بررسی کیفیت روغن موتور بر اساس API
چهار نکته مهم انتخاب روغن موتور مناسب – سطح کیفی روغن موتور API
فهرست مطالب
از چهار نکته مهم در انتخاب روغن موتور مناسبی که بتواند کارکردها و نقش های اصلی روغن موتور را ایفا نماید در مقاله قبلی مگ پترونول به مهمترین شاخص انتخاب روغن موتور مناسب که گرانروی یا ویسکوزیته روغن موتور می باشد پرداخته شد. در مقاله استانداردهای سطوح کیفی روغن موتور اشاره گردید استاندارد API که توسط انیستیتو نفت آمریکا ایجاد شده است مرسوم ترین طبقه بندی سطح کیفی روغن موتور در ایران می باشد. سطح کیفی روغن موتور، یکی دیگر از نکات مهم در انتخاب روغن موتور مناسب می باشد که در این مقاله با توجه به استاندارد API به بررسی آن می پردازیم.
با پیشرفت روز افزون مهندسی و فناوری موتور خودرو، سطح کیفیت و مواد افزودنی روغن موتور ها نیز دستخوش تغییرات فراوانی گردیده است. به طوری که استاندارد API برای طبقه بندی سطح کیفی روغن موتور کد بندی خاصی ایجاد نموده است. کدبندی API به صورت دو حرفی می باشد که حرف اول بیانگر نوع روغن موتور برای موتورهای بنزینی و دیزلی است. روغن موتورهای خودروهای بنزینی در استاندارد API با علامت S که حرف اول کلمه Service ( اتوسرویس ها و تعویض روغن ها، گاراژها) است، آغاز می گردد. همچنین اگر استاندارد API با حرف C، مخفف Commercial (وسیله نقلیه تجاری، کشاورزی) شروع شود، به این معنا می باشد که روغن موتور برای خودروهای دیزلی طراحی و ساخته شده است. در سال 2017 استاندارد API از حرف F که مخفف Fuel-Efficient (مصرف بهینه سوخت) است، برای طبقه بندی نسل جدید روغن موتورهای دیزلی استفاده نمود.
API C استاندارد سطح کیفی روغن موتورهای دیزلی
در استاندارد API سطح کیفی روغن موتورهای دیزلی دومین حرف که نشانگر کیفیت روغن موتور دیزلی است، از حرف A آغاز می گردد و در سال 2017 به حرف K ختم گردیده است. در روغن موتورهای مخصوص موتورهای دیزلی دوزمانه در پایان استاندارد API عدد 2 درج می گردد و برای روغن موتورهای دیزلی چهارزمانه نیز عدد 4 درج می گردد. بدین معنا که روغن موتور دیزلی API CA پایین ترین سطح کیفی روغن موتور دیزلی، و روغن موتور API CK-4 بالاترین سطح کیفی روغن موتورهای دیزلی چهارزمانه است. در جدول زیر سطوح کیفی روغن موتورهای دیزلی بیان گردیده است.
| سطح کیفی API | وضعیت | توضیحات |
| CK-4 | رایج | در سال 2017 میلادی برای موتورهای دیزلی چهارزمانه با دور بالا برای دستیابی به استاندارد انتشار آلایندگی غیر جاده ای 2017 عرضه گردید.
