روغن موتور چه نقشی را در خودرو ایفا می‌کند؟
روغن موتور مناسب برای کارکرد بهینه موتور خودرو از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورت عدم استفاده از روغن مناسب، موتور خودرو دچار آسیب جدی میشود و سبب تحمیل هزینه‌های بالای تعمیرات اساسی میشود.یکی از روش‌های مراقبت از موتور، استفاده از روغن موتور مناسب است.
روغن موتور چه نقشی را در خودرو ایفا می‌کند؟
اصطکاک بین اجزا را کاهش می‌دهد
موتور از قطعات متحرک ساخته شده است که بین آنها اصطکاک وجود دارد. هرجا که اصطکاک هست، گرما هم هست. روغن موتور، اصطکاک بین قطعات فلزی را از بین می‌برد تا گرمای ناشی از آن، موتور را داغ نکند. جلوی ساییدگی قطعات را می‌گیرد.
تعمیر و تعویض قطعات ساییده‌شده موتور هزینه زیادی برمی‌دارد. بنابراین با یک روغن موتور مناسب، در هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌کنید.
اصلی ترین و مهمترین وظایف روغن موتور، روانکاری و کاهش اصطکاک بوده که باعث بهبود راندمان موتور خواهد شد. تشکیل فیلم روغن با ضخامت مناسب، موجب کاهش سائیدگی قطعات مختلف تا کمترین حد ممکن می گردد.
گرما را از چرخه احتراق دور می‌کند
موتور با تولید انفجارهای کنترل‌شده یا احتراق درون سیلندرها کار می‌کند.
اگر گرمای ناشی از اصطکاک به این انفجارهای کنترل‌شده اضافه شود، موتور خودرو مشکل پیدا می‌کند. روغن موتور مانند عایق از رسیدن گرما به این چرخه جلوگیری می‌کند.
یک از وظایف روغن موتور خودرو کمک به سیستم خنک کننده و خارج ساختن بخشی ازحرارت ایجاد شده در اثر کارکرد موتور و کارکرد بهینه قطعات متحرک موتور در دماهای مختلف.
محصولات جانبی ناخواسته را جذب می‌کند
در فرایند احتراق محصولات ناخواسته‌ای مانند اسیدها و اکسید سیلیکون تولید می‌شوند که اگر وارد سایر قسمت‌های موتور شوند، به آن آسیب وارد میکنند.
روغن موتور مانند یک آهنربا این مواد را جذب می‌کند و به‌حالت تعلیق درمی‌آورد. پس به این صورت شما هم متوجه وظابف مهم روغن موتور تا اینجای کار شده اید.
زنگ‌زدگی را به حداقل می‌رساند
در فرایند احتراق، سوخت باید با هوا که حاوی اکسیژن است مخلوط شود. اکسیژن باعث خوردگی و زنگ‌زدن فلزات میشود. ما نمی‌توانیم جلوی رسیدن هوا به موتور را بگیریم، اما با استفاده از روغن موتور می‌توانیم اثرات اکسیدکنندگی آن را به حداقل برسانیم.
حفاظت سطوح قطعات فلزی در مقابل زنگ زدگی و خوردگی به علت فعل و انفعالات شیمیایی یکی از دلایلی است که همه صاحبان خودرو از روغن استفاده میکنند و از وظایف روغن موتور به حساب می آید.
ضربه گیری
کاهش اثرات منفی ضربه های قطعات متحرک در حین کار را میتوان یکی از وظایف روغن موتوربه شمار آورد.
پاک کنندگی و معلق سازی
تعلیق ذرات حاصل از سایش قطعات و ترکیبات ناشی از احتراق سوخت و تجزیه روغن و پاک کردن سطوح در تماس یکی از دلایل وجود روغن موتور خودرو و استفاده از آن است.
کاهش مصرف سوخت
در صورت استفاده از روغن با مولتی گرید مناسب، درلحظه استارت، زمان رسیدن روانکار به قطعات موتور کاهش یافته که این امر در پائین آوردن میزان مصرف سوخت تأثیر به سزائی دارد.
