دور پایه‌ی موتور چیست؟
دور موتور پایه ، نوسان دور موتور و رفع مشکل آن!
یکی از مشکلات آزار دهنده در خودروها ، نوسان دور موتور در هنگام توقف و یا برداشتن پا از روی پدال گاز است. در واقع با بسته شدن دریچه گاز وظیفه‌ی کامپیوتر خودرو تنظیم دور موتور پایه و روشن نگاه داشتن خودرو می‌باشد.
اما کامپیوتر چگونه این کار را انجام می‌دهد؟ چه خرابی هایی می‌تواند در انجام این عمل اختلال ایجاد کند ؟ با این مقاله از توربومگ همراه باشید تا اطلاعات کافی در مورد نحوه‌ی عملکرد موتور در دور آرام آشنا شوید.
دور پایه‌ی موتور چیست؟
فهرست مطالب
با روشن کردن موتور اگر پا را بر روی پدال گاز قرار ندهیم ، موتور با دوری آرام و پیوسته (حدود 900 دور بر دقیقه) شروع به کار میکند ، به این وضعیت دور آرام و یا دور پایه (idle) گویند.
در این دور لرزش موتور بسیار کم است و میزان آلایندگی نیز به کمک سنسور اکسیژن کنترل می‌شود. دور پایه برای هر موتور از طریق محاسبات پیچیده‌ی داینامیکی و استاتیکی و بسته به ابعاد هندسی و دقت بالانس قطعات موتور و همچنین وزن قطعات دوار موتور و اینرسی قطعات رفت و برگشت کننده مشخص می‌شود.
سپس نتیجه‌ی این محاسبات به صورت یک عدد مشخص به کامپیوتر خودرو داده می‌شود تا در هنگام قرار گرفتن در حالت پایه، سرعت دوران موتور بر روی این عدد تنظیم شود. اگر دور موتور از دور محاسبه شده پایین‌تر باشد، لرزش‌های شدیدی در موتور ظاهر می‌شود که آزار دهنده و آسیب زننده هستند.
اگر دور موتور بالاتر از عدد محاسبه شده باشد، اهداف دیگر همچون حداقل مصرف سوخت، حداقل صدا و آلایندگی میسر نمی‌شود. عدد محاسبه شده به صورت یک عدد دقیق نبوده و یک محدوده نوسانی مشخص دارد که در این محدوده نوسانات دور تقریبا حس نمی‌شود و آزار دهنده نیستند.
کامپیوتر چگونه دور موتور را تنظیم میکند؟
با روشن کردن موتور کامپیوتر دستور عقب نشینی به استپر می‌دهد تا یک مسیر فرعی ورود هوا به داخل موتور به جز دریچه‌ی گاز ایجاد کند. با ورود هوا به منیفولد، متناسب با فشار هوای موجود که توسط سنسور مپ اندازه‌گیری می‌شود، سوخت از انژکتورها پاشش می‌شود.
هوا و سوخت با یکدیگر ترکیب می‌شوند و در موتور محترق می‌شوند. دود حاصل توسط سنسور اکسیژن بررسی می‌شود تا میزان آلایندگی محاسبه شود. اگر اکسیژن موجود در اگزوز زیاد باشد، کامپیوتر اندکی استپر را می‌بندد تا مسیر فرعی هوا تنگ شود و اندکی میزان پاشش سوخت را زیاد میکند.
اگر آلایندگی زیاد باشد میزان پاشش سوخت توسط کامپیوتر محدود می‌شود. در همین حین سنسور دور موتور درحال خواندن سرعت دوران میل‌لنگ است و با اعلام این سرعت به کامپیوتر دور موتور لحظه‌ای مشخص می‌شود. کامپیوتر سعی میکند دور موتور اعلام شده توسط سنسور را با دور محاسبه شده تنظیم کند.
اگر دور موتور بالا باشد، میزان هوا و سوخت را همزمان کم میکند تا انرژی تولیدی در موتور کاهش یابد و دور موتور افت کند؛ اگر دور پایین باشد میزان هوا و سوخت را زیاد میکند تا موتور به دور مورد نظر برسد.
تمام ملاحظات بالا در هر ثانیه چندین بار تکرار می‌شود تا موتور در دور پایه، بدون نوسان باقی بماند.
چرا دور موتور پایه به نوسان می‌افتد؟
هرگونه ورود هوا به منیفولد از مسیری به جز کانال فرعی استپر و یا تزریق سوخت اظافه (بر اثر نشتی انژکتور) و حتی کمبود سوخت (بر اثر گرفتگی انژکتور) ، می‌تواند موجب نوسان در دور موتور پایه شود. مورد بالا با شرط سلامت تمام سنسورها و استپر است. گاها تمام محاسبات کامپیوتر درست استد اما به دلیل خرابی و یا کثیفی استپر امکان تنظیم جریان هوا وجود ندارد.
گاه سنسور مپ در تخمین فشار هوای منیفولد اشتباه میکند و یا سنسور دور موتور به درستی سرعت دوران میل‌لنگ را اعلام نمی کند. خرابی‌‌های مکانیکی موتور نیز می‌توانند موجب نوسانات شدید دور موتور پایه شوند. خرابی مکانیکی می‌تواند از خرابی شمع تا کج شدن یکی از شاتون‌ها تغییر کند.
