تیونینگ ؛ خزبازی یا خفن سازی ؟!

برای این که بتوانید نتیجه کاملا رضایت‌بخشی بگیرید، باید با تسلط به مباحث علمی به نام «تیونینگ»، تغییرات مد نظر را اعمال کنید. تیونینگ دنیای بسیار گسترده‌ای است که بحث تخصصی و کامل در مورد هر یک از شاخه‌هایش نیازمند نگارش چند جلد کتاب قطور است! اما در نوشتاری که پیش روی شما قرار گرفته، با زبانی ساده و بطور اجمالی با دنیای تیونینگ آشنا خواهیم شد.

لازم به ذکر است که بر اساس قوانین راهنمایی رانندگی هر گونه تغییر در ساختار خودرو که موجب از استاندارد خارج شدن آن شود خلاف قانون بوده و قابل پیگیری است.

واژه‌شناسی تیونینگ

واژه تیونینگ (Tuning) در لغت به معنای تنظیم کردن است . به این ترتیب این واژه را می‌توان برای هر وسیله‌ای بجز خودرو نیز به‌کار برد. البته بسیاری از اهالی خودرو در خارج از کشور، به جای واژه تیونینگ از لفظ مادیفای (Modify) نیز برای این امر استفاده می‌کنند که به معنای اعمال تغییرات است. به این ترتیب یک خودروی «تیون شده»، خودرویی است که از نظر فنی یا ظاهری دستخوش تغییرات قرار گرفته و قرار نیست شبیه نمونه استاندارد باشد. البته لفظ اسپرت کردن که در دایره لغات ایرانی‌ها شکل گرفته، از آنجا که کلمه «اسپرت» نیز واژه‌ای بیگانه است و «ورزش» معنی می‌شود، بدان معنی است که خودرو شمایل یا رفتاری ورزشی! به خود گرفته باشد. اما واقعا تیونینگ چیست؟

تغییرات غیراصولی

همان‌طور که در ابتدای این نوشتار اشاره شد، تغییرات غیراصولی که غالبا روی بسیاری از خودروهای ایرانی صورت می‌گیرد، چیزی نیست که درگستره «تیونینگ» جای بگیرد. در واقع بسیاری از فروشگاه‌های تزئیناتی خودرو، لوازم متعددی برای آرایش یک خودرو دارند اما بیشتر این وسایل به صورت یونیورسال (مناسب برای هر خودرویی) بوده و قابلیت خاصی به خودرو اضافه نمی‌کند. برای مثال باله عقب وظیفه ایجاد نیروی رو به زمین و آیرودینامیک بهتر برای خودرو دارد که در کنار بهبود ظاهر خودرو، منجر به افزایش چسبندگی در سرعت‌های بالا خواهد شد. اما بسیاری از باله‌های عقب (یا همان باله) که در بازار موجود هستند، تنها بار اضافی به صندوق اضافه کرده و تاثیر خاصی در عملکرد آن نخواهند داشت! طراحی یک باله استاندارد برای شرکت‌های خودروسازی و تیونینگ، ساعت‌ها وقت، محاسبات سنگین آیرودینامیکی و هزاران دلار هزینه را به همراه خواهد داشت که البته نه تنها در مورد اسپویلر بلکه در بحث تک تک جزئیاتی که در یک خودروی تیون شده می‌بینید، داستان از این قرار است.

همچنین در بخش‌های مختلف فنی مثل سیستم اگزوز که بسیاری از افراد فکر می‌کنند ایجاد تغییرات در اگزوز تنها به افزایش و بم شدن صدا خلاصه می‌شود، در واقع این طور نیست و یک سیستم اگزوز تیون شده اصولی، علاوه بر این که صدا و طنین بسیار جذابی به خودرو می‌بخشد، در بحث خروج سریع‌تر و روان‌تر دود نیز کمک شایانی می‌کند. اما بسیاری از منبع اگزوزها و حتی سراگزوزهایی که با قیمت بسیار نازل در فروشگاه‌های تزئیناتی به چشم می‌خورند نه تنها صدای چندان خوشایند و اصولی به شما ارائه نمی‌دهند، بلکه ممکن است در مسیر خروج دود اختلال ایجاد کرده و فرآیند تخلیه با مشکل مواجه شود. دو مثال مورد اشاره تنها نمونه‌هایی از تفاوت اعمال تغییرات اصولی و غیراصولی بر روی یک خودرو است. اما اگر بخواهیم مقوله تیونینگ را به دو دسته ظاهری و فنی تقسیم کنیم، هر‌یک از این دو شامل چه تغییراتی خواهند شد؟

