقاومت سوخت در برابر پیش سوزی است. به زبان ساده، هر چه عدد اکتان یک سوخت بیش تر باشد، آن سوخت در مقابل پدیده احتراق مخرب مقاوم تر خواهد بود. در خودروهای قدیمی هنگامی که سوخت مصرفی، اکتانی کم تر از مقدار لازم داشته باشد، هنگام شتاب گیری صدای تقه یا کوبش شنیده می شود که این کوبش ها شدیدا به موتور خودرو آسیب می رساند. وقتی خودرو به مناطق کم ارتفاع نظیر سواحل دریا می رود، این صدا افزایش می یابد که دلیل آن تاثیر ارتفاع بر کاهش اکتان سوخت است.

امروزه خودروسازان با نصب حسگر ضربه  (knock sensor) در سیستم سوخت رسانی خودرو مشکل ضربه و کوبش را با ریتارد کردن یا عقب انداختن زمان جرقه زنی توسط سیستم هوشمند الکترونیکی یا همان ایی سی یو حل کرده اند، بنابر این ارتقای عدد اکتان می تواند مفید و حتی لازم باشد. در حال حاضر در کشورمان، عدد اکتان بنزین معمولی ۸۷ و بنزین سوپر ۹۵ است.ولی در مورد شوینده انژکتور، متخصصان عقیده دارند که این مواد کاملا تجاری و غیرضروری هستند.انژکتورها، سوزن هایی هستند که با کمک نیروی فنرروی یک نشیمن فلزی نشسته و یک مغزی مغناطیسی آن ها را بلند می کند. فیلتر ها تقریبا تمام ناخالصی های سوخت را جذب می کنند و حتی زمانی که کهنه و مستهلک می شوند، ناخالصی های خیلی کوچک تر را هم نسبت به زمان نو بودن جذب می کنند. بنابر این چیزی به اسم ذرات معلق در این سیستمها وجود ندارد. اگر منظور از تمیز کردن، اُریفیس (سوراخ بسیار ریز) مرکزی انژکتور هم باشد، کاملا بی معناست، چرا که جرم گرفتن این قسمت غیرممکن است. به علاوه، فشار بنزین به اندازه ای در سیستم های انژکتوری بالاست که مواد معلق روی بدنه داخلی انژکتور رسوب نخواهد کرد.حتی اگر فرض کنیم که ذرات معلقی در سیستم وجود دارد یا آن قدر ریز هستند که از سوراخ انژکتورها رد می شوند و فقط موقع نشستن سوزن روی سیت، موجب خوردگی سریع آن دو می شوند و یا آن قدر درشت هستند که درون مجرای انژکتور گیر کرده و راه عبور سوخت را به کلی مسدود می کنند، در این شرایط مکمل یا حلال هم نمی تواند به حل شدن یا خروج آن ها از انژکتور کمک کند. در واقع مکمل هایی از این دست، پاک کننده یا حلال نیستند، بلکه بیش تر به صورت روان کار و کاهش دهنده اصطکاک سیستم هستند که با تشکیل لایه ای از ماده روان کار یا محافظ روی سطوح سیستم سوخت رسانی تا حد بسیار جزئی فرسایش سیت و سوزن انژکتور و تا حدی خوردگی زغال های پمپ انژکتور را کاهش می دهند.
با همه این اوصاف شاید به این نتیجه برسید که در عمل استفاده از چنین مکمل هایی، فقط هدر دادن پول است، چرا که عمر سیستم سوخت رسانی به اندازه عمر مفید خودرو است و این مکمل ها ممکن است فقط ۵ تا ۱۰ درصد به عمر این سیستم اضافه کند در حالی که هزینه ای که برای خرید این مکمل ها در طول چهار یا پنج سال از جیب مشتریان می رود از قیمت تعمیر کامل سیستم سوخت رسانی بیشتر خواهد بود.
شرکت ایرا نخودرو نیز در اطلاعیه های مختلفی همواره به مشتریان محصولات خود اعلام کرده است که اضافه کردن انواع مکمل بنزین، شوینده انژکتور، روغن بنزین و تقویت کننده اکتان بنزین در هیچ یک از محصولات تولیدی این شرکت توصیه نمی شود. در این اطلاعیه ها آمده است که مصرف مواد فوق علاوه بر لغو گارانتی خودرو، احتمال غیرایمن ساختن خودرو به ویژه اجزای سیستم سوخت رسانی را فراهم می کند که تاکنون مواردی از بروز ایرادات موتوری و سیستم سوخت رسانی در اثر استفاده از این مواد نیز گزارش شده است.

