بررسی مسائل و مشکلات سیستم جرقه زنی دلکو
عیب‌یابی خودرو به زبان ساده
در شماره پیشین عیب‌یابی خودرو به زبان ساده، به بررسی مسائل و مشکلات سیستم جرقه‌زنی دلکویی پرداختیم.
امروزه سیستم جرقه‌زنی دلکویی تقریبا منسوخ شده است بنابراین اگر با سیستم جرقه‌زنی فاقد دلکو سر و کار داشته باشیم، چه مسائل و مشکلاتی در انتظار ماست؟
جرقه در غیبت دلکو
تقریبا در عموم پیشرانه‌های امروزی سیستم جرقه‌زنی دلکویی منسوخ شده و وظیفه تایمینگ جرقه برعهده ECU گذاشته شده است. اصلی‌ترین علت حذف دلکو از روی خودروها، مسئله بازدهی جرقه است. دلکوها گذشته از آنکه هیچگاه نمی‌توانند تایم جرقه را در ایده‌آل‌ترین حالت حفظ کنند، با مشکل شارژ کوئل مواجه هستند. هرچه میل‌لنگ سریع‌تر دوران کند، چکش برق دلکو نیز سریع‌تر چرخیده و پلاتین یا سوئیچ مدار نیز سریع‌تر باز و بسته می‌شود. در نتیجه حفظ آوانس جرقه نیز دشوارتر بوده و به دلیل کوتاه‌ترشدن زمان قطع و وصل پلاتین، کوئل فرصت کمتری برای شارژ دارد و جرقه ضعیف‌تری هم تولید می‌شود. معایب ذاتی دلکو فراوان است به طوری که می‌توان پیرامون معایب آن یک مقاله جداگانه نوشت.
در پیشرانه‌های امروزی، ارتباط بین شمع، جرقه و کوئل به صورت مستقیم و بدون واسطه برقرار است. در واقع عملیات سوئیچینگ یا قطع و وصل مدار، پیش از کوئل و توسط ECU صورت می‌گیرد. بسته به نوع خودرو و مدل پیشرانه، آرایش‌های مختلفی از ارتباط کوئل و شمع می‌تواند برقرار باشد و برخلاف سیستم جرقه دلکویی، مدار محدود به تنها یک و یا دو کوئل نیست. به عنوان مثال ممکن است یک کوئل دوبل مجتمع توسط وایرها به شمع‌ها متصل شود و یا حتی برای بازده بیشتر، وایر حذف شده و روی هر شمع یک کوئل مستقل سوار شود. تقریبا اکثر پیشرانه‌های امروزی، از سیستم کوئل دوبل بهره می‌برند (جرقه همزمان به ازای ۲ سیلندر با لنگ همنام). برای تنظیم زاویه جرقه، ECU از اطلاعات دریافتی سنسور دورشمار و موقعیت میل‌سوپاپ استفاده می‌کند. روی فلایویل در ردیف دنده‌های سنسور دورشمار، در نقطه‌های مشخصی (مرگ بالای سیلندرها) تعدادی دندانه حذف شده یا به هم چسبیده‌اند تا بدین ترتیب با تغییر در الگوی سیگنال سنسور، ECU زاویه جرقه و پاشش و آوانس آنها را درک کند. همچنین ECU از بسیاری دیگر از پارامترها برای تنظیم زاویه جرقه استفاده می‌کند نظیر اطلاعات دریافتی از سنسور ناک جهت تشخیص اکتان سوخت مصرفی و تنظیم جرقه بر اساس آن. عملیات سوئیچینگ توسط مدارات داخلی خود ECU و ترانزیستورهای کنترل کوئل‌ها صورت می‌گیرد. تامین تغذیه مثبت مدار اولیه کوئل‌ها برعهده رله دوبل بوده و منفی مدار اولیه به صورت پالسی از جانب ECU دریافت می‌شود تا بدین ترتیب کوئل در لحظه مناسب برق دریافت کرده، مدار ثانویه آن شارژ شود و جرقه را بر سر شمع اعمال کند.