تیونینگ ظاهر خودرو

در حال حاضر شرکت‌های تیونینگ زیادی در دنیا وجود دارند که به اعمال تغییرات روی خودروهای ارزان و گران‌قیمت می‌پردازند. برندهایی مثل لوما دیزاین، هنسی، هامان، آلپینا، برابوس، منصوری و… برخی از شرکت‌های تیونینگ هستند که این روزها روی بسیاری از خودروهای گران‌قیمت و لوکس جهان مثل محصولات مرسدس بنز، ب‌ام‌و، لامبورگینی، فراری و… تغییرات ظاهری و فنی اعمال می‌کنند و همین تغییرات موجب افزایش قیمت یک خودروی استاندارد تا چند صد هزار دلار می‌شود!

تیونینگ افترمارکت

اما در کنار این برندها که هر کدام برنامه کاملا اختصاصی برای خودروهای متفاوت در نظر می‌گیرند، برخی برندها هم هستند که لوازم تیونینگ ظاهری و فنی اصطلاحا «افترمارکت» برای خودروهای متفاوت طراحی و تولید می‌کنند. برای مثال ممکن است برای یک فولکس واگن گلف به دنبال یک کیت بدنه (شامل قطعاتی مثل سپرها، رکاب، کاپوت و…) باشید و کیت‌های استاندارد مورد پسند شما نباشد؛ به این ترتیب می‌توانید به سراغ کیت‌های بدنه افترمارکت رفته و آنها را امتحان کنید. یا در مثالی دیگر بسیاری از افراد که به تیونینگ یک ب‌ام‌و می‌پردازند، به سراغ کیت‌های بدنه M پاور که استانداردِ این برند هستند می‌روند و افرادی که به دنبال یک طرح و ظاهر خاص‌تر هستند هم با کیت‌های بدنه برندهایی مثل هامان، اِی سی اشنایتزر، هارتگه و… تغییرات مد نظرشان را اعمال می‌کنند. در واقع هر کیت مختص به یک خودروی خاص ساخته شده و بدون هیچ دردسری به صورت پیچ به پیچ جای قطعات استاندارد بسته می‌شوند.

کیت‌های استاندارد بدنه

این کیت‌ها علاوه بر زیباتر و تهاجمی‌تر کردن ظاهر خودرو، تاثیر بسیار خوبی در افزایش آیرودینامیک دارند. ضمن این که بزرگ‌تر شدن هواکش‌های داخل سپر یا اضافه شدن لبه‌های متفاوت به کنترل جریان باد و همچنین ارتقای سطح خنک‌کاری موتور، گیربکس و ترمزها کمک شایانی خواهد کرد. البته یکی از مسائلی که اصولا در کیت‌های بدنه رعایت می‌شود، کاهش وزن قطعات است که منجر به بهبود تناسب وزن و قدرت خواهد شد. در واقع برخی سازندگان لوازم تیونینگ با راهکارهایی مثل استفاده از کاپوت یا درهای فایبر گلاس یا حتی با فلزهای سبک وزن، کاهش وزن مورد نیاز را ایجاد می‌کنند. همچنین این روزها فیبر کربن یا همان الیاف کامپوزیتی کربن که وزن بسیار کم و مقاومتی بسیار بالا (تا چند برابر فولاد!) دارند نیز در دنیای تیونینگ حسابی جا خوش کرده است که البته قطعات ساخته شده از این الیاف به دلیل فرآیند تولید بسیار سخت و خواصی که دارد، قیمت بسیار بالایی خواهند داشت که ممکن است برای بسیاری از افراد قابل دسترسی نباشد.