ترکیبات روغن موتور مناسب:
روغن موتور مناسب از ترکیبات مختلفی تشکیل شده است که یکی از بخش‌های اصلی آن روغن پایه است. اما علاوه بر روغن پایه
استفاده از ادیتیو‌های مختلف در فرمولاسیون روغن موتور مناسب اهمیت بالایی دارد.
ادیتیوها(افزودنی ها) انواع مختلفی دارند که هر کدام باعث افزایش کارایی روغن موتور میشود و کیفیت آن را بالا می‌برد. انواع ادیتیوها و وظایف آنها شامل:
پاک کننده: افزودنی‌های پاک‌کننده در روغن موتور، برای تمیز کردن محفظه موتور از رسوبات و دوده استفاده می‌شوند
آنتی‌اکسیدان: افزودنی‌های آنتی اکسیدان در روغن موتور، برای جلوگیری از اکسید‌شدن روغن موتور مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ضدزنگ: افزودنی‌های ضد زنگ در روغن موتور از تشکیل آب و اسیدی شدن محفظه موتور جلوگیری می‌کند و مانع از زنگ زدن قطعات موتور می‌شوند.
ضد سایش: افزودنی‌های ضدسایش در روغن موتور، با تشکیل فیلم (لایه) نازک بر سطح فلز از سایش مسقیم قطعات متحرک جلوگیری می‌کند و موجب آب‌بندی موتور می‌گردد.
روان کننده: افزودنی‌های روان‌کننده در روغن موتور، موجب روانکاری قطعات متحرک موتور می‌گردد.
عوامل موثر در انتخاب روغن موتور مناسب
برای انتخاب روغن موتور مناسب به سه عامل مهم باید توجه داشت:
- درجه استاندارد کیفی روغن موتور
- گرانروی یا ویسکوزیته (غلظت) روغن موتور
- نوع روغن پایه (معدنی، سینتتیک و نیمه سنتتیک) استفاده شده در روغن موتور
۱-درجه استاندارد کیفی روغن موتور
متداول‌ترین طبقه‌بندی کیفیت روغن‌موتور در ایران استاندارد API است که توسط انستیتو نفت امریکا تعریف شده است. در این استاندارد کیفیت روغن موتور با دو حرف انگلیسی مشخص می شود برای خودروهای بنزینی ، حرف اول ثابت -S- می باشد و حرف دوم از A تا N متغیر می باشد .
هرچه حرف دوم بالاتر باشد ، درجه کیفی روغن موتور بالاتر می باشد به عنوان مثال روغن موتور SL کیفیت بالاتری نسبت به روغن موتور SJ دارد. به طور کلی هرچه سال ساخت خودرو جدیدتر باشد، از روغن موتور با حرف دوم بالاتری استفاده میشود.
زیرا تکنولوژی موتورهای بنزینی روز به روز پیشرفته‌تر میشود و احتراق سوخت در موتور به صورت بهینه‌تر انجام می‌گیرد. بنابراین لازم است روغن موتور مناسب با توجه به سال ساخت خودرو و تکنولوژی استفاده شده در موتور آن انتخاب شود. توصیه میشود در زمان انتخاب روغن موتور مناسب به توصیه سازندگان خودرو توجه کنید.
۲- گرانروی یا ویسکوزیته(غلظت) روغن موتور
گرانروی یا ویسکوزیته مایعات، نشان دهنده مقاومت آن در برابر جاری شدن است. هرچه مایعات سخت‌تر جریان پیدا کند، ویسکوزیته بالاتری دارند. به عنوان مثال ویسکوزیته عسل از آب بالاتر است. با افزایش دما، معمولا غلظت مایعات کاهش می‌یابد. به عنوان مثال غلظت عسل داغ از غلظت عسل سرد، کمتر است و راحت‌تر به جریان می‌افتد و می‌لغزد.
ویسکوزیته یا گرانروی اهمیت بالایی در انتخاب روغن موتور مناسب دارد. زیرا غلظت روغن‌موتور تاثیر مستقیم بر کارکرد آن می‌گذارد. روغن موتور با ویسکوزیته بالا، مقاومت حرکتی بیشتری دارد و در صورت افزایش مقاوت سیال بودن، روغن‌موتور سفت میشود و روانکاری لازم ایجاد نمی‌کند.
