وظیفه رله دوبل در تقسیم برق خودرو چیست ؟

رله دوبل، کاربرد و عملکرد آن

شاید هنگام مراجعه به تعمیرگاه به دلیل روشن‌نشدن خودرو، با این عبارت که رله دوبل خراب شده مواجه شده باشید. در این مقاله به تشریح عملکرد این رله و روش عیب‌یابی این عضو سیستم انژکتوری پرداخته می‌شود.

رله دوبل چیست؟

به‌صورت ساده رله دوبل از ترکیب دو رله ایجاد شده است. درصورتی‌که وظیفه عمومی رله را فراموش کردید می‌توانید به مقاله رله فن رادیاتور مراجعه کنید. رله دوبل در مسیر سیستم مدیریت سوخت و جرقه قرار دارد. این دو رله تحت نام‌های رله اصلی، رله قدرت، رله پمپ‌بنزین و رله کنترل نیز شناخته می‌شوند.

انواع رله دوبل و شکل آن

این رله اولین‌بار در سیستم‌های انژکتوری مشاهده شد. فرم کلی آن در سیستم‌های اولیه خانواده پژو یا پراید به‌صورت شکل 1 است.

شکل 1- فرم کلی رله‌دوبل در خانواده پژو – پراید اولیه

عموماً ایرانی‌ها رله دوبل را به فرم یک قطعه با 15 پین می‌شناسند. البته مدل‌های دیگری هم از فرم رله‌دوبل وجود دارد. شکل 2 نمونه این فرم را نشان می‌دهد.

شکل 2- مدل رله‌دوبل بوش در خودرو های فولکس دهه 1980

در سیستم‌های به‌روزتر معمولاً دو واحد رله از یکدیگر جدا شده‌اند تا فرایند تعویض راحت‌تر انجام شود به‌عنوان نمونه رله‌های PR و PU در سیستم سوخت‌رسانی خودرو تارا را می‌توان نام برد که در واقع با یکدیگر رله دوبل را تشکیل می‌دهند. شکل 3 این رله‌ها را در جعبه‌فیوز و رله BFRM نشان می‌دهد.

1- رله PU 2- رله PR

شکل 3- 1. رله pu
2.رله pr

نمونه دیگری از استفاده از دو رله به‌عنوان رله دوبل در خودرو تیبا /ساینا است. شکل 4 جعبه‌فیوز موتور این خودرو را نشان می‌دهد و محل دو رله که به‌عنوان رله‌دوبل انجام‌وظیفه می‌کنند را نشان می‌دهد.

شکل 4- رله‌دوبل در جعبه‌فیوز موتور تیبا / ساینا

توجه: همانطور که در شکل 4 نشان‌داده‌شده است در برخی خودرو ها بدون عنوان نام رله‌دوبل را در جعبه‌فیوز /رله مشخص می‌کنند. اما برخی دیگر با نام‌های رله اصلی (Main Relay) و رله پمپ‌بنزین (Fuel Replay) معرفی می‌شوند.

وظیفه رله دوبل

رله‌دوبل مدار کنترلی برخی عملگرهای مهم در سیستم سوخت و جرقه را بر عهده دارد. این عملگرها عبارت‌اند از
پمپ‌بنزین
کویل‌ها (کویل دوبل)
انژکتور
شیر برقی کنیستر
گرم‌کن سنسور اکسیژن (عملکرد و عیب یابی سنسور اکسیژن)
جریان برق مثبت این عملگرها توسط واحد رله‌دوبل کنترل می‌شود. جریان برق منفی این عملگرها توسط واحد ECU موتور (ECM) کنترل می‌شود.

عملکرد رله دوبل

برای تشریح عملکرد رله‌دوبل ابتدا باید ابتدا شماتیک آن بررسی شود. شکل 5 نمونه‌ای از شماتیک این رله را نشان می‌دهد.

