نکاتی درباره ی تنظیم موتور خودرو
هدف از تنظیم موتور یا تون آپ افزایش بازدهی و عمر موتور و کاهش آلودگی هواست . ترکیبات موجود در گازهای خروجی موتور برای محیط زیست مضر است و با تنظیم صحیح و به موقع موتور می‌توان از مقدار آلودگی هوا کاست .
مشکلات موتور
کم کردن روغن : موتور از سه طریق روغن کم می‌کند : خرابی یکی از واشرها یا کاسه نمدها که در نتیجه آن روغن بر زمین می‌چکد ؛ این نشت خارجی روغن است .
کمپرس رد کردن اضافی یا جریان هوای کارتر ممکن است روغن را از سیستم تهویه کارتر عبور دهد و وارد محفظه‌های احتراق کند تا در آنجا بسوزد .
رانندگی با سرعت زیاد و فرسودگی رینگ‌های روغن سبب ورود روغن به محفظه‌های احتراق می‌شود .
موتور دود می‌کند : دود کردن موتور نشانه روغن سوزی ؛ غنی بودن مخلوط هوا – سوخت یا نشت آب به محفظه احتراق است . با توجه به رنگ دود می‌توان به هر یک از این موارد پی برد .
اگر دود آبی رنگ باشد ، موتور روغن سوزی دارد ، اگر دود بیشتر سیاه است تا آبی ، همه سوخت در محفظه احتراق نمی‌سوزد و احتمالاً مخلوط هوا – سوخت بیش از اندازه غنی است . اگر وقتی موتور سرد است رنگ دود به سفیدی متمایل است ، می‌توان وضعیت موتور را عادی تلقی کرد اما اگر بعد از گرم شدن موتور باز هم دود سفید از اگزوز بیرون آمد ، نشانه نشت آب به داخل محفظه احتراق و تبخیر آن است . ممکن است سر سیلندر ترک خورده یا واشر سر سیلندر سوخته باشد .
پایین بودن فشار روغن : پایین بودن فشار روغن غالباً نشانه فرسودگی پمپ روغن ( اویل پمپ ) یا یاتاقان‌هاست . در این وضعیت به اندازه ای روغن از یاتاقان‌ها می‌گذرد که پمپ روغن نمی‌تواند فشار لازم را تأمین کند ، در نتیجه به یاتاقان‌های انتهایی کم روغن می‌رسد و ممکن است آنها بسوزد .
علل دیگر پایین بودن فشار روغن عبارتند از : ضعیف بودن فنر شیر فشار شکن ، پارگی یا ترک خوردن لوله روغن و گرفتگی لوله یا فیلتر روغن ، رقیق شدن روغن ، کف کردن روغن ، ایجاد لجن در مدار ، کم بودن مقدار روغن یا رقیق شدن روغن بر اثر گرمای بیش از حد .
بالا رفتن مصرف سوخت : تقریباً هر چیزی از چگونگی رانندگی فرد تا کم باد بودن چرخ‌ها می‌تواند سبب افزایش مصرف سوخت شود . با استفاده از سوخت سنج و بعضی ابزارها و تجهیزات الکترونیکی جلو داشبورد می‌توان مصرف سوخت را به دقت اندازه گیری کرد . آزمون نشت سیلندر و آزمون‌های خلاء سنجی به مشخص شدن علت بالا رفتن مصرف سوخت کمک می‌کنند . اگر مشکل در سیستم سوخت رسانی است ، به نکات زیر توجه کنید :
– دریچه ساسات باز نمی‌شود و یا با سرعت کافی باز نمی‌شود .
– سطح شناور کاربرتور بیش از حد پایین است ، در نتیجه کاربراتور فلوت می‌کند و سخت بیش از اندازه به محفظه احتراق می‌رسد . ممکن است شیر سوزنی در حالت باز گیر کرده یا درست در جای خود نشسته باشد .
– سوزن ژیلگور یا پیستون کمکی بنزین در وضعیت عملکرد گیر کرده است و در نتیجه سوخت اضافی مصرف می‌شود .
– ژیگورها فرسوده شده یا به اصطلاح گشاد کرده اند که کاربراتور را باید تعمیر یا تعویض کرد .
– سوخت پاش‌ها نشت می‌کنند .