روغن‌موتورهای با ویسکوزیته پایین، مقاومت حرکتی کمتری دارند و در صورت کاهش ویسکوزیته از حد مشخصی، لایه نازک روغن بر سطح قطعات متحرک تشکیل نمی‌شود و عملکرد موتور با اختلال مواجه میشود. بنابراین لازم است ویسکوزیته روغن موتور با تغییر دما در بازه مشخصی تغییر کند و از حد مشخصی کمتر ویا از حد مشخصی بیشتر نشود.
ویسکوزیته روغن موتور خودرو براساس استاندارد جامعه مهندسان خودرو (Society of Automotive Engineers) مشخص می‌گردد و به صورت یک یا دو عدد دو رقمی، در ظرف روغن‌موتور با عبارت SAE درج میشود.
۳- نوع روغن پایه روغن موتور
همان‌طور که قبلا ذکر شد اصلی‌ترین قسمت روغن موتور، روغن پایه است. روغن موتور را از لحاظ نوع روغن پایه به سه دسته تقسیم میکنند که در انتخاب روغن موتور مناسب خودرو لازم است به آنها توجه کنید.
روغن موتور مینرال (معدنی) روغن پایه استفاده شده در روغن موتورهای مینرال ، از مواد پایه نفتی بدست می آید . این نوع روغن موتور اولین نسل روغن موتور خودرو می باشد و از ترکیبات هیدروکربنی نفتی با سایزها مولکولی متفاوت استفاده می شود.
مزیت اصلی روغن موتورهای مینرال ، قیمت مناسب و ارزانی آنها می باشد. همچنین با توجه به اندازه متفاوت مولکولهای تشکیل دهنده آن ، روغن مینرال برای آب بندی خودروهای صفر کاربرد دارد. از معایب روغن موتورهای مینرال ، از دست دادن کارایی در دماهای بالا می باشد علاوه براین روغن موتورهای مینرال لازم است در زمان کوتاهتر یا کیلومتر کمتر تعویض گردد.
روغن موتور سینتتیک یا فول سنتتیک:روغن پایه استفاده شده در روغن موتورهای سنتتیک از پلیمراسیون هیدروکربنها در آزمایشگاه تهیه میشود. کاربرد اولیه روغن موتور تمام سینتتیک در صنایع هوایی و به عنوان روغن موتور جت بود که در حال حاضر با پیشرفت تکنولوژی خودروسازها، در خودرو های سواری نیز از روغن موتور تمام سینتتیک استفاده می شود.
مولکولهای استفاده شده در روغن موتور تمام سینتیک از اندازه یکسانی برخوردار است به‌همین جهت کارایی این روغن موتور بالاتر از روغن موتورهای مینرال می‌باشد و استفاده از روغن موتورهای تمام سینتتیک موجب بهبود عملکرد موتور خودرو می‌باشد همچنین این روغن موتور از ساییدگی قطعات متحرک موتور به‌خوبی محاظت می‌کند.
روغن‌موتور نیمه سنتتیک: روغن پایه استفاده شده در روغن موتورهای نیمه سنتتیک ترکیبی از روغن موتور مینرال و تمام سنتتیک می باشد به همین جهت ویژگی مناسبی برای استفاده در خودروهای سواری شهری دارد. روغنهای نیمه سنتتیک حفاظت خوبی از ساییدگی قطعات متحرک موتور ایجاد می کند و همچنین نسبت به روغنهای تمام سنتتیک قیمت مناسب‌تری دارد.
در بالا سه عامل مهم در انتخاب روغن موتور مناسب به صورت کامل توضیح داده شد. اما عوامل دیگری نیز مانند قیمت روغن موتور که به کیفیت، بسته‌بندی و برند سازنده آن بستگی دارد و همچنین تاییدیه‌های کسب شده نیز در انتخاب روغن موتور اهمیت دارد.