عملکر روغن موتور های API CK-4 بسیار فراتر از معیارهای عملکرد CJ-4، CI-4، CI-4 PLUS، CI-4 و CH-4 بوده و می تواند برای موتورهای دیزلی که سطوح کیفی بالا توصیه گردیده است، مورد استفاده قرار گیرد. |
| CJ-4 | رایج | عملکرد روغن موتور با سطح کیفی API CJ-4 از معیارهای عملکرد سطوح کیفی CI-4 ، CI-4 PLUS، CI-4، CH-4، CG-4 و CF-4 بالاتر است و می تواند به عنوان روغن موتور مناسب موتورهایی که سطوح کیفی بالا برای آنها توصیه گردیده است، مورد استفاده قرار گیرد. |
| CI-4 | رایج | موتورهای دیزلی چهار زمانه با دور بالا برای تامین استاندارد انتشار آلایندگی 2004 در سال 2002 عرضه گردید. همچنین می توان به جای سطوح کیفی CH-4و CE و CF-4 و CG-4 استفاده نمود. برخی از روغن موتورهای با سطح کیفی CI-4 می توانند سطح کیفی CI-4 PLUS را دارا باشند. |
| CH-4 | رایج | در سال 1998 میلادی برای موتورهای دیزلی چهار زمانه با دور بالا براساس استانداردهای انتشار آلایندگی 1998 عرضه گردید. همچنین می توان به جای سطوح کیفی CD و CE و CF-4 و CG-4 استفاده نمود. |
| CG-4 | منسوخ | احتیاط: برای بیشتر خودروهای موتور دیزلی پس از سال 2009 مناسب نیست. |
| CF-4 | منسوخ | احتیاط: برای بیشتر خودروهای موتور دیزلی پس از سال 2009 مناسب نیست. |
| CF-2 | منسوخ | احتیاط: برای بیشتر خودروهای موتور دیزلی پس از سال 2009 مناسب نیست. موتورهای دو زمانه ممکن است نیازهای مختلف روانکاری را نسبت به موتورهای چهار زمانه داشته باشند، بنابراین تولید کننده خودرو می بایست با استانداردهای روانکاری بروز، روغن موتور مناسب را پیشنهاد نمایند. |
| CF | منسوخ | احتیاط: برای بیشتر خودروهای موتور دیزلی پس از سال 2009 مناسب نیست. |
| CE | منسوخ | احتیاط: برای بیشتر خودروهای موتور دیزلی پس از سال 1994 مناسب نیست. |
| CD-II | منسوخ | احتیاط: برای بیشتر خودروهای موتور دیزلی پس از سال 1994 مناسب نیست. |
| CD | منسوخ | احتیاط: برای بیشتر خودروهای موتور دیزلی پس از سال 1994 مناسب نیست. |
| CC | منسوخ | احتیاط: برای بیشتر خودروهای موتور دیزلی پس از سال 1990 مناسب نیست. |
| CB | منسوخ | احتیاط: برای بیشتر خودروهای موتور دیزلی پس از سال 1961 مناسب نیست. |
| CA | منسوخ | احتیاط: برای بیشتر خودروهای موتور دیزلی پس از سال 1959 مناسب نیست. |
API F استاندارد نسل جدید سطح کیفی روغن موتورهای دیزلی
در سال 2017 برای موتورهای دیزلی چهارزمانه با دور موتور بالا ( 1000 دور در دقیقه)، سطح کیفی API FA-4 براساس استاندارد انتشار گازهای گلخانه ای معرفی گردید. شاخص گرانروی FA-4 به صورت x W 30 می باشد.
در موتورهای دیزلی که سطوح کیفی CK-4، CJ-4 ، CI-4، CI-4 PLUS، CI-4 و CH-4 برای روغن موتور آن ها توصیه گردیده است، نمی توان از روغن موتور های با سطح کیفی FA-4 استفاده نمود. با مراجعه به دفترچه راهنمای خودروهای دیزلی می توان تعیین کرد که آیا سطح کیفی API FA-4 برای موتور دیزلی مناسب است یا خیر.
API S استاندارد سطح کیفی روغن موتورهای بنزینی
در استاندارد API سطح کیفی روغن موتورهای بنزینی، دومین حرف نشانگر کیفیت روغن موتور بنزینی است. پس از حرف S یکی از حروف A تا P می آید و جدیدترین سطح کیفی روغن موتور که باعث حفاظت بیشتر و کاهش مصرف سوخت برای خودروهای سواری و کامیونی بنزینی در سال 2020 میلادی توسط API معرفی گردیده است. پس از API SP بالاترین سطح کیفی روغن موتورهای بنزینی که در سال2018 معرفی گردیده، API SN Plus می باشد. سطح کیفی API SA نیز پایین ترین سطح کیفی روغن موتورهای بنزینی است. اطلاعات مربوط به سطوح کیفی روغن موتورهای بنزینی در جدول زیر آمده است.
