بررسی مشخصات فنی موتورهای جدید ایران خودرو

موتور ملی سه سیلندر ایران خودرو که به «موتور سه استوانه» معروف شده و با کد ۳FX شناخته می‌شود، قرار است از زمستان سال ۱۴۰۱ نسخه یک لیتری‌اش وارد مرحله تولیدانبوه شود. همچنین نسخه ۱.۳ لیتری آن نیز از زمستان ۱۴۰۲ تولید خواهد شد.

موتور ملی سه استوانه ایران خودرو، طی سال‌های آینده و بتدریج، روی اکثر محصولات این شرکت قرار خواهد گرفت. دلیل این موضوع، به قابلیت بالای انطباق‌پذیری موتور ۳FX برمی‌گردد چراکه ایران خودرو گفته از نسخه‌های مختلف این موتور، می‌توان در خودروهای سگمنت A، سگمنت B، کراس‌اورها (CUV) و حتی شاسی‌بلندها (SUV) نیز استفاده کرد.

خانواده موتور ۳FX ایران خودرو، قرار است در ۴ نسخه مختلف، به تولیدانبوه برسند که دو نسخه آن، پایه گازسوز بوده و دو نسخه دیگرش نیز بنزینی هستند. در جدول زیر، مشخصات این ۴ نسخه مختلف را مشاهده می‌کنید:

*اطلاعات جدول فوق، براساس داده‌های رسمی ایران خودروست.

هنوز سگمنت موردنظر ایران خودرو برای این چهار نسخه موتور ۳FX مشخص نشده است. ضمن اینکه طبق گفته‌های ایران خودرو، گیربکس مورداستفاده در برخی از این موتورها، یکسان نخواهد بود.

رونمایی موتور ملی سه استوانه

دی ۹۹ | آقای مقیمی (مدیرعامل ایران خودرو) در تاریخ ۲۹ دی‌ماه، برای نخستین‌بار از موتور ۳ استوانه ایران خودرو رونمایی کرد. در این مراسم که با حضور وزیر صمت و وزیر نفت برگزار شده بود، آقای مقیمی با اشاره به گیربکس جدید ۶ سرعته ایران خودرو، خبر داده که تولیدانبوه آن در بهمن ۹۹ آغاز می‌شود.

آقای مقیمی همچنین گفته که در دهه فجر ۹۹، موتورهای XU7 و EF7 بهینه شده، رونمایی می‌شوند که مصرف سوخت آنها حدود یک لیتر کاهش یافته است. مدیرعامل ایران خودرو، گریزی هم به محصولات جدید این شرکت زده و گفته که تولید رانا پلاس با سقف پانوراما، از بهمن ماه ۹۹ تولید خواهد شد. ضمن اینکه تولید تارا برقی نیز در دستور کار این شرکت، قرار گرفته است.

ساخت محصولات ایران خودرو با موتور ۳ سیلندر

دی ۹۹ | آقای مقیمی، مدیرعامل ایران خودرو، خبر داده که اولین محصول این شرکت با موتور ۳ سیلندر (معروف به موتور ۳ استوانه) ساخته شده و ایران خودرو برای رونمایی آن در تاریخ ۲۳ دی‌ماه آماده است.

با اینکه هنوز مشخص نیست که این موتور ۳ استوانه، روی کدامیک از محصولات ایران خودرو جانمایی شده، اما از آنجایی که این محصول جدید با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و همچنین سازمان ایدرو (گسترش و نوسازی صنایع) ساخته شده است، به نظر نمی‌رسد که ایران خودرو برای تولیدانبوه آن آمادگی داشته باشد.

آنطور که آقای مقیمی خبرداده، طراحی این خودرو با موتور ۳ استوانه، با هدف رسیدن به مصرف ۵ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر، انجام شده است.

مشخصات موتور TU5 پلاس ایران خودرو

آذر ۹۹ | در حاشیه مراسم رونمایی تارا ایران خودرو که با حضور مدیرعامل این شرکت و وزیر صمت در ۲۹ آذرماه ۹۹ برگزار شد، باخبر شدیم که ایران خودرو، نام موتور تارا را از EC5 به TU5 پلاس تغییر داده و تولیدانبوه آنرا نیز شروع کرده. حالا سوال اینجاست که آیا تفاوتی بین این دو موتور وجود دارد؟

جواب منفی است! ایران خودرو صرفا بدلیل مسائل داخلی‌سازی، ترجیح داده که از نام جدید +TU5 بجای نام EC5 استفاده کند. حتما می‌دانید که موتور TU5 پلاس، نسخه ارتقایافته TU5 است که هم قدرت و گشتاورش بیشتر شده و هم آلایندگی آن، بهبود یافته.

*اطلاعات جدول فوق، از وب سایت ایران خودرو گردآوری شده است.