مکمل روغن   

این مواد از اکسیده شدن و غلیظ شدن روغن موتور،حتی در توقف و حرکت های بسیار شدید که باعث افزایش درجه حرارت در شرایط حرکت می شوند جلوگیری می کند. از جمله معروف ترین و قدیمی ترین این دست مکمل ها می توان به مکمل روغن اس تی پی (STP)  اشاره کرد.
از مزایای استفاده از مکمل های روغن استانداردمی توان به پیشگیری از کاهش حجم روغن، پیشگیری از اکسیداسیون روغن، جلوگیری از تشکیل رسوبات سخت در موتور، محافظت در برابر زنگ زدگی و خوردگی، ارایه قدرت و عملکرد بهتر موتور، کاهش مصرف سوخت و کاهش آلاینده های اگزوز اشاره کرد. امروزه و با پیشرفت فناوری، پژوهشگران یک شرکت نانوفن آوری در ایران موفق به تولید نوعی مکمل روغن موتور بر پایه “نانو الماس ” شدند که تولید آن تاکنون در انحصار دو کشور آمریکا و روسیه بوده است. “نانو اویل ” که به عنوان مکمل به روغن موتور خودرو افزوده می شود از نانو ذرات با پایه کربن در اندازه های چهار تا شش نانومتر تشکیل شده است. به علت قابلیت بالای جذب “نانو اویل “، سازوکار عملکرد این محصول به گونه ای است که اتصال مولکولی محکمی با روغن برقرار کرده و به دلیل ابعاد بسیار ریز، در شکاف های بسیار باریک و در سطح فلزات نفوذ می کند و با فلزات نیز در سطح مولکولی واکنش می دهد. تصحیح عیوب سطحی و جزئی روی فلزات، بهبود هندسه میکرونی سطح فلزات و اضافه کردن خاصیت روان سازی با توجه به شکل گرد ذرات آن از ویژگی های این محصول است. هر بسته از این محصول به عنوان مکمل به چهار لیتر روغن اضافه می شود و استفاده از آن میزان استهلاک موتورها را کاهش داده است.

این محصول در ابزار ماشین کاری دقیق مانند پرسها، ماشین های تراش، ماشین های صفحه تراش و دستگاه های سنگ سنباده، ابزارهای عمومی مانند کمپرسورها، چرخ دنده ها وپمپ ها، موتورهای بنزینی و دیزلی مانند خودرو، تراکتور، کشتی ها، هواپیماها و همچنین موتورهای کوچک، آب بندی قطعات چرخنده و متحرک، گیربکس ها وسیستم های انتقال قدرت محرکه نیز کاربرد دارد. دربار ه مزایای استفاده از “نانو اویل ” می توان گفت که استفاده از این افزودنی به کاهش دو تا پنج برابری زمان سرویس موتور، افزایش شتاب خودرو، افزایش طول عمر روغن موتور تا دو برابر، کاهش درجه حرارت موتور تا ۲۰ درجه سانتیگراد، کاهش اصطکاک بین قطعات، کاهش مصرف سوخت بین پنج تا ۱۵ درصد، کاهش صدای موتور،جلوگیری از نشتی روغن، کاهش زمان آب بندی موتور تا دوبرابر و افزایش نرمی حرکت منجر می شود.

مکمل جلوگیری از روغن سوزی(ضد دود)