رله فن خودرو و دلایل و علائم خرابی آن

اکثر وسایل نقلیه مدرن از فن‌های خنک کننده الکتریکی برای کمک به کشیدن هوا از طریق رادیاتور استفاده می‌کنند تا بتواند موتور را خنک نگه دارد. سیستم خنک کننده خودرو یکی از اصلی‌ترین اجزای هر خودرویی می‌باشد. هنگامی که موتور شما بیش از حد گرم می‌شود یا با سیستم خنک کننده مشکل دارید، ابتدا به زیر کاپوت نگاه می‌کنید. خیلی اوقات علت داغ شدن بیش از حد، فن معیوب است. اکثر فن‌های خنک کننده از موتورهای الکتریکی استفاده می‌کنند که دارای جریان متوسط تا زیاد هستند و در نتیجه معمولاً با استفاده از رله کنترل می‌شوند. رله فن خنک کننده، رله‌ای است که فن‌های خنک کننده موتور را کنترل می‌کند. هنگامی که پارامترهای صحیح برآورده شد، یک سوئیچ دما یا کامپیوتر رله را فعال می‌کند، که به فن‌ها اجازه کار کردن می‌دهد. رله معمولاً زمانی فعال می‌شود که تشخیص داده شود دمای خودرو به دمای بیش از حد بالا نزدیک می‌شود. معمولاً یک رله فن خنک کننده معیوب علائمی ایجاد می‌کند که می‌تواند به راننده هشدار دهد که ممکن است به سرویس نیاز باشد. حال که به اهمیت رله فن پی بردید در ادامه با تن پارت همراه باشید تا به بررسی بیشتر این قطعه کوچک اما کاربردی بپردازیم.

رله چیست؟

رله یک وسیله سوئیچینگ الکترومغناطیسی است که برای ایجاد و قطع اتصالات در مدارهای الکتریکی طراحی شده است. هنگامی که مقدار ورودی به طور ناگهانی تغییر می‌کند، رله روشن می‌شود. به بیان ساده، هنگامی که مقدار ورودی تغییر می‌کند (جریان، ولتاژ)، رله مدار را بسته یا باز می‌کند. در این حالت بسته به نوع رله، مقدار ورودی لزوماً الکتریکی نیست.

ساده‌ترین رله الکترومغناطیسی، از یک آهنربای الکترومغناطیسی (کویل)، یک آرمیچر و عناصر اتصال تشکیل شده است. هنگامی که جریان الکتریکی به سیم پیچ اعمال می‌شود، آرمیچری را با یک کنتاکت جذب می‌کند که مدار را می‌بندد.

رله فن چیست؟

سیستم خنک کننده موتور برای حفظ دمای مطلوب در خودرو، اختراع شده است که باتوجه به آن، امکان رانندگی با خودرو فراهم می‌شود. بسیاری نمی‌دانند که دمای داخل سیلندرها اغلب حتی تا 200 درجه سانتی‌گراد افزایش می‌یابد ، اگرچه به طور متوسط بین 80 تا 90 درجه سانتی‌گراد متغیر است. بدون سیستم خنک کننده، بدنه موتور قادر به مقاومت در برابر چنین گرمای شدیدی نیست. حتی اگر موتور در حالت کاملاً سرد قرار داشته باشد، پس از روشن شدن می‌تواند در عرض چند ثانیه بسیار داغ شود.

رله فن (به انگلیسی Fan Relay) در خودروهایی که دارای فن برقی برای خنک کردن موتور هستند استفاده می‌شود. عملکرد رله فن خنک کننده تبدیل سیگنال ولتاژ پایین از ماژول کنترل الکترونیکی (ECM) یا یک سنسور کنترل ترموستاتیک است. رله فن خنک کننده سیگنال ولتاژ پایین را گرفته و رله را به صورت داخلی روشن می‌کند تا ولتاژ باتری برای فن خنک کننده رادیاتور تامین شود. با استفاده از سیگنال ولتاژ پایین‌تر برای کنترل رله، فشار کمتری به بقیه سیم کشی و سیستم شارژ وارد می‌شود. هنگامی که رله فن کار نمی‌کند، سیگنال مناسب دریافت نمی‌شود و فن نمی‌تواند سیستم را خنک کند.

این نوع سیستم رله همچنین امکان استفاده از سیم‌کشی با قطر کمتر را فراهم می‌کند که فضای کمتری را در سرتاسر خودرو اشغال می‌کند و می‌تواند وزن قابل‌توجهی را در سیستم‌های کنترل‌شده رایانه‌ای امروزی کاهش دهد. هنگامی که رله فن خنک کننده سیگنال خود را از ECM دریافت می‌کند، نمودار سیم کشی معمولاً شبیه تصویر زیر است.