– فشار ریل سوخت در خودروهای انژکتوری بیش از حد بالا باشد .
گذشته از سیستم سوخت رسانی ، عوامل دیگری نیز ممکن است سبب افزایش مصرف سوخت شوند که عبارتند از :
– خرابی رادیاتور موتور یا سیستم کنترل الکترونیکی موتور ، و همچنین حسگرها و عملکرد‌ها . این حسگرها عبارتند از : حسگر دمای آب ، حسگر دور موتور ، حسگر فشار مطلق منیفولد ، حسگر اکسیژن ، حسگر وضعیت دریچه گاز ، مدول کنترلی برنامه پذیر و کار اندازهایی از قبیل سولنوئیدها ، کلیدها و شیرهای الکترونیکی .
– فرسودگی موتور و کاهش تراکم ( کمپرس ) سبب افزایش مصرف سوخت می‌شود .
– افزایش مصرف سوخت ممکن است از کم باد بودن چرخ‌ها ، کشیدن ترمزها ، بکسواد کردن کلاچ خرابی جعبه دنده خودکار نامیزانی چرخ‌ها نیز ناشی شود .
صداهای موتور
منظور از صدای موتور ، هر نوع صدای ناخوشایندی از قبیل ، زوزه کشیدن ، تق تق کردن ، تاپ تاپ کردن و سوت کشیدن است .
صدای غالباً با لرزش و بد کار کردن همراه است ، منظور از لرزش ، تکان‌های با فرکانس بالاست که غالباً فقط در سرعت‌های خاص حس یا شنیده می‌شود ، لرزشی که در سرعت کمتر از ۸۰ کیلومتر در ساعت رخ دهد ، لرزش سرعت پایین نام دارد . لرزشی که در بالاتر از این سرعت رخ دهد ، لرزش سرعت بالا می‌باشد .
یکی از منابع احتمالی لرزش ، درست مجزا نشدن سیستم تخلیه و اگزوز از بدنه خودرو است . یکی دیگر از صداهای مربوط به موتور زوزه کشیدن است . این صدا زوزه ای است که حین کم گاز دادن به ازای دور موتور خاص یا مقدار مشخصی بازشدگی دریچه گاز به وجود می‌آید . این صدا معمولاً در سرعت‌های بین ۴۰ تا ۸۰ کیلومتر در ساعت شنیده می‌شود .
علت ایجاد این صدا غالباً خرابی دسته موتورها ، ملحقات موتور یا اجزای سیستم تخلیه است . اگر مشخص شود کدام قطعات یا وسایل در ایجاد صدا نقش دارند و صدا در چه وضعیتی ایجاد می‌شود ، آسان تر می‌توان علت ایجاد صدا را یافت .
بعضی از صداها در موتور زیاد مهم نیستند ولی بعضی صداها نشانه مشکلات جدی اند که باید فوری به آنها توجه کرد تا موتور به طور جدی صدمه نبیند . گاهی با گوش دادن به صدای موتور می‌توان فهمید که چه عیبی پیدا کرده است .
نوک میله مخصوص را همراه با گوشی آن روی قطعات مختلف بگذارید ، به این ترتیب صداهای غیر عادی را آسان تر می‌توان آشکار سازی کرد . نوک میله یا گوشی را جابه جا کنید تا بفهمید صدا در کجا بلندتر است ، با این وسیله به آسانی می‌توانید منبع ایجاد صدا یا علت آن را دریابید .
هشدار !
وقتی با میله گوشی به کشف منبع صدا مشغولید مراقب تسمه پروانه و پروانه باشید .
صدای سوپاپ و تایپیت : صدا تلق تلق منظمی‌است که در دوره‌های پایین موتور شنیده می‌شود و ممکن است در دوره‌های بالاتر به گوش نرسد . علت این صدا معمولاً خلاصی اضافی سوپاپ یا خرابی تایپیپ روغنی یا اتوماتیک است .
برای بررسی ، فیلتری را بین ساق سوپاپ و انگشتی فرو ببرید ، اگر با این کار ، صدا کاهش یافت ، علت « خلاصی بیش از اندازه بوده است بنابراین باید خلاصی را تنظیم کنید . اگر با این کار صدا تغییری نکرد ، علت آن ساییدگی سطح تاپیپ یا ناصافی بادامک است .
