عیوبی که منجر به فعال‌شدن چراغ چک می شود؟
چراغ چک (MIL)
فهرست مطالب
سیستم‌های کنترلی خودرو , عملکرد سیستم‌های مختلف خودرو را پایش می‌کند. در صورت عملکرد نادرست سیستم، باتوجه‌به شرایط خاص مشکل به‌صورت خطا در سیستم ثبت میشود. در مقاله کد خطا در مورد مفاهیم هر کد خطا، مطالبی ارائه شد. برخی از خطاها نسبت به موارد دیگر اهمیت بیشتری دارند. با کمک چراغ چک بروز این مشکلات به اطلاع راننده میرسد. در این مقاله به دلیل روشن و روش خاموش کردن آن، مطلبی بیان خواهد شد.
نماد چراغ چک چیست و در کجا قرار دارد
چراغ‌چک با دو عبارت لامپ چک موتور (Check Engine light) و یا چراغ هشدار عملکرد نامناسب MIL (malfunction indicator lamp) نشان داده میشود. محل قرارگرفتن چراغ چک در مجموعه صفحه نشان‌دهنده‌ها یا به‌اصطلاح رایج پشت آمپر است. چراغ چک به شکل‌های مختلفی دیده شده است. شکل 1 معروف‌ترین علایم این چراغ را نشان می‌دهد.
شکل 1- علائم چراغ‌چک در پشت داشبورد
چه زمانی چراغ چک روشن میشود
برخی تصور می‌کنند که با بروز هر خطا در هر زمان چراغ‌چک روشن میشود. اما این تصور اشتباه است. شکل 2 دسته‌بندی عمومی دلیل روشن شدن چراغ‌چک را نشان می‌دهد.
دلایل عمومی روشن شدن چراغ‌چک
دلایل اجباری: تمامی خطاهایی که در استاندارد OBD II برای روشن شدن چراغ MIL تعریف شده است. در هر خودرویی باعث روشن شدن چراغ‌چک خواهد شد. در ادامه به بررسی کامل این دلایل پرداخته خواهد شد.
دلایل شرکتی: برخی از کمپانی‌های خودروساز، باتوجه‌به استانداردهای شرکتی تعریف شده، هنگام بروز خطاهای خاص دیگر علاوه بر خطاهای تعریف شده بر اساس OBD II, چرغ‌چک را روشن می‌کنند.
باتوجه‌به اینکه این موارد خاص بوده و تعداد آنها نیز محدود است بررسی آن بهتر است به‌صورت موردبه‌مورد و شرکتی انجام شود در این مقاله با دلایل اجباری روشن شدن چراغ چک بر اساس استاندارد OBD II پرداخته خواهد شد.
حالت‌های چراغ‌چک
به‌صورت کلی سه حالت برای عملکرد چراغ چک وجود دارد این سه حالت عبارت‌اند از خاموش بودن، روشن بودن و چشمک زدن.
به‌صورت کلی هر نوع خرابی که باعث افزایش آلاینده‌های گازهای خروجی موتور بیش از 50% استاندارد آلایندگی کسب شده توسط خودرو موردنظر (مثلاً استاندارد یورو) شود به‌عنوان دلایل اجباری فعال‌شدن چراغ‌چک در نظر گرفته خواهد شد. بروز این خطاها می‌تواند باعث چشمک زدن و یا روشن ماندن دائم چراغ‌چک شود. به‌عنوان‌مثال به شکل 4 توجه کنید.
A: کمتر از 50% افزایش NOX برای استاندارد یورو 4
B: بیش از 50% افزایش NOX برای استاندارد یورو 4
شکل 4- جدول میزان استاندارد قابل‌قبول NOX و PM در Euroهای مختلف
بر اساس شکل 4 اگر در خودرویی که استاندارد آلایندگی یورو 4 را پاس کرده است، میزان NOX به بیش از g/km 2.5 برسد (محدوده B) چراغ‌چک فعال خواهد شد. البته باتوجه‌به اینکه عدد 50% تقریبی است. امکان دارد در یک خودرو این چراغ زودتر و در یک خودرو دیرتر فعال شود.
عیوبی که منجر به فعال‌شدن چراغ چک میشود
همانطور که اشاره شد مهمترین دلیل روشن شدن چراغ‌چک، عیوب مؤثر در افزایش آلایندگی‌های موتور است. شکل 5 معروف‌ترین این عیوب را نشان می‌دهد.
شکل 5- عیوب متداول و مؤثر در عملکرد چراغ چک
نکته مهم: باتوجه‌به اینکه سطح ولتاژ در اندازه‌گیری و بررسی خطاها توسط مدیریت OBD II بسیار مؤثر است، به‌عنوان یک خطای احتمالی باید سطح مدیریت ولتاژ که شامل سالم بودن باتری و آلترناتور است قبل از هر کاری مورد بررسی قرار گیرد.
