گیاه پای خر چیست و چه فوایدی دارد؟
پای خر : گیاهی پایا و دارای ریشه قوی، گوشتدار و به رنگ سفید مایل به قهوه‌ای یا زرد است. در آغاز فصل بهار و قبل از پیدایش برگها، ساقه کوچکی از گیاه رشد می‌کند که هریک به کاپیتول منتهی میشود.
با خواص درمانی گیاه پای خر آشنا شویم
فهرست مطالب
مشخصات گیاه دارویی پای خر:
پای خر (فرفره، توسی لاگو) از تیره مرکبان، گیاهی است خودرو، ریزوم دار که از ریزوم آن ریشه خارج می شود. از ویژگی های این گیاه این است که در بهار قبل از تولید برگ ها غنچه و گل هایش ظاهر می گردد به این صورت که در اوایل بهار از سطح ریزوم تعداد ساقه متمایل به زرد که پوشیده از فلس هایی است.
خارج شده در انتهای هر ساقه یک کلاپرک قرار می گیرد که گلچه های کناری آن به رنگ زرد و باریک می باشد و عطر تندی دارد و اطراف هر گلچه زبانه ای تاژکدار است گلچه های وسط کلاپرک لوله ای و در حقیقت کاسه هر گل آن هم تاژک دار می باشد.
میوه اش فندقه و تاژک دار. پس از گل دادن برگ های سبز گیاه بوجود می آید که تقریبا پنجه با دمبرگ بلند که پشت پهنک آنها کرکدار است. محل رویش آن نواحی متروک، خرابه ها و نواحی مسکونی که مرطوب باشند و در باغ ها و باتلاق ها می باشد.
گیاه پای خر چه نام هایی دارد؟
نام های پای خر:
پای خر پای کره اسبی، فرفره، فنجیون، حشیشةالسعال، سعالی، سعله، علف سرفه، منجون، فخریون، فرفر، فنجیوون و توسیلا‍ژ
ترکیبات شیمیایی گیاه پای خر:
گلهای این گیاه دارای تانن، فارادیول (faradiol)، اسیدهای مالیک، گانیک، ونیک و دو نوع فیتوسترین می‌باشد. در برگهای آن گلوکزید وجود دارد.
محل رویش گیاه پای خر:
غالب نواحی ایران مانند شمیرانات و کندوان محل رویش این گیاه می‌باشد.
خواص درمانی گیاه پای خر از دیدگاه طب سنتی
از ریشه و برگ گیاه، برای بخور، رفع سکسکه، سرفه‌های خشک و درمان آبسه و له شده برگها با عسل به صورت ضماد برای مداوای باد سرخ استفاده میشود. همچنین صورت‌های دارویی دیگر پای خر برای حفاظت پوست استفاده میشود. این دارو خلط آور و آرام‌کننده نیز می‌باشد.
طبع این گیاه، گرم و خشک است و در گل ها و برگ های این گیاه مواد متفاوتی وجود دارد که مهمترین آنها عبارت است از : مواد رنگی در گل ها و تانن، لعاب، اسانس روغنی و املاح مختلف سدیم، پتاسیم، پیش ماده ویتامین آ و ویتامین ث در گل ها و برگ ها.
به دلیل داشتن لعاب زیاد در امراض تنفسی به عنوان ماده خلط آور مصرف می گردد مثلا مصرف آن در گرفتگی بینی، ورم مجاری تنفسی فوقانی، سرفه، برونشیت و درمان آسم توصیه می شود. وجود ویتامین ها و املاح موجب گردیده که از این گیاه به عنوان تقویت کننده و مدر استفاده شود و املاح پتاسیم آن که موجب خاصیت ازدیاد ادرار را به آن می دهد.
دم کرده آن برای سرطان ریه و خروج اخلاط خونی از سینه نافع می باشد و می توان به عنوان مایع شست و شوی چشم از آن استفاده کرد، همچنین برای درمان فلج ناگهانی ناشی از خونریزی مغزی این دم کرده مفید می باشد.
توصیه ها و تجویزها درباره مصرف گیاه پای خر (پاخری):
دمکرده گل پای خر (پاخری) : برای تهیه این دمکرده مقدار 5 الی 8 گرم از گلهای آن را داخل یک لیوان آب جوش ریخته و 5 دقیقه دم کنید. از دمکرده گلهای این گیاه برای درمان سرفه های خشن ، آریزش بینی ، سرماخوردگی و آنفلوآنزا استفاده کنید.
تنتور گل پای خر (پاخری) : تنتور تهیه شده از گلهای گیاه پای خر را برای درمان سرفه های مزمن و مداوم مصرف کنید. برای اثر بخشی بهتر میتوان گیاهانی نظیر آویشن و زنجبیل شامی را با آن ترکیب کرد.
شربت گل پای خر (پاخری) : از دمکرده گلها میتوان با ترکیب عسل نوعی شربت تهیه کرد از این شربت برای درمان سرفه های خشک و مقاوم استفاده کنید. این شربت دارای خاصیت مرطوب کنندگی است.
جوشانده برگ پای خر (پاخری) : جوشانده برگها که از ترکیب 70 گرم برگ گیاه در داخل یک لیتر آب تهیه میشود را میتوان برای درمان سرفه و آبریزش بینی استفاده کرد.
افشره برگ پای خر (پاخری) : برگهای تازه این گیاه را میتوان پس از کوبیدن به شکل افشره در درمان جراحات سطحی و زخمهای مزمن به شکل کمپرس استفاده کرد.
احتیاط در مصرف گیاه پای خر (پاخری)
این گیاه حاوی آلکالوئیدهای پیرولیزیدین بوده که در آزمایشات صورت گرفته بر روی موشهای صحرایی باعث تخریب کبد در آنها شده است البته مقدار آن در گیاه کم بوده و طبق پژوهشهای صورت گرفته در سوئد این ماده در اثر جوشانیدن از بین میرود.
نکته: در طب سنتی آذربایجان ” ترکه داوا” از دمکرده گلهای این گیاه برای درمان سرفه های شدید و ناراحتیهای تنفسی استفاده میشود. همچنین در بخشهای شرقی آذربایجان از جوشانده گیاه برای درمان بواسیر به صورت شستشو استفاده میکنند.
فواید بی نظیر گیاه پای خر از دیدگاه طب سنتی