علل دیگر ایجاد این صدا عبارتند از : لق بودن تاپیپ‌ها و ضعیف بودن غنر سوپاپ ، گاهی پس از روشن شدن موتور ، یا بعد از گرم شدن آن ، صای تاپیپ قطع می‌شود . برای جلوگیری از ایجاد این صدا تاپیپ‌های معیوب را عوض کنید .
انفجار : هنگام بالا رفتن از سربالایی ، بعضی از صداهای انفجار را می‌توان عادی تلقی کرد اما اگر انفجار بیش از اندازه رخ دهد به موتور صدمه می‌زند .
صدای شاتون : معمولاً صدای کوبش یا تق تق سبک است ، این صدا بیشتر هنگامی‌احساس می‌شود که موتور نه در حال شتاب گرفتن است و نه در حال کاهش سرعت . فرسودگی یاتاقان متحرک ، نامیزانی شاتون یا کمبود روغن ممکن است عامل صدا کردن شاتون باشد .
برای یافتن شاتونی که صدا می‌کند ، باید آزمون بالانس سیلندر را انجام دهید و وایرها را یکی یکی قطع کنید. وقتی وایر مربوط به سیلندری که شاتون آن صدا می‌کند ، قطع شود ، صدا کاهش خواهد یافت .
صدای گژنپین : صدای گژنپین شبیه صدای سوپاپ و تاپیت است اما طنین خشک و دوگانه ای دارد . این صدا در دور آرام وقتی جرقه آوانس است ، واضح تر شنیده می‌شود . علل آن عبارتند از: فرسوگی یا لقی گژنپین ، ساییدگی بوش گژنپین یا کمبود روغن . در بعضی از موتورها وقتی سرعت خودرو به ۴۸ کیلومتر در ساعت می‌رسد ، این صدا بهتر شنیده می‌شود .
در بعضی موتورها می‌توان با روشن گذاشتن موتور در دور آرام و آوانس کردن جرقه ، مشکل را به خوبی بررسی کرد . در این حالت باید وایرها را یکی یکی قطع کنید . وقتی شمع سیلندری که گژنپین آن صدا می‌کند ، قطع شود ، صدا کاهش می‌یابد .
صدا رینگ پیستون : صدای رینگ پیستون شبیه صدای سوپاپ و تاپیپ است اما صدای رینگ در هنگام شتاب گیری موتور بلندرتر می‌باشد . کم بودن کشیدگی رینگ ، شکستگی یا ساییدگی رینگ‌ها و ساییدگی جدار سیلندر می‌تواند سبب ایجاد این نوع صدا شود . یکی از آزمون‌های رایج ، باز کردن شمع‌ها و ریختن یک قاشق غذاخودری ( ۱۵ سی سی ) روغن موتور در هر سیلندر است .
سپس باید موتور را چند دور بگردانید تا روغن از کنار رینگ‌ها عبور کند و بعد از آن شمع‌ها را ببندید و موتور را روشن کنید . اگر صدا کاهش یافت ، احتمالاً رینگ‌ها خراب است . آزمون‌های نشت و تراکم سیلندر نیز می‌توانند به یافتن عیب کمک کند .
زدن پیستون : در نتیجه زدن پیستون صدایی خفه ، بر طنین و زنگدار به گوش می‌سد . این صدا در نتیجه نوسان پیستون در سیلندر ایجاد می‌شود . اگر پیستون فقط وقتی که موتور سرد است بزند ، زیاد مهم نیست .
زدن پیستون نشانه نیاز موتور به تعمیر است . علل زدن پیستون عبارتند از : کافی نبودن روغن ، ساییدگی جدا سیلندرها ، ساییدگی پیستون‌ها یا شکستگی دامنه پیستون ، خلاصی اضافی بین پیستون و حجدار سیلندر خمیدگی شاتون‌ها .
زدن یاتاقان : در نتیجه این عیب صدایی سنگین و خشک و گوشخراش به گوش می‌رسد این صدا وقتی محسوس تر است که موتور زیر بار زیاد یا در حال شتاب گیری ، به ویژه در حالت سرد باشد .
