بولدوزر چیست و چه کاربردی دارد ؟+ انواع بلدوزر و مشخصات آن
فرق لودر و بولدوزر ،لودر چیست ،بولدوزر چرخ لاستیکی ،گریدر d8 ،انواع بلدوزر کوماتسو
بولدوزر (Bulldozer) یا هموارساز یکی از ماشین‌آلات ساختمانی و عمرانی می‌باشد که نحوهٔ حرکت آن به صورت خزیدن به‌وسیلهٔ چرخهای زنجیری می‌باشد. این ماشین دارای تیغهٔ فولادی در جلو می‌باشد که توانایی جابجایی حجم‌های گسترده‌ای از خاک، شن و ماسه و نخاله و … را در حین کار دارد.
واژهٔ بولدوزر بعضی مواقع برای نامیدن هرگونه ماشین آلات سنگین مهندسی نیز استفاده می شود.
پیشینه
یک مدل بولدوزر قدیمی کاترپیلار مدل D9 در موزهٔ سین‌شیم آلمان
اولین بولدوزرها از روی تراکتورهای مزرعه الگوبرداری شدند که برای شخم‌زدن استفاده می‌شدند. قابلیت تغییر در این ماشین‌آلات در زمین‌های نرم برای بارگیری و ساخت جاده منجر به تبدیل آنها به تانک در جنگ جهانی اول شد.
در سال ۱۹۲۳ میلادی، یک کشاورز جوان به نام جیمز کامینگز و یک نقشه‌کش به نام جی اِرل مکلود اولین طرح را برای بولدوزر ساختند. یک نسخه از آن طرح در پارک مورووی، کانزاس جاییکه آن دو اولین بولدوزر را ساختند در معرض نمایش عموم می‌باشد.
در دههٔ ۱۹۲۰ میلادی، استفاده از ماشینهای چرخ زنجیری به ویژه کاترپیلار برای حفر کانال، بالابردن زمین به منظور ساخت سد و سایر کارهای مرتبط با زمین معمول شد. این ماشین‌ها به قطعه‌ای فولادی در جلو که بعدها تیغه نامیده‌شد مجهز شدند. تیغه‌ها به منظور استفاده‌های گوناگون در انواع مختلفی طراحی و ارائه شدند. در مدل‌های اولیه کاربر ماشین در بالای ماشین و بدون کابین می‌نشست.
در طول سالها، بولدوزرها برای پاسخگویی به عملیات زمینی بسیار بزرگ و حجیم بزرگ‌تر و قدرتمندتر شدند. کارخانه‌هایی نظیر کاترپیلار، کوماتسو، فیات آلیس، جان دییر، کِیس، لیبر، تِرکس و جی‌سی‌بی شروع به ساختن ماشین‌آلات سنگین عمرانی و ساختمانی نظیر بولدوزر، بیل هیدرولیکی، لودر و … کردند.
بولدوزرهابسیار پیچیده‌تر شدند. مهم‌ترین پیشرفت، قوی‌تر شدن موتورها، قابلیت اطمینان بیشتر حرکتی، زیربندی بهتر، نصب کابین، سیستم هیدرولیک (در مدل‌های اولیه از کابل استفاده می‌شده‌است)، بازوها و قابلیت جابجایی و هدایت بیشتر و آسان‌تر آنها و تیغه‌ها می‌باشد. به‌عنوان یک انتخاب می‌توان بولدوزر را به ریپر عقب به منظور خردکردن سنگ و نرم کردن مسیر مجهز نمود. جدیدترین فناوری نصب شده بر روی بولدوزرها در سالهای اخیر سیستم جی‌پی‌اس (GPS) می‌باشد.
بهترین تولیدکنندهٔ شناخته‌شدهٔ بولدوزر در دنیا کارخانهٔ کاترپیلار می‌باشد که تمام محبوبیتش را با ساخت ماشین‌آلات مقاوم و قابل اطمینان کسب کرده‌است. این ماشین‌آلات از تغییر دادن تراکتورها بوجودآمدند و تبدیل به ماشین‌آلات عظیم راهسازی شدند و در ادامه در مصارف نظامی نیز بکار گرفته شدند. شناخته‌شده‌ترین مدل ماشین‌آلات کاترپیلار مدل D9 می‌باشد که در پاکسازی مین و تخریب مواضع دشمن بکار گرفته شده‌است.