1- رله پمپ‌بنزین 2- رله قدرت
شکل 5- شماتیک رله‌دوبل در سیستم سوخت‌رسانی پژو / سمند

برای مشخص شدن بهتر عملکرد رله دوبل، یکی از نقشه‌های سمند با موتور XU7 (نحوه تعویض تسمه دینام موتور XU7) مورد بررسی مرحله‌به‌مرحله قرار داده می‌شود.

مرحله اول: فعال‌شدن رله اول (قدرت)

1- مسیر برق باتری 2- مسیر خروجی بوبین رله قدرت
شکل 6- مرحله اول عملکرد رله‌دوبل – رله قدرت – سیستم سوخت‌رسانی بوش و موتور XU7

همانطور که در شکل 6 مشخص شده است. جریان برق از پس از خروج جعبه‌فیوز کالسکه‌ای (BB00) وارد پایه 14 رله دوبل می‌شوند و به بوبین رله قدرت می‌رسد. سپس از پایه 7 خارج شده و سوئیچ اینرسی (1203) می‌رود و در نهایت به ECU (1320) رسیده و اگر ECU اجازه دهد بدنه می‌شود. (ECU زمانی اجازه می‌دهد که از باز شدن سوئیچ اطلاع پیدا کند) با بدنه شدن این جریان بوبین رله قدرت فعال می‌شود و پلاتین این رله متصل می‌شود. در این حالت برق مثبت از طریق پایه 8 و 15 به پایه‌های 4، 5، 6 و 13 رسیده و تمامی این پایه‌ها را تغذیه می‌کند.
مسیر جریان برق پس از تغذیه این پایه‌ها در شکل 7 نشان‌داده‌شده است.

1- مسیر برق باتری 2- مسیر خروجی بوبین رله قدرت 3- مسیر خروجی پلاتین رله قدرت
شکل 7- مرحله اول عملکرد رله‌دوبل – رله قدرت – سیستم سوخت‌رسانی بوش و موتور XU7

همانطور که در شکل 7 مشخص شده است. با رسیدن برق به پایه‌های 4، 5،6 و 13 مدارهای زیر تغذیه می‌شوند.

• از طریق پایه 4 برق مثبت به ECU و پایه‌های تغذیه کویل (1211) می‌رسد.
• از طریق پایه 5 برق مثبت به پایه 2 رله‌دوبل که تغذیه بوبین پمپ‌بنزین است می‌رسد.
• از طریق پایه 6 برق مثبت به گرم‌کن سنسور اکسیژن (1350)، گرم‌کن دریچه گاز (1270)، سنسور دور موتور (1620) و سنسور میل‌سوپاپ (1115) تأمین می‌شود.
• از طریق پایه 13 برق مثبت به انژکتورها (1331-1332-1333-1334)، شیر برقی کنیستر (1215) برقرار می‌شود.

نکته: قطع‌شدن مدار بوبین توسط سوئیچ اینرسی سبب قطع‌شدن پلاتین رله خواهد شد و در نتیجه کل عملگرهایی که مثبت خود را از این بوبین دریافت می‌کنند به همراه پمپ‌بنزین قطع خواهند شد. مدار داخلی سوئیچ اینرسی در هنگام تصادفات قطع می‌شود. گاهی در هنگام عبور از دست اندازه‌ها نیز ممکن است این سوئیچ عمل کند و کل عملگرها قطع شوند.

مرحله دوم – عملکرد رله پمپ‌بنزین

بر اساس موارد اشاره شده برق تغذیه رله پمپ‌بنزین از رله قدرت تأمین می‌شود. یعنی اگر ECU به پایه 10 رله دوبل منفی بدهد. این رله نیز فعال می‌شود. فعال شده این بوبین و پلاتین در شکل 8 مشاهده می‌شود.