وقتی این صدا منظم و بیشتر شبیه غرش است ، احتمالاً از ساییدگی یاتاقان‌های ثابت ناشی می‌شود . ساییدگی یاتاقان‌های متحرک صدای تق تق و مشخص تری ایجاد می‌کند .
هر گاه بغل یاتاقانی میل لنگ ساییده شده باشد صدایی ایجاد می‌کند که نامنظم و تیزتر است . اگر بغل یاتاقانی خیلی خراب باشد ، هر بار که کلاچ بگیرید ( در خودروهایی که جعبه دنده دستی دارند) یا کلاچ را رها کنید ، صدا می‌کند .
صداهای متفرقه : صداهای دیکر ، از شل نصب کردن ملحقات موتور مانند دینام ، استارت ف بوق ، منیفولد ، چرخ لنگر ، پولی سر میل لنگ و سینی کارتر ناشی می‌شوند . کلاچ ، جعبه دنده ، دیفرانسیل ، میل گاردان ، پلوس‌ها و میل محرک نیز ممکن است صداهای مختلف ایجاد کنند .
موتور صدای ” تک تک ” می‌دهد ( موتور می‌زند ) : این صدا شبیه به صدای برخورد اشیاء فلزی به یکدیگر است و از بالای موتور شنیده می‌شود و با گاز دادن و زیاد شدن دور موتور ، صدا کم تر می‌شود و ناشی از یک یا چند عامل زیر می‌باشد :
پیش اشتغال یا احتراق زودرس یعنی سوختن پیش از موعد مخلوط هوا و بنزین در سیلندر – آوانس زیاد که آ نرا زدن دلکو نیز می‌گویند – استفاده از سوخت خیلی ضعیف ( مصرف بنزین معمولی به جای سوپر ) – شمع نامناسب ( از نظر معیوب بودن و یا شمع سرد و شمع گرم ) – گرم کردن زیاده از حد موتور در اثر جرک گرفتگی و کثیف شدن رادیاتور .
موتور می‌کوبد : این صدا از قسمت بالای موتور شنیده می‌شود ولی از صدای تک تک موتور گنگ تر است و معمولاً زمانی شنیده می‌شود که موتور احتیاج به آخرین قدرت خود دارد ، یعنی موتور گرم و دارای سرنشین کامل بوده و اتومبیل سنگین است و یا اینکه از سر بالایی بالا می‌رود و بایستی پدال گاز را تا انتها فشار داد .
کاری که باید انجام داد – فشار گاز را کم کنید ، دلکو را تنظیم و آوانس خوکار آنرا بررسی و میزان نمائید . ممکن است سر سیلندر جرم گرفته و احتیاج به جرم زدایی داشته باشد . ضمناً شمع باید از نوع مناسب ( سرد و یا گرم ) باشد .
یاتاقان می‌زند : در صورتیکه موتور یاتاقان زده باشد معمولاً در دور آرام صدایی نداشته ولی با گاز دادن ( کم یا زیادکردن گاز ) صدا مشخص می‌شود . برای آزمایش به موتور گاز داده و به صدای یاتاقان گوش دهید . اگر صدای تق تق تق … دهد نشانه یاتاقان زدن است و از قسمت پایین موتور شنیده می‌شود و صدای خفه فلز به فلز است و بیشتر در حالات زیر اتفاق می‌افتد : وقتی موتور سرد است ، در سرعت زیاد ، موقع گاز دادن و یا در سربالایی وقتی به موتور فشار می‌آید .
سوپاپ می‌زند ( صدای چکشک سوپاپ ) : زدن سوپاپ بر اثر خوردگی تپت بوده و صدای چیک ، چیک ، چیک .. یعنی شبیه صدای جغجغه آچار بوکس از زیر کاپوت شنیده می‌شود. این صدا در دور آرام موتور و یا وقتی موتور را در حالت خلاص گاز می‌دهیم ، شنیده می‌شود .
پیستون‌ها صدای ” جغ جغ ” می‌دهند : صدایی خشک که در مواقعی سرد شنیده می‌شود ، پس با گرم شدن موتور رفته رفته کاهش یافته و به کلی از بین می‌رود . ممکن است گژن پین‌ها ( محورهای پیستون ) ضمن حرکت‌های بالا و پایین پیستون‌ها صدای خشک و فلز به فلز ایجاد کنند و این در حالی اتفاق می‌افتد که گژن گین لاغز شده و یا بوش پیستون جا باز کرده باشد . وقتی دور موتور پایین است این صدا قابل شنیدن می‌باشد .