با نوسان دور موتور چه کنیم؟
اگر درخوردوی خود شاهد نوسان دور موتور هستید اولین گام بررسی دلایل ساده است. ابتدا توسط یک دیاگ از سلامت و صحت عملکرد سنسور ها اطمینان حاصل کنید. برنامه‌ی پیشفرض موجود در کامپیوتر و صحت دور محاسبه شده برای دور آرام را بررسی کنید. اگر تمامی سنسورها به درستی کار می‌کردند به دنبال ایرادات ساده بگردید.
استپر را شست و شو دهید و سلامت اورینگ استپر را بررسی کنید و از بسته شدن کامل دریچه گاز اطمینان حاصل کنید. تنظیم فیلر سوپاپ‌های سرسیلندر را بررسی کنید، انژکتورها را شست و شو دهید و از نظر وجود نشتی بررسی کنید. سلامت اورینگ‌های انژکتور را بررسی کنید. به دنبال وجود نشتی در شلنگ‌های رابط خلاء منیفولد بگردید و نوسان ولتاژ خروجی از دینام و برق ارسالی به کوئل را بررسی کنید.
از سلامت کوئل و شمع و وایرها اطمینان حاصل کنید. تایم بودن میل‌لنگ و میل سوپاپ را بررسی کنید. تسمه‌ی دینام را از مدار خارج کنید و از نرمی و حرکت یکنواخت پولی ها اطمینان حاصل کنید.
اگر تا اینجا مشکل نوسان دور موتور پایه در خودروی شما حل نشد، خودروی شما به یک مشکل فنی جدی برخورده و باید موتور خودرو توسط یک مرکز فنی و یا یک مکانیک ماهر مورد بازبینی و حتی تعمیر اساسی قرار بگیرد.
چه مواردی توسط دیاگ باید بررسی شود؟
از آنجایی که قرار گرفتن موتور در دور پایه توسط کامپیوتر انجام می شود، اعدادی که به عنوان پارامتر خروجی در دستگاه دیاگ در این دور نمایش داده می‌شود بسیار با اهمیت هستند. در دور آرام فشار منیفولد عددی بین 0.3 تا 0.45 بار است. زاویه‌ی ادوانس جرقه بین 6 تا 12 درجه و میزان پاشش انژکتور 3 الی 5 میلی ثانیه، ولتاژ سنسور اکسیژن بین 200 تا 800 میلی ولت متغیر و نوسانی است اما میانگین این تغییرات باید حدود 420 میلی ولت باشد. زاویه دریچه گاز ( دریچه گاز سیمی ) صفر و ولتاژ تولیدی دینام بین 13.5 تا 14 ولت می‌باشد.
عدم تطابق پارامترهای خودرو با اعداد اعلام شده نمایانگر خرابی های خاصی است که توسط افراد متخصص و با تجربه قابل شناسایی است. به عنوان مثال اگر میزان پاشش انژکتور به شکل معناداری پایین باشد می‌توان انتظار داشت که انژکتورها نشت بنزین دارند در نتیجه با دستور کامپیوتر میزان پاشش کاهش پیدا کرده است.
آیا عوامل دیگری بر روی تنظیم دور پایه تاثیر دارند؟
در جواب این سوال باید گفت تمام سنسورهای موتوری و دیگر عوامل محیطی بر مقادیر سوخت و دور موتور پایه تاثیر می گذارند. سنسور دمای آب با مشخص کردن دمای سیال موتور، نیاز یا عدم نیاز به وارد شدن موتور به فاز ساسات را مشخص میکند. سنسور دمای هوای ورودی که بر روی دریچه گاز و یا سنسور مپ نصب شده با اندازه گیری دمای هوا و در نظر گرفتن زمان لازم برای تبخیر بنزین پاشیده شده و زمان پاشش انژکتور را مشخص میکند. سنسور دمای سرسیلندر ( که در برخی موتورها وجود دارد ) با اعلام دمای بدنه‌ی جامد موتور و مقادیر پیش فرضی از اصطکاک موجود در موتور، میزان پاشش و میزان باز شدگی استپر را مشخص میکند.
از عوامل بیرونی می‌توان به ارتفاع از سطح دریا اشاره کرد که با افزایش ارتفاع از سطح دریا چگالی اکسیژن موجود در جو و فشار اتمسفر کاهش پیدا میکند و این موضوع به معنی نیاز به بیشتر باز شدن استپر می‌باشد. میزان رطوبت موجود در هوا در آرایش احتراق بنزین در موتور سرد تاثیر گذار است. در هوای مرطوب زمان شروع پاشش و میزان سوخت پاشیده شده در موتور تغییر می کند.
حرف آخر
توجه داشته باشید که موارد اعداد اعلام شده برای یک موتور انژکتوری با تنفس طبیعی و بدون امکانات الکترونیکی کمکی مثل CVVT و VTEC بوده است. در صورتی که موتور خودرو به منظور بهره‌برداری بیشتر از توان موتور، تقویت شده باشد و یا کامپیوتر خودرو ریمپ شده باشد این اعداد اعتباری ندارند و با توجه به شرایط جدید موتور این اعداد باید مشخص شوند.
حتی اگر یک مرحله تعمیر اساسی و یا تراشکاری بر روی موتور انجام شده باشد امکان دارد در عین سلامت موتور، اعداد اعلام شده در پارامترهای خروجی موتور با اعدادی که در اینجا اشاره شد متفاوت باشد.