ارتفاع و رینگ

مبحث بعدی، ارتفاع و رینگ‌های مورد استفاده در هر خودرو است که این تغییرات نیز علاوه بر بخشیدن ظاهری بهتر به خودرو، کمک شایانی به بهبود هندلینگ خودرو خواهد کرد. برای مثال سیستم‌های تعلیق افترمارکت اصولی که در بازار به وفور یافت می‌شود، برعکس نمونه‌های غیراستاندارد و راهکارهای غیر اصولی مثل بریدن فنر خودرو موجب خشک شدن شدید سواری نمی‌شود و همچنین با توجه به کاهش ارتفاع مرکز ثقل، کاهش نوسان‌ها و تنش‌ها در تعلیق و… پایداری بهتری به خودرو می‌بخشد.

در محبث رینگ هم باید گفت که رینگ‌های اسپرت اصولی که برندهای معتبر طراحی و تولید می‌کنند، ضمن کاهش وزن هر چرخ و البته زیباتر کردن ظاهر خودرو، به علت این که اصولا در اندازه‌های بزرگ انتخاب می‌شوند، باز هم در بهبود هندلینگ و افزایش کارایی خودرو در مسیرهای پیچ‌درپیچ تاثیر بسزایی دارد.

تیونینگ در بخش فنی

ایجاد تغییرات در بخش فنی خودرو مبحث بسیار گسترده و پیچیده‌ای است که توضیح در مورد تمامی آنها در این نوشتار نمی‌گنجد. اما اگر بخواهیم بحث را به صورت کلی جلو ببریم، تیونینگ فنی را می‌توان به سه قسمت موتور، سیستم انتقال قدرت و در نهایت زیربندی تقسیم کنیم که البته هر یک از این شاخه‌ها، جزئیات فراوانی دارند. در واقع بسیاری از افرادی که به تقویت موتور و ارتقای قابلیت‌های فنی یک خودرو فکر می‌کنند، پیش از هر چیز تصمیم می‌گیرند موتور استاندارد خودرو را با نمونه‌ای قدرتمندتر که بتوان در داخل محفظه موتور جا داد تعویض کنند. اما در بسیاری از موارد هم دیده شده که شخص یا شرکت تیونر (انجام دهنده تیونینگ)، به اعمال تغییرات روی موتور استاندارد یا اصطلاحا «فابریک» خودرو می‌پردازد. برای مثال با بزرگ‌تر کردن محفظه احتراق، افزایش حجم موتور یا ایجاد تغییرات در میزان تراکم خودرو می‌توان راندمان موتور را تغییر داد یا حتی با ایجاد تغییرات در سیستم تنفس خودرو (دم و بازدم) نیز می‌توان به افزایش قدرت مطلوب رسید. به‌طور کلی، عملکرد موتور یک خودرو به نوع سوخت (درصد خلوص بنزین یا حتی گازوئیل)، قدرت احتراق (سیستم برق و جرقه زنی) و کیفیت تنفس موتور (چه در ورود مخلوط سوخت و هوا و چه در خروج دود ناشی از احتراق) بستگی دارد و اگر هر یک از موارد گفته شده را بهبود ببخشید، با راندمان بالاتری مواجه خواهید بود.

توربوشارژر و سوپرشارژر

برای مثال شاید بسیاری از شما با اصطلاح «توربو» آشنا باشید که البته باورهای نسبتا غلطی نیز در مورد این سامانه در ذهن عموم نقش بسته است. در واقع همان‌طور که گفته شد، تنفس از ارکان مهم موتور برای داشتن راندمانی بهتر است و اگر بتوانیم هوای بهتر و فشرده‌تری را به موتور برسانیم، در نتیجه احتراق با کیفیت بیشتری صورت می‌گیرد. به این ترتیب سیستم‌های اصطلاحا «پرخوران» برای افزایش حجم هوای ورودی به سیستم احتراق اختراع شدند. توربوشارژر و سوپرشارژر دو نوع از سیستم‌های پرخوران هستند که هوا را با فشار عادی جو (اتمسفر) گرفته و هر کدام با عملکردی مختص به خود، هوا را فشرده کرده و برای تنفس به داخل منیفولد ورودی تزریق می‌کنند. البته برای این که به یک پیشرانه تنفس طبیعی این سیستم‌ها را اضافه کنید، لازم است تغییرات خاصی در ساختار کلی پیشرانه اعمال کنید. همچنین بسیاری از افراد با تقویت سیستم برق و افزایش قدرت جرقه شمع‌ها راندمان را بالا می‌برند. در واقع هرچقدر قدرت احتراق شمع‌ها بالاتر باشد، سوخت داخل محفظه احتراق بهتر و بیشتر می‌شود و موتور توانمندی بالاتری خواهد داشت.