صدای وت از زیر کاپ.ت شنیده می‌شود . اگر تسمه پروانه شل و یا خیلی خشک باشد وقتی ناگهان گاز دهیم صدای سوت شنیده خواهد شد .
صدا در لوله اگزوز : گاهی اوقات صدای شبیه انفجار ، تیر و ترقه از اتومبیل یا موتورسیکلت‌های عبوری شنیده می‌شود اگر این صدا در موقع کم کردن گاز نیز شنیده شود ممکن است به علت وجود سوراخ در سیستم اگزوز باشد . علت دیگر تنظیم ناقص دور آرام موتور است یعنی هوا کمتر از ح لازم به کاربراتور می‌رسد .
چنانچه این صدا هنگام گاز دادن و زیاد کردن دور موتور ایجاد شود ، احتمال دارد در اثر نامیزانی آوانس دلکو ، جرم گرفتن و یا از کار افتادن یکی از شمع‌ها باشد که این پدیده بعد از استفاده طولانی از خودرو در داخل شهر پیش می‌آید ضمناً ممکن است یکی از سوپاپ‌های گاز صدمه دیده و خوب عمل نکند و گاز بنزین وارد منبع اگزوز شده و منفجر گردد .
استارتر صدا می‌دهد : هنگام روشن کردن اتومبیل وقتی سوئیچ را می‌گردانید صدای ” خرت – خرت ” شبیه تراشیدن چوب به گوش می‌رسد . ممکن است ان صدا ناشی از نصب نادرست استارتر باشد یعنی با پوسته فلاویل درست در یک خط قرار نگرفته و یا اینکه دنده‌های پینتون معروف به دنده استارت و یا دنده‌های فلایویل سائیده شده اند .
کلاچ صدا می‌دهد : اگر هنگام بالا آمدن پدال گلاچ صدای تیز و شدید و به هم خورن دو شیو شنیده شود ، اشکال از بازویی صفحه کلاچ و یا از بلبرینگ آن است که یا خوب روغنکاری نشده و یا اینکه سائیده شده است .
جعبه دنده و یا دیفرانسیل زوزه می‌کشد : در موتور جعبه دنده این صدا در دور آرام موتور شنیده می‌شود اما وقتی کلاچ بگیرید قطع می‌گردد .
این صدا در اثر کمبود روغن جعبه دنده ، سائیدگی و یا خراب شدن بلبرینگ‌ها می‌باشد . در خصوص زوزه دیفرانسیل که بیشتر در خودروهای قدیمی‌شنیده می‌شود ، وقتی در سرعت بالا و دنده آخر پا را از روی پدال گاز برمی‌دارد زوزه شنیده می‌شود که مثل جعبه دنده نشانه کمبود روغن در دیفرانسیل و یا سائیدگی قطعات داخل آن در اثر کارکرد چندین ساله است .
گاردان صدا می‌دهد : این صدا در اتومبیل‌های دیفرانسل جلو که قوه محرکه روی چرخهای جلو است ، شنیده می‌شود و معمولاً سرپیچ‌ها صدای ” کلیک – کلیک … ” به گوش می‌رسد .
فرکانس این صدا معادل سرعت دورانی چرخ‌ها بوده و از میل گاردان کوچک از سوی چرخی به گوش می‌رسد که زیاد گشاد کرده باشد و بایستی هر چه زودتر تعویض گردد . چنانچه صدا از سوی جعبه دنده باشد که فرسودگی پیدا کرده است ، نوع صدا فرق می‌کند و در این صورت لرزش‌هایی در دسته دنده احساس می‌شود .
چرخ‌ها صدای ” خِر خِر ” می‌دهد : این صدا فقط هنگام حرکت و در محل آرام و سکوت به گوش می‌رسد . تشخیص صدا مشکل است و برای پی بردن به آن باید اتومبیل را در یک جاده خلوت در دنده خلاص و موتور خاموش به حرکت در آورد و به صدا گوش داد .
کارستان