استراتژی عملکرد چراغ‌چک
زمانی که سوئیچ اصلی خودرو باز میشود. چراغ چک روشن میشود. این روشن شدن نشان می‌دهد لامپ مربوطه سالم است. اگر با باز کردن سوئیچ، چراغ‌چک روشن نشد، حتماً مشکلی در لامپ یا مدار روشن‌کننده لامپ وجود دارد که باید آن را بررسی و رفع کرد.
در بیشتر خودروها تا زمانی که موتور روشن نشده است چراغ‌چک روشن می‌ماند (باتوجه‌به مدیریت مصرف برق) البته استثنا نیز در این مورد وجود دارد. یعنی معدود خودروهایی وجود دارند که چند لحظه بعد از باز کردن سوئیچ و روشن شدن چراغ‌چک، لامپ خاموش میشود حتی اگر موتور روشن نشده باشد.
با روشن‌کردن موتور باید چراغ چک خاموش شود، اگر چراغ‌چک خاموش نشود نشانه وجود مشکل در سیستم است. نحوه روشن بودن یا چشمک زدن چراغ‌چک می‌تواند محدوده عیب را مشخص کند.
چشمک زدن چراغ‌چک معمولاً مشکلات حاد در سیستم را نشان می‌دهد. مهمترین احتمال در این زمان بروز Misfiring (جرقه ازدست‌رفته) است. باتوجه‌به اینکه حالت Misfiring در موتور علاوه بر تأثیر روی عملکرد موتور، میزان انتشار گازهای آلاینده از موتور را به‌شدت بالا خواهد بود و باعث خرابی واحد مبدل کاتالیستی شود، در صورت مشاهده چشمک زدن چراغ‌چک در نزدیک‌ترین فرصت باید به تعمیرگاه مراجعه شود.
روشن ماندن چراغ MIL نشانه وجود مشکل در سیستم سوخت‌رسانی، هوارسانی و تخلیه گازهای حاصل از احتراق و یا مدیریت جرقه است. برخی از مواردی که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم می‌تواند در این مورد مؤثر باشد در شکل 5 معرفی شده است.
نکته مهم: باتوجه‌به اینکه مدیریت بخارات سوخت نیز در فرایند کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی خودرو مؤثر است؛ بنابراین در خرابی‌های این سیستم شامل مشکلات در باک، حباب‌گیر، کنیستر و لوله‌های رابط نیز می‌تواند در روشن شدن چراغ چک تأثیر داشته باشد.
توجه: باتوجه‌به اهمیت تعریف برخی مفاهیم کلیدی مانند cycle warm-up ، Trip ، Drive cycle ، Driving Mode در استراتژی OBD II برای روش ثبت خطا و روشن‌کردن چراغ چک، این موارد در مقاله مجزا تشریح میشود.
در هنگام روشن شدن چراغ چک چه باید کرد؟
روشن ماندن چراغ‌چک را نمی‌توان با روشن شدن چراغ روغن و یا لامپ هشدار آمپر مایع خنک‌کننده موتور مقایسه کرد. شاید بدون آثار ظاهری خودرویی بتواند کیلومترها با روشن ماندن چراغ چک به حرکت خود ادامه دهد. اما نظر به اهمیت مسائل زیست‌محیطی و ارتباط چراغ چک با آن، اگر زندگی فرزندان در آینده برای مهم است باید در حفظ محیط‌زیست کوشا باشیم؛ بنابراین در نزدیک‌ترین زمان ممکن باید دلیل روشن شدن چراغ‌چک بررسی شود.
گاهی ممکن است با دلیل وجود پارازیت های مختلف در مدار الکتریکی و یا نوسانات ولتاژی خطایی به‌صورت موقت ثبت شده باشد و بعد از رفع شرایط به هر دلیلی هنوز در حافظه ECM قرار داشته باشد. در این زمان به عنوان یکی از راه های پیشنهادی جدا کردن اتصال سر باتری برای مدت چند دقیقه و سپس نصب مجدد آن است.در صورتی که با انجام این کار ، باز هم پس از مدتی چراغ‌چک روشن شد. نشانه نیاز به بررسی توسط تعمیرکار است.تعمیر کار با استفاده از روش عیب‌یابی و دستگاه دیاگ و بررسی پارامترها و تست عملگرها ، عیب را یافته و پس از رفع ان با کمک دیاگ چراغ‌چک را خاموش کند.
یادآوری 1: برخی مشکلات Misfiring با یک سرویس ساده شمع یا تعویض وایر برطرف شود بی‌توجهی به این مشکلات (که معمولاً باعث چشمک زدن چراغ چک میشود) سبب خرابی زودهنگام مبدل کاتالیستی شده و هزینه بالایی را برای مالک ایجاد خواهد کرد.
یادآوری2: برخی خودروها چراغ‌چک به دلیلی مشکل در سیستم‌های دیگر ( غیر از موارد اشاره شده) مانند سیستم گیربکس اتومات نیز روشن شود.