ویژگی‌ها
بیشتر مواقع، بولدوزرها بزرگ و دارای موتورهای قدرتمند می‌باشند. چرخ زنجیری به آنها قابلیت مانوور بسیار عالی در زمین‌های نامسطح و ناهموار می‌دهد. زنجیرهای پهن، وزن ماشین را در فضای گسترده‌ای پخش می‌کند و مانع فرورفتن و گیرکردن ماشین در زمین‌های شنی و گِلی می‌شود. زنجیرهای فوق پهن به زنجیرهای باتلاقی شهرت دارند. قدرت ایستایی زیاد بولدوزر به زمین و تقسیم‌کنندهٔ گشتاور این ماشین، سبب تبدیل نیروی موتور به قابلیت کششی می‌شود که اجازه می‌دهد بولدوزر از وزن بالای خود برای جابجایی موانع و اجسام سنگین سر راه خود استفاده کند. برای مثال کاترپیلار مدل D9 به آسانی می‌تواند تانکهایی با وزن ۷۰ تُن را دنبال خود بکشد.
قطعات ابتدایی بولدوزر شامل تیغه و ریپر می‌باشد.
ریپر
شیارزن دارای چندین ساق
ریپر یا شیارزن، قطعه‌ای دراز و چنگال مانند می‌باشد که در پشت بولدوزر نصب می‌شود و می‌تواند تک ساق (single shank) یا دارای چندین ساق (multi shank) باشد. برای شیار زدن‌های سنگین از مدل تک ساق آن بیشتر استفاده می‌شود. ریپرها دارای قلمهایی (درانتهای آنها که با زمین برخورد می‌کند) از جنس فولاد تنگستندار می‌باشند.
شیارزدن صخره‌ها باعث می‌شود که سطح زمین به سنگ‌ریزه‌ها و قطعات کوچک‌تر تقسیم شده و در نهایت جابجایی آن را آسان‌تر می‌کند. شیارزدن‌های کشاوری باعث تسطیح زمین‌های سخت و صخره‌ای شده و زمین را قابل کشت می‌کند.
تیغه
تیغهٔ بولدوزر یک قطعهٔ فولادی سنگین می‌باشد که در قسمت جلوی ماشین نصب می‌شود. هدف از نصب آن هل دادن اجسام، جابجایی موانع و نخاله می‌باشد و دارای ۳ مدل می‌باشد:
- تیغهٔ راست (Straight Blade)، که کوتاه می‌باشد و دارای انحنای جانبی و بغل تیغه نمی‌باشد و از آن برای تسطیح استفاده می‌کنند.
- تیغهٔ یونیورسال (Universal Blade)، که بلند، دارای انحنا و بغل‌های بزرگ می‌باشد که قابلیت جابجایی بیشتر مواد را دارد.
- تیغهٔ مرکب (S-U combination Blade)، که کوتاه‌تر می‌باشد، انحنای کمتر دارد و دارای بغل‌های کوچک‌تر است. از این تیغه برای هل‌دادن سنگ‌های بزرگ مانند سنگ‌های معدنی استفاده می‌شود.
کاربردها
بلدوزر کاترپیلار مسلح‌شده توسط نیروهای دفاعی اسرائیل
بولدوزرها در سایتهای کاری بزرگ و کوچک، معادن، کارگاه‌های راهسازی، استحکامات نظامی، کارخانجات سنگین صنعتی و پروژه‌های وسیع دولتی استفاده می‌شوند.
- نگهداری راههای موقت خاکی
- برداشتن لایه سطحی خاک و پاکسازی آن از بوته‌ها (دکاپاژ)
- ایجاد راههای موقتی در کوهستان و زمین‌های سنگلاخی
- هل دادن اسکریپر و بهبود عملکرد آنها
نقاط قوت بلدوزر
بلدوزر معمولاً برای عملیات‌های خاکی در فواصل کوتاه قرار گرفته که به این فاصله، فاصله عملیاتی گفته می‌شود.
حداقل این فاصله ۸ متر و حداکثر آن ۱۰۰ متر می‌باشد.
لازم است ذکر شود انتخاب صحیح تیغه، نوع ماشین و استفاده از بولدوزهای پهلو به پهلو باعث بهبود عملکرد آن می‌شود.