| سطح کیفی روغن موتور | وضعیت | توضیحات |
| SP | رایج | جدیدترین سطح کیفی روغن موتور که باعث حفاظت بیشتر و کاهش مصرف سوخت برای خودروهای سواری و کامیونی بنزینی در سال 2020 میلادی توسط API معرفی گردیده است. |
| SN Plus | رایج | استاندارد API SN Plus، سطح کیفی جدید روغن موتور است که در موتورهای توربوشارژ تزریق مستقیم TGDI، به منظور پیشگیری از احتراق پیش‌رس LSPI، توسط انجمن نفت آمریکا در سال 2018 توصیه شده است. API SN Plus در واقع به عنوان یک سطح کیفی تکمیلی برای استاندارد API SN و ILSAC GF-5، علاوه بر تامین نیازهای روانکاری سطح کیفی SN، از موتورهای بنزینی توربوشارژ TGDI در برابر پدیده LSPI، نیز محافظت می‌کند. |
| SN | رایج | این روغن موتور برای تمامی موتورهای خودرو بنزینی از سال 2010 به بعد مناسب است. این نوع روغن موتور در برابر اکسیداسیون مقاوم بوده، پوشش دهی فوق العاده ای دارد و محافظت آن در برابر رسوب گذاری بر روی قطعات تکمیل شده است. این روغن موتور عملکرد موتور در دمای پایین را بهبود می بخشد. روغن موتور با استاندارد SN باعث صرفه جویی در مصرف سوخت نیز می شود. |
| SM | رایج | برای موتور خودروها مدل 2010 و بالاتر. |
| SL | رایج | طبق نظریه سازندگان خودرو برای استفاده در موتورهای بنزینی سال های «2005 -2002» مناسب است و در حال حاضر«مورد استفاده قرار می گیرد» مانندSJ حاوی کلیه مواد افزودنی مناسب برای روغن موتور است. سطح کیفی بالاتری از SJ دارد و می توان جاهایی که استفاده از SJ و سطوح پایین تر توصیه شده از آن استفاده کرد. این روغن از نظر مسائل زیست محیطی در وضعیت مطلوبی قرار دارد. |
| SJ | رایج | طبق نظریه سازندگان خودرو برای استفاده در موتورهای بنزینی سال های «2001-1997» مناسب است و در حال حاضر به میزان کمتری توصیه میشود. |
| SH | منسوخ | احتیاط :برای استفاده در اکثر موتورهای بنزینی که بعد از سال 1996 ساخته شده مناسب نیستند. حفاظت کافی در برابر لجن و اکسیداسیون و سایش موتور ندارد. حاوی مواد افزودنی روغن SG است. خواص ضد اکسایش، ضدخوردگی و ضد زنگ دارد. این روغن توسط انجمن تولید کنندگان مواد شیمیایی (CMA) (Chemical Manufacturers Association ) جهت رعایت مسائل زیست محیطی آزمایش شده است. |
| SG | منسوخ | احتیاط :برای استفاده در اکثر موتورهای بنزینی که بعد از سال 1988 ساخته شده مناسب نیستند. حفاظت کافی در برابر لجن و اکسیداسیون و سایش موتور ندارد. نسبت به روغن موتورهای سطوح قبلی از تشکیل رسوب بهتر جلوگیری می کند و خواص ضد سایش و ضد اکسیداسیون بهتری دارد . |
| SF | منسوخ | احتیاط :برای استفاده در اکثر موتورهای بنزینی که بعد از سال 1988 ساخته شده مناسب نیستند. حفاظت کافی در برابر لجن موتور ندارد. مانند سطح کیفی SE است ولی خاصیت پایداری در برابر اکسیدشدن و خواص ضد سایش بهتری نسبت به SE دارد. |
| SE | منسوخ | احتیاط :برای استفاده در اکثر موتورهای بنزینی که بعد از سال 1979 ساخته شده مناسب نیستند. همانند سطح کیفی SC و SD است ولی خواص پاک کنندگی، پایداری در برابر اکسید شدن، خوردگی و زنگ زدگی بیشتری نسبت به آن ها دارد و می توان از آن به جای روغن های SC وSD استفاده کرد. |
| SD | منسوخ | احتیاط :برای استفاده در اکثر موتورهای بنزینی که بعد از سال 1971 ساخته شده مناسب نیستند. شبیه به سطح کارآیی SC است. مواد افزودنی آن کمی بیشتر و حاوی مقادیر کمی ماده افزودنی ضدزنگ است. استفاده در خودروهای جدید موجب اختلال در کارکرد و آسیب به موتور خودرو می گردد. |