ارتقای بازدهی موتور

بحث بعدی نیز ترفندهایی مثل پورت و پلیش سرسیلندر است که در اینجا صیقلی کردن مجموعه سرسیلندر (سوپاپ‌ها، پورت‌های ورودی و خروجی سرسیلندر و…) موجب بهبود ورود هوا و خروج دود خواهد شد که البته بعضا برای دم و بازدم بهتر و روان‌تر، اندازه سوپاپ‌ها را نیز دستکاری می‌کنند. در بخش خروجی و به اصطلاح بازدم موتور نیز با قطعاتی مثل هدرز مواجه هستیم. هدرز به عنوان یک قطعه افترمارکت جایگزین منیفولد خروجی می‌شود و با وجود سطح داخلی صیقلی و داشتن خروجی به تعداد سیلندر، به روان‌ترشدن بازدم کمک شایانی خواهد کرد. همچنین در یک خودروی تیون شده اصولی که مجهز به هدرز است، اصولا سیستم اگزوز نیز بطور کامل دستخوش تغییرات می شود. البته به غیر از موارد گفته شده، دستکاری برنامه‌ریزی رایانه خودرو به فراخور نیاز (به اصطلاح ریمپ‌کردن ای‌سی‌یو)، سبک سازی فلایویل، تعویض انژکتورها یا کاربراتور با مدل‌های بزرگ‌تر و… نیز از جمله دیگر اعمالی هستند که برای افزایش راندمان یک پیشرانه صورت می‌گیرد.

اصلاح بازدهی سامانه انتقال قدرت

اما موضوع بعدی، تغییرات سیستم انتقال قدرت متناسب با توان خروجی پیشرانه است. در واقع برای این که بتوانیم یک مجموعه کاملا متناسب با عملکردی مناسب داشته باشیم، باید گیربکس، گاردان، دفرانسیل، پلوس و… متناسبی نیز تهیه کنیم. برای مثال هر گیربکس (جعبه دنده) بنا به نحوه طراحی و موارد استفاده، با ضرایب دنده متفاوتی تولید می‌شود که بعضا ممکن است قدرتی یا سرعتی باشد. به این ترتیب با توجه به انتظاری که از خودرو دارید می‌توانید گیربکسی مناسب انتخاب و استفاده کنید تا عملکرد مطلوبتان را در هر دنده داشته باشید. همچنین در خودروهای دفرانسیل عقب، ضریب خروجی دفرانسیل نیز داستانی مشابه گیربکس دارد و با توجه به انتظارتان می‌توانید از دفرانسیل سرعتی یا قدرتی استفاده کنید. دفرانسیل‌های کلاچ‌دار با سیستم‌هایی مثل محدودکننده لغزش و… نیز می‌توانند عملکردی متفاوت به خودروی شما ببخشند. البته لازم به ذکر است که در یک خودروی پرقدرت باید پلوس، دفرانسیل و به‌طور کلی قطعات واسط بادوام‌تر و مستحکم‌تری نیز استفاده کنید.

در بخش زیربندی نیز داستان از همین قرار است و از سیستم تعلیق گرفته تا نحوه آرایش اتصالات چرخ‌ها لزوما باید بر اساس نیاز شما چیده شوند. البته مهم‌ترین موضوع در این بخش، تقویت سیستم ترمز به فراخور قدرت موتور است که در بسیاری از موارد نادیده گرفته می‌شود. برای مثال دیده شده افرادی تمام بودجه خود را صرف تقویت موتور کرده‌اند، بدون آن که کمترین تغییری در ترمزها ایجاد کنند و همین مساله موجب بروز اتفاقات ناگواری برای آنها شده است!