بولدوزرهای زره‌پوش شده
بولدوزر زرهی
بعضی از بولدوزرها، به ویژه بولدوزرها با استفادهٔ نظامی، برای مقابله با آتش و حملهٔ دشمن زره‌پوشی شده‌اند و این امکان به ماشین داده می‌شود تا در میادین جنگ عملیات انجام دهد. معروفترین این بولدوزرها احتمالأ کاترپیلار D9 IDF می‌باشد که توسط ارتش اسرائیل برای انجام عملیات انفجاری و تخریب بناها مورد استفاده قرار گرفته‌است. شرکت کاترپیلار هیچگونه زرهی هرگز نه ساخته و نه پیاده کرده‌است و ساختن و پیاده‌سازی آن توسط IDF صورت گرفته‌است؛ ولی بعضی از کاربران مانند ارتش آمریکا، این کیت‌ها را از IDF خریداری کرده و بر روی D90های خود نصب می‌کنند. طراحی‌ها متفاوتند ولی کیت زره‌پوش به تنهایی حدود ۱۰ تن به وزن بلدوزر اضافه می‌کند که وزن ماشین بدون آن در حدود ۴۹ تن می‌باشد.
بعضی از بولدوزرهای زره‌پوش شده، توسط کاربران معمولی و غیردولتی برای مقابله با پلیس یا تماشاگران برای جلوگیری از مداخله در کارهایی مانند اعتصاب یا جلوگیری از تخریب بناها مسلح شده‌اند.
تراکتوری است که در قسمت جلوی آن تیغه ای وصل است و در بعضی انواع آن یک تیغه کلنگی شکل در قسمت وسط دستگاه وصل شده است. معمولا تیغه جلو برای کندن خاک، سنگ و هم چنین هل دادن مصالح کنده شده مورد استفاده قرار می گیرد و از تیغه کلاهی شکل که در قسمت عقب نصب شده برای بیرون آوردن ریشه ی درختان و شکافتن سنگ ها استفاده می شود.
موارد استفاده بولدوزر
- ایجاد راههای اولیه در کوهستانها و زمین های سنگلاخی
- جابجا کردن توده های خاک بصورت هل دادن تا فاصله ۱۰۰ متر
- پخش کردن خاک در خاکریزها
- پشته کردن خاک در کنار نهر ها
- پاکسازی محوطه کار وکارگاه از بقایای به جا مانده از عملیات ساختمانی
بولدوزر ها بر اساس نوع چرخ به دو دسته ی چرخ زنجیری و چرخ لاستیکی تقسیم می شود و از نظر سیستم کنترل تیغه به دو نوع کنترل کابلی و کنترل هیدرولیکی تقسیم می شوند.
مزایای بولدوزر های کنترل کابلی
- کارکردن با آن آسان تر می باشد
- تعمیرات آن هزینه ی کمتری خواهد داشت
- احتمال آسیب دیدگی دستگاه کمتر می باشد زیرا در هنگام برخورد تیغه با جسم سخت در صورت عدم امکان عبور از مانع تیغه دستگاه خود به خود به سمت بالا حرکت می کند.
مزایای بولدوزر های کنترل هیدرولیکی
- قابلیت نگهداری تیغه در حالت معین نسبت به سطح زمین
- قابلیت ایجاد فشار رو به پایین در حد زیاد به منظور فرو بردن تیغه در خاک
مزایای بولدوزر های چرخ زنجیری
- قابلیت ارائه نیروی کششی بیشتر خصوصا در زمین های سست
- قلبیت حرکت در زمین های گلی
- قابلیت حرکت در زمین های سنگلاخی
- قابلیت حرکت در زمین های ناهموار
- قابلیت شناوری بیشتر بخاطر فشار کمتر زیر چرخ ها
- استعداد بیشتر برای کار در پروژه های عمرانی
مزایای بولدوزرهای چرخ لاستیکی
- سرعت بیشتر
- خستگی کمتر برای راننده
- قابلیت حرکت روی راههای آسفالت شده
- امکان حذف تریلی در موارد خاص
- بازدهی بیشتر در مواقعی که فاصله ی بین چند نقطه ی کار وجود داشته باشد.
تیغه های بولدوزر به ۳ نوع زاویه ای، مستقیم و یونیورسال تقسیم می شود. تیغه مستقیم از دیگر تیغه ها بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد زیرا دارای قدرت حفاری و حمل بیشتری نسبت به سایر تیغه ها می باشد. طول تیغه های بولدوزر بین ۱.۸ الی ۴ متر بوده و بعضا تا ۶ متر هم می رسد.
تیغه های بولدوزر ۳ نوع حرکت دارند:
- دورانی در صفحه ای عمود ب سطح زمین
- دورانی در صفحه ای موازی با سطح زمین
- تغییر زاویه نسبت به حالت مستقیم