| SC | منسوخ | احتیاط :برای استفاده در اکثر موتورهای بنزینی که بعد از سال 1967 ساخته شده مناسب نیستند. حاوی مواد افزودنی ضد خوردگی و ضد ساییدگی و همین طور کمی ماده افزودنی پاک کننده جهت کنترل رسوبات حاصل از کار موتور در درجه حرارت های بالا و پایین هستند. استفاده در خودروهای جدید موجب اختلال در کارکرد و آسیب به موتور خودرو می گردد. |
| SB | منسوخ | احتیاط :برای استفاده در اکثر موتورهای بنزینی که بعد از سال 1951 ساخته شده مناسب نیستند. دارای حداقل ادتیوها است. این روغن ها حاوی مقدار کمی ماده افزودنی ضد اکسیداسیون و ضد سایش هستند.استفاده در خودروهای جدید موجب اختلال در کارکرد و آسیب به موتور خودرو می گردد. |
| SA | منسوخ | احتیاط : فقط روغن پایه است. هیچ ماده افزودنی به روغن موتور اضافه نمی گردد. برای استفاده در اکثر موتورهای بنزینی که بعد از سال 1930 ساخته شده مناسب نیستند. استفاده در خودروهای جدید موجب اختلال در کارکرد و آسیب به موتور خودرو می گردد. |
سطح کیفی روغن موتور API SP
همانطور که در مقاله استانداردهای بین المللی کیفیت روغن موتور اشاره گردید در سال 1994 میلادی پس از آنکه خودروسازان از عدم سرعت کافی در تدوین استانداردهای بروز و جدید API برای روغن موتورها ناراضی بودند تصمیم به ایجاد سازمان بین المللی استاندارد و کمیته تایید (کیفیت) روانکارها ( International Lubricant Standardization and Approval Committee ) و تدوین استاندارد سطح کیفی ILSAC گرفتند. قوانین سخت گیرانه کشورها درتولید گازهای گلخانه ای و افزایش هزینه های سوخت باعث ایجاد تغییرات در طراحی سیستم سخت افزاری خودروهای سواری و شرایط کار موتورخودروها گردیده است.
در خرداد ماه 99، API سه مورد از استانداردهای بهبود یافته روغن موتور را تصویب نمودند که برای محافظت بیشتر موتور خودرو و افزایش بازدهی سوخت مخصوص خودروهای سواری و کامیون های امروز بنزینی تدوین گردیده است.
API در پاسخ به درخواست خودروسازان برای معرفی روغن موتورهای قدرتمند تر برای پیشرانه های خودروهای امروزی که قادر به تامین نیازهای های راوانکاری فعلی و آینده خودروهای بنزینی روز باشد، استانداردهای جدید سطوح کیفی عملکرد را منتشر نموده است. تدوین استانداردهای جدید API بیش از هفت سال طول کشیده است و در طی این مدت هفت آزمایش جدید برای اندازه گیری خواص و ویژگی های روغن موتور تدوین گردیده تا بتوان استانداردهای جدید را ارزیابی نمود.
دو مورد از استاندارد های جدید ، ILSAC GF-6A و ILSAC GF-6B می باشند که توسط ILSAC معرفی گردیده است و استاندارد سوم ، API SP ،که بالاترین سطح کیفی روغن موتور API است. استاندارد عملکرد روغن موتور API SP شامل کلیه الزامات ILSAC است و برای موتور خودروهای که استاندارد ILSAC برای روغن موتورشان توصیه نگردیده استفاده می شود. موسسه نفتی آمریکا (API) اعلام کرد که امکان ثبت نام برای اخذ سطح جدید استانداردهای روغن‌موتور بصورت اینترنتی فراهم شده است و از 12 اردیبهشت 99 به تولید کنندگان روانکارها مجوز تولید روغن موتور با استانداردهای جدید را خواهد داد. کوین فریک ، مدیر برنامه های API گفت: استانداردهای جدید در واقع ثمره صنعت روغن موتور، فرمولاسیون ها و ادتیوهای پیشرفته برای موتورهای امروزی می باشد.
تفاوت سطوح کیفی استانداردهای ILSAC GF-6A و ILSAC GF-6B فقط از لحاظ شاخص گرانروی می باشد. سطح کیفی ILSAC GF-6A با گرانروی های SAE 10W-30 ، 5W-30 ، 5W-20 و 0W-20 عرضه خواهد شد، در حالی که سطح کیفی ILSAC GF-6B با شاخص گرانروی SAE 0W-16 در دسترس خواهد بود.