1- مسیر برق باتری 2- مسیر خروجی بوبین رله قدرت 3- مسیر خروجی پلاتین رله قدرت
4- مسیر منفی بوبین رله پمپ‌بنزین 5- مسیر تغذیه پمپ‌بنزین
شکل 8 – مرحله اول عملکرد رله‌دوبل – رله قدرت – سیستم سوخت‌رسانی بوش و موتور XU7

زمانی ECU بر اساس شرایط تعریف شده برای آن، به پایه 10 رله‌دوبل منفی بدهد. بوبین رله پمپ‌بنزین فعال شده و پلاتین آن متصل می‌شود. با اتصال پلاتین پایه 11 به پایه 1 (و 9) متصل شده و جریان برق مثبت به سمت پمپ‌بنزین هدایت می‌شود.

توجه: نظر به اینکه منفی بوبین رله قدرت و رله پمپ‌بنزین از طریق ECU موتور تأمین می‌شود، شرایط تعریف شده برای این کنترل یونیت در فعال و غیرفعال‌شدن مجموعه مؤثر است. به‌صورت عمومی این شرایط به‌صورت زیر تعریف شده است.

وضعیت سوئیچ باز – موتور خاموش

در این حالت ECU موتور با منفی دادن به پایه‌های 7 و 10 رله دوبل به مدت حدوداً 3 ثانیه، باعث فعال‌شدن تمامی عملگرهایی که از این دو رله تغذیه می‌کنند می‌شود. در صورت گذشت زمان و روشن‌نشدن موتور، منفی این دو واحد قطع شده و عملگرها از حالت آماده‌باش خارج می‌شوند. بین این عملگرها تشخیص فعال شده و غیرفعال‌شدن پمپ‌بنزین، از طریق شنیدن صدای آن امکان‌پذیر است.

وضعیت سوئیچ بسته – موتور روشن

با روشن‌شدن موتور منفی دادن به پایه‌های 7 و 10 رله‌دوبل ادامه پیدا خواهد کرد. در این زمان بنا بر شرایط ECU منفی عملگرها دیگر مثلاً انژکتورها را نیز تأمین خواهد کرد و این عملگرها فعال خواهند شد.

عملکرد در سیستم‌های با دو رله

عملکرد سیستم‌های سوخت و جرقه با دو رله به‌عنوان رله دوبل تفاوت زیادی به نمونه توضیح داده شده ندارد. رله‌های مورداستفاده می‌تواند از نوع دو رله 4 پایه نیز استفاده شود به‌عنوان‌مثال شکل 9، رله‌دوبل و بخشی کوچکی از مدار سیستم سوخت‌رسانی تیبا را نشان می‌دهد.

1- رله قدرت 2- رله پمپ‌بنزین
شکل 9- شماتیک رله‌دوبل در سیستم سوخت‌رسانی تیبا

همانطور که در شکل مشاهده می‌شود سوئیچ اینرسی (S2) در مسیر بوبین رله قدرت قرار دارد. تفاوت این مدار با مدار قبلی آن است که در مدار انژکتوری XU7 سوئیچ اینرسی بین رله دوبل و ECU قرار دارد و منفی مدار را قطع و وصل می‌کند؛ اما در این مدار بین فیوز و رله‌دوبل قرار گرفته است و مثبت مدار را قطع و وصل می‌کند.
دقت شود در برخی سیستم‌های مالتی پلکس عملکرد این رله می‌تواند متفاوت باشد. به‌عنوان نمونه شکل 10 رله‌هایی که مشابه عملکرد رله‌دوبل را در خودرو پژو 206 فول ماکس نشان می‌دهد.

1- رله قدرت 2- رله پمپ‌بنزین
شکل 10- رله‌های مشابه رله‌دوبل در واحد BM34 در پژو 206 فول ماکس

در پژو 206 واحد سوئیچ اینرسی حذف شده و وظیفه آن را اجزا دیگر (مثلاً سنسور Airbag) بر عهده دارد. معمولاً خروجی‌های رله قدرت همانند سیستم‌های تشریح شده برق مثبت عملگرها را تأمین می‌کند. نقش رله‌دوبل در سیستم سوخت و جرقه بسیار مهم است. در یک مقاله مجزا آثار خرابی رله‌دوبل و روش بررسی آن بیان می‌شود.

منبع:ameg.ir