رله فن خنک کننده معمولاً در فیوز و مرکز رله زیر هود قرار دارد یا روی مجموعه فن الکتریکی پشت رادیاتور نصب می شود. برای تعویض رله فن خنک کننده دو روش وجود دارد که برای موقعیت های ذکر شده در بالا به آنها می پردازیم.

زمانی که فن خنک کننده رادیاتور دیگر سیگنال الکتریکی دریافت نمی‌کند، رله‌های فن خنک کننده از کار می‌افتند. رله فن خراب به این معنی است که رادیاتور نمی‌تواند خنک شود.

دلایل خرابی رله فن رادیاتور

طول عمر رله فن بسیار بالا است اما با این وجود دلایل مختلفی ممکن است باعث خرابی آن‌ها شوند که تعدادی از مهمترین آن‌ها عبارتند از:

1. آب بندی غیراستاندارد رله که در نهایت باعث زنگ‌زدگی رله شده و در نتیجه این قطعه از کار می‌افتد.
2. از کار افتادن بوبین رله یکی دیگر از دلایل خرابی رله فن می‌باشد.
3. خرابی کامپیوتر، سوئیچ دما و یا ماژول کنترل رله نیز می‌تواند دلیل احتمالی خرابی رله فن باشد. کاژول کنترل رله، باعث خاموش و روشن شدن رله می‌شود.
4. تخلیه جریان زیاد از موتور فن نیز می‌تواند باعث خرابی رله فن شود.

بوبین در رله فن چیست؟

بوبین یا سلونوئید (Solenoid) از یک سیم تشکیل شده که به شکل سیم‌پیچ دور هسته پیچانده می‌شود. وقتی جریان الکتریکی از سیم‌پیچ عبور می‌کند، یک میدان مغناطیسی نسبتاً یکنواخت در داخل سیم‌پیچ ایجاد می‌شود. بوبین یکی از قطعات مهم در رله فن است که در صورت خرابی، کل عملکرد آن را زیر سوال می‌برد.

علائم خرابی رله فن

علائم رایج خرابی رله فن عبارتند از، موتور بیش از حد داغ و فن خنک کننده‌ای که یا کار نمی‌کند یا همیشه کار می‌کند.

1. بیش از حد داغ کردن موتور

یکی از اولین علائمی که معمولاً با خرابی رله فن خنک کننده همراه است، داغ شدن موتور یا داغ شدن بیش از حد آن است (Engine overheats). اگر متوجه شدید که موتور شما در دمای بالاتر از حد معمول کار می‌کند، ممکن است نشانه‌ای از عدم عملکرد صحیح رله باشد. اگر رله قطع شود یا از کار بیفتد، نمی‌تواند نیروی کار فن‌ها را تامین کند و موتور را در دمای معمولی نگه دارد. البته دمای بالای غیرعادی موتور می‌تواند ناشی از انواع مشکلات دیگر نیز باشد، بنابراین توصیه می‌شود برای اطمینان از اینکه مشکل از کجاست، خودرو را به درستی بررسی نمایید.

2. کار نکردن فن های خنک کننده

کار نکردن فن‌های خنک کننده یکی دیگر از علائم رایج مشکل احتمالی رله فن است. در صورت خرابی رله، توان تامین برق فن‌ها را نخواهد داشت و در نتیجه آن‌ها کار نمی‌کنند. این می‌تواند منجر به گرمای بیش از حد شود، به خصوص زمانی که خودرو در حالت توقف است، جایی که وسیله نقلیه حرکتی به جلو برای عبور هوا از روی رادیاتور وجود ندارد.

3. فن های خنک کننده همیشه روشن می مانند

اگر فن‌های خنک کننده همیشه روشن می‌مانند، این یکی دیگر از علائم (کمتر رایج) مشکل احتمالی رله فن خنک کننده است. اگر رله به صورت داخلی قطع شود، ممکن است باعث شود برق به طور دائم روشن شود که باعث می‌شود فن‌ها همیشه کار کنند. بسته به تنظیم سیم‌کشی خودرو، ممکن است باعث روشن ماندن آن‌ها حتی در زمانی که خودرو خاموش است، باشد که باعث تخلیه باتری می‌شود.