نمودار بالا به خوبی بیانگر برتری همه جانبه روغن موتور API SP نسبت به سطوح کیفی SN و SN Plus در ویژگی‌ها و آزمایشات مربوطه می‌باشد. API SP چندین مزیت عملکردی در مقایسه با SN و SN Plus دارد. از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش پدیده احتراق پیش‌رس با سرعت کم (LSPI)
- محافظت سایش زنجیرها و موتور
- حفاظت در برابر خوردگی
- سازگاری با سیستم هایی که در خودرو جهت کاهش انتشار گازهای آلاینده به کار گرفته شده اند.
- پایداری اکسیداسیون
- کنترل رسوب
- محافظت از لجن و وارنیش
امروزه فعالان صنعت روغن موتور و روانکارهای خودرویی در تلاش هستند روغن موتورهای با سطح کیفیAPI SP را به بازار عرضه کنند تا اطمینان حاصل کنند که موتورهای فعلی و آینده، کارکردی مطابق طراحیشان خواهند داشت.
محافظت از موتور خودرو در برابر ناک و احتراق پیش رس
موتورهای امروزی کوچکتر، کارآمدتر، پیشرفته تر و قدرتمندتر هستند. این موتورها و بالاخص موتورهای بنزینی با تزریق مستقیم (TGDI) و توربوشارژ در شرایط عملیاتی شدید کار می کنند که باعث حساسیت بیشتر این موتورها به پدیده ناک و احتراق پیش رس می گردد. ناک در لغت به معنای درب را کوبیدن می باشد ولی در علم مکانیک خودرو به یک پدیده منفی در داخل موتور تلقی می شود. احتراق پیش رس تصادفی ( SPI ) یا پیش احتراق دور کم ( LSPI ) یک رویداد قبل از احتراق اصلی در موتورهای بنزینی می باشد. نقاط گداخته شده داخل محفظه احتراق می تواند باعث احتراق قبل از جرقه شمع گردد.
احتراق پیش رس مشکلات زیادی را در سیلندرهای موتور ایجاد می کند ، که می تواند باعث آسیب دائمی در دیواره های سیلندر ، پیستون ها ،رینگ پیستون ، شاتون ها و شمع ها وحتی از کارافتادن موتور منجر شود و معمولا تصادفی و نادر است.
استانداردهای جدید API همچون SN plus و به ویژه API SP برای محافظت بیشتر از موتورهای توربو شارژ و تزریق مستقیم ( TGDI ) در برابر صدمات ناشی از پدیده احتراق پیش رس است.
آیا خودرو من نیاز به روغن موتور سطح کیفی API SP دارد؟
در صورتی که در دفترچه راهنمای خودرو استفاده از روغن موتورهای با سطح کیفی API SP توصیه گردد می بایست از این سطح کیفی استفاده گردد. لازم به ذکر است این سطح کیفی موجب کاهش مصرف سوخت و تولید گازهای گلخانه ای می گردد.
تعیین سطح کیفی مناسب روغن موتور خودرو
همواره روغن موتور با سطح کیفی بالاتر، خواص و عملکرد سطوح کیفی پایین تر را دارا می باشد، یعنی در صورتی که در دفترچه خودرو برای روغن موتور سطح کیفی پایین تر توصیه گردد، می توان از روغن موتور های با سطح کیفی بالاتر استفاده نمود. ولی استفاده از روغن موتور با سطح کیفی پایین تر از سطح کیفی پیشنهاد شده در دفترچه راهنمای خودرو ممکن نیست، چرا که می تواند موجب صدمات و آسیب های متعدد به موتور خودرو گردد.
تا کنون دو شاخص بسیار مهم در انتخاب روغن موتور مناسب یعنی شاخص گرانروی روغن موتور SAE و سطح کیفی روغن موتور API در مگ پترونول مورد بررسی قرار گرفت. هر دو این شاخص ها می بایست با مراجعه به دفترچه راهنمای خودرو تعیین شوند، چرا که شاخص های گرانروی و سطح کیفی روغن موتور برای انواع مختلف خودروها و حتی مدل های (سال) یک نوع خودرو متفاوت است. در مقاله بعدی نکات مهم انتخاب روغن موتور مناسب، با ما همراه باشید.