عیب‌یابی سیستم
به صورت کلی سیستم جرقه‌زنی بدون دلکو به دلیل فقدان قطعات مکانیکی، به ندرت دچار خرابی می‌شود و عمده مشکلات آن ناشی از خرابی شمع‌ها یا کوئل است. سیستم جرقه‌زنی بی‌دلکو نسبت به انواع دلکویی به مدل شمع حساس‌تر بوده و در صورت تحت فشار قرارگرفتن کوئل، مسئله نیم‌سوزی یا سوختن کامل کوئل ممکن است بروز کند. در صورت بروز خرابی مدار و یا احتراق نامناسب، خطاهای مربوط به آن در حافظه ECU ثبت شده ضمن آنکه از طریق اسیلوسکوپ نیز می‌توان موج جرقه را رصد کرد و به وجود برخی عیوب پی برد. در صورتی که ارتباط کوئل با شمع توسط وایر برقرار شده باشد، می‌توان همانند سیستم جرقه دلکویی برای تست جرقه، وایر را از شمع باز کرد و یک میله بلند نظیر پیچ گوشتی درون آن قرار داد و به سرسیلندر نزدیک کرد. همچنین از آنجایی که تنظیم زاویه جرقه توسط خود ECU انجام می‌شود، تمامی مسائل و مشکلات ناشی از تنظیم دستی زاویه جرقه در این سیستم منتفی بوده و امکان دخالت خود شخص به صورت دستی وجود ندارد. در ادامه به برخی از عیوب متداول این سیستم می‌پردازیم.
پیشرانه استارت خورده و روشن‌نمی‌شود
روشن‌نشدن پیشرانه علل فراوانی دارد اما اگر از سلامت بخش‌هایی نظیر پمپ بنزین، انژکتورها، رله‌ها و فیوزها و ایموبلایزر اطمینان دارید، نوبت بررسی سیستم جرقه‌زنی است. روشن‌نشدن پیشرانه در سیستم جرقه‌زنی بی‌دلکو چند علت اصلی می‌تواند داشته باشد. ابتدا شرایط وایرها را چک کنید که دچار مشکلاتی نظیر فرسودگی، قطع ارتباط، اتصالی (برق‌دزدی)، شل‌شدگی و … نباشند. با آزمون جرقه (میله فلزی) در لحظه استارت می‌توان به وجود جرقه پی برد. در نظر داشته باشید که در سیستم کوئل دوبل اگر یکی از کوئل‌ها خراب شود، ۲ سیلندر فاقد جرقه خواهد بود و عملا پیشرانه نمی‌تواند روشن شود. روغن‌زدگی شمع‌ها و یا در روغن غوطه‌ور‌شدن محل سوار‌شدن وایر یا پایه کوئل نیز می‌تواند چنین مسئله‌ای را ایجاد کند. مشکلی که در پیشرانه‌هایی نظیر TU5 به وفور مشاهده می‌شود و عموما ناشی از خرابی واشر قالپاق سوپاپ است. گاهی ممکن است پیشرانه استارت خورده و خاموش شود و یا کلا قادر به حفظ دور نباشد. در صورت سلامت پمپ بنزین و استپر و اورینگ دریچه گاز، این ایراد به احتمال زیاد ناشی از خرابی سنسور دورشمار است که یا کثیف شده یا فاصله هوایی آن به هم خورده است یا کلا خراب شده است. نمایش اعداد نامربوط توسط دورشمار می‌تواند نشانه خرابی این سنسور باشد.
پیشرانه قدرت ندارد
اگر از سلامت تمامی بخش‌های مکانیکی و سیستم سوخت‌رسانی اطمینان حاصل شده، باید به عملکرد شمع و کوئل‌ها شک کرد. نیم‌سوز‌شدن کوئل می‌تواند موجب کپ شدید پیشرانه و حتی خاموشی آن شود. عموما در چنین شرایطی چراغ چک روشن شده و یا چشمک می‌زند. استفاده از شمع‌های نامناسب بازاری و یا عدم تعویض شمع کهنه از جمله اصلی‌ترین دلایل کاهش عمر کوئل‌هاست.
پیشرانه شعله پس می‌زند
شعله پس‌زدن پیشرانه عموما به معنی نصب شمع با برد گرمایی نامناسب است و یا وایرها دچار برق‌دزدی هستند.
پیشرانه تک کار می‌کند
تک کار کردن پیشرانه یکی از نشانه‌های اصلی شمع دوده‌زده است. شمع‌ها را باز کنید، شرایط آن را از نظر وجود دوده بررسی کنید و بعد از فیلرگیری مجدد نصب کنید. در صورت سلامت شمع‌ها، خرابی وایرها و یا نشت ولتاژ (برق‌دزدی) ممکن است چنین مسئله‌ای ایجاد کند. در صورت سلامت وایر و یا نبود آن، مقصری به جز کوئل باقی نمی‌ماند.
در صورت خرابی کوئل یا بروز احتراق نامناسب، چراغ چک روشن می‌شود
بسیاری از خودروها از کوئل‌های مجزا برای هر شمع سود می‌برند
در سیستم کوئل دوبل اگر یک کوئل بسوزد ۲سیلندر فاقد جرقه خواهد شد
وایرها باید نرم و منعطف و بدون ترک و پوسیدگی باشند
روغن زدگی پایه کوئل یا شمع موجب روشن نشدن یا بد کار کردن پیشرانه می‌شود