4. روشن شدن چراغ چک موتور

چراغ‌های چک موتور که راننده می‌تواند آن‌ها را در پنل جلویی خودرو همیشه مشاهده نماید، بهترین روش برای تشخیص خرابی‌ها است. در صورتی که مشکلی برای رله فن پیش بیاید، چراغ چک مربوطه روشن خواهد شد. فقط نکته‌ای که وجود دارد این است که راننده‌ها باید از قبل، دفترچه راهنمای خودروی خود را مطالعه کرده و با انواع چراغ‌های هشدار آن آشنا شده باشند.

تعمیر یا تعویض رله فن

خوب، خودروی ما علائمی را که در بالا ذکر شد را دارد. کار بعدی چیست؟ نمی‌توانیم با قطعیت فرض کنیم که مشکل در رله فن است. معمولاً تعمیرگاه‌های خودرو هر قسمت از سیستم خنک کننده را به نوبت بررسی می‌کنند تا متوجه شوند مشکل چیست. اگر امکان تعویض رله وجود ندارد، می‌توانید از تسترهای مخصوصی استفاده کنید که نشان می‌دهد رله کار می‌کند یا خیر.

شاید بدانید که مشکل در کنتاکت‌های رله است، اما چگونه بررسی کنیم که کدام کنتاکت کار نمی‌کند؟ از یک کیت رله مخصوص استفاده کنید، جایی که رله را در بالای آن قرار می‌دهید و سپس تست‌ها را انجام می‌دهید. می‌توانید آن را به سوکت رله وصل کنید و هر یک از کنتاکت‌ها را بررسی کنید که آیا برق وجود دارد یا خیر.

بسیار خوب، اگر مطمئن هستید که مشکل در رله است، چه باید کرد؟ بسیار آسان است. فقط باید آن را از جای خود در آورده و با رله فن جدید جایگزین نمایید. این کار به راحتی قابل انجام است.

تفاوت فیوز و رله چیست؟

رله با یک جریان کم، یک جریان بزرگ را کنترل می‌کند. اما در مقابل، فیوزها وظایف دیگری دارند و برای محافظت از سیم‌های خودرو به کار می‌روند. در صورتی که جریان زیادی به یک بخش سرازیر شود فیوز با قطع کردن پل ارتباطی موجب قطع جریان شده و از سوختن آن وسیله در ماشین جلوگیری می‌کند. به عبارت بهتر، فیوز با قطع جریان از سیم‌ها و وسایل دیگر در خودرو، مانع از خرابی آن‌ها می‌شود.

در خیلی از خودروها دو جعبه فیوز وجود دارد که یکی از آن‌ها در موتور است و وظیفه آن محافظت از فن‌های رادیاتور، پمپ ترمز ضدقفل و ECU است. جعبه فیوز دیگر درون داشبورد قرار گرفته است و از بخش‌های مربوط به سوئیچ‌ها و وسایل داخل کابین محافظت می‌کند.

 

چند رله فن در خودرو وجود دارد؟

معمولاً سه رله فن در ماشین وجود دارد. یک رله کم سرعت و دو رله سرعت بالا. این رله‌ها در زیر کاپوت ماشین شما، اغلب در نزدیکی باتری قرار دارند. روی جعبه رله به ترتیب از عناوین Rad Fan 2، Rad Fan 1 و Rad Fan 3 استفاده شده است.

وقتی رله فن خراب باشد چه اتفاقی می افتد؟

در صورت خرابی رله فن، توان تامین برق فن‌ها را نخواهد داشت و در نتیجه آن‌ها کار نمی‌کنند. این می‌تواند منجر به گرمای بیش از حد شود، به خصوص زمانی که خودرو در حالت توقف است، جایی که وسیله نقلیه حرکتی به جلو برای عبور هوا از روی رادیاتور وجود ندارد.

آیا رله فن باعث ایجاد صدا و نویز می شود؟

اگر رله شما شروع به وزوز کند، به یکی از دو دلیل نشان دهنده خرابی آن است: یک، رله ولتاژ پایین شما ممکن است در موقعیت ON یا OFF خراب شده باشد و باید تعویض شود. یا دو، شما یک سوئیچ خراب به رله خود وصل کرده‌اید که در موقعیت ON گیر کرده است.

جمع‌بندی

رله فن خنک کننده اساساً به عنوان سوئیچ فن‌های خنک کننده موتور عمل کرده و بنابراین یک جزء الکتریکی مهم در سیستم خنک کننده خودرو است. به همین دلیل، اگر مشکوک هستید که فن خنک کننده یا رله شما ممکن است مشکل داشته باشد، خودرو را توسط یک تکنسین حرفه‌ای، مورد بررسی بیشتر قرار دهید. آن‌ها می‌توانند خودروی شما را بررسی کرده و در صورت لزوم رله فن خنک کننده را تعویض کنند.