آقای مقیمی، مدیرعامل ایران خودرو، در مراسم افتتاح خط تولید موتور TU5 پلاس گفته بود که +TU5 نخستین موتور تولید داخل است که پمپ روغن آن، با فناوری متغیرسازی میزان روغن‌خروجی ساخته شده. بنابراین امکان کنترل فشار روغن در مواقع غیرضروری در این موتور وجود دارد که همین موضوع باعث کاهش مصرف سوخت و افزایش راندمان موتور TU5 پلاس شده است. همچنین تکنولوژی زمان‌بندی متغیر سوپاپ‌ها یا CVVT مزیت دیگر +TU5 نسبت به TU5 است.

مصرف سوخت موتور TU5 پلاس، در خودروهای مختلف، متفاوت خواهد بود اما باید بدانید که «تارا دنده‌ای» با این موتور جدید، حدود ۷ لیتر در سیکل ترکیبی می‌سوزاند.

بعد از تارا، دومین محصول ایران خودرو که با موتور TU5 پلاس عرضه خواهد شد، رانا پلاس پانوراما خواهد بود.

برنامه تولید موتور سه استوانه ایران خودرو

مهر ۹۹ | آقای رجبعلی، مدیرعامل شرکت ایپکو، در تاریخ ۲۰ مهرماه خبر داده که موتور ۳ سیلندر توربوشارژ ایران خودرو، تا ۵ سال آینده، جایگزین تمام موتورهای فعلی محصولات ایران خودرو می‌شود.

تولید این موتور جدید که به موتور ۳ استوانه نیز معروف است، در واقع همان نسل دوم موتورهای EF ایران خودروست که با اهداف زیر، طراحی و تولید شده‌اند:

• بهبود استاندارد آلایندگی،
• کاهش یک لیتری مصرف سوخت،
• بهبود قدرت به میزان ۱۵ اسب بخار،
• بهبود گشتاور به میزان ۳۰ نیوتن متر.

نخستین نمونه آزمایشی این موتور، قرار است در زمستان ۹۹ به تولید برسد اما تولیدانبوه آن از اواخر سال ۱۴۰۱ در ایران خودرو شروع می‌شود و سپس طی ۴ سال و حداکثر تا پایان سال ۱۴۰۵، جایگزین تمام موتورهای فعلی ایران خودرو خواهد شد.

خانواده دنا پلاس، سدان جدید K132 و همچنین کراس‌اور K125 ایران خودرو، اولین محصولاتی هستند که با این موتور جدید، روانه بازار خواهند شد.

مشخصات موتور XU7 پلاس

شهریور ۹۹ | آقای رجبعلی، مدیرعامل شرکت ایپکو، در تاریخ ۳۱ شهریورماه خبر داده که تا اواخر مهرماه ۹۹ حدود ۵۰ دستگاه از موتور XU پلاس در ایران خودرو مونتاژ خواهد شد و در صورت تکمیل خطوط مونتاژ آن، تولیدانبوه این موتور جدید از اواخر سال ۹۹ آغاز خواهد شد.

در موتور جدید XU پلاس، استاندارد آلایندگی موتور به یورو۵ ارتقایافته است. ضمن اینکه مصرف سوخت آن نیز ۱.۲ لیتر کاهش یافته. نکته جالب دیگر اینکه حداکثر گشتاوری تولید موتور XU پلاس حالا دارای منحنی یکنواخت‌تری شده و از حالت قله‌ای خارج شده است.

موتور XU پلاس ایران خودرو قرار است از سال ۱۴۰۰ روی نسخه‌های پایه‌ای پژو پارس سال، سمند سال و سورن سال نصب شود.

مشخصات موتور EC5 ایران خودرو

در سال ۱۹۸۹ شرکت پژو-سیتروئن موتورهای TU را جایگزین موتورهای XU قرارداد. موتورهای TU با نسل پیشین خود، در معماری سرسیلندر تشابه داشتند ولی موتورهای XU برپایه‌ زنجیر زمان‌بندی سوپاپ و سیلندر طراحی شده بودند که این تکنولوژی در موتورهای TU با تسمه جایگزین شد.

موتورهای TU دیزلی با قرار گرفتن حرف D در کنار کد موتور، مشخص می‌شدند و به‌طور کلی تا سال ۲۰۱۴ قلب تپنده‌ بسیاری از مدل‌های پژو و سیتروئن بودند.

کمپانی پژو-سیتروئن برای جایگزین کردن TUها از موتورهایی با کد EB و موتورهای Prince، که با همکاری با شرکت ب‌ام‌و ساخته شده بودند، استفاده کرد و برای بازار مصرف روسیه، چین، آمریکای لاتین و شمال آفریقا موتورهای  TU را با نام EC ، که با تغییراتی در سیستم مکش و گردش روغن بهینه‌سازی شده بود، معرفی کرد.

اخبار بسیاری حاکی از آن است که موتور EC5، که پیشتر با مدل پژو ۳۰۱ وارد کشورمان شد و سپس همراه پروژه‌ی k132 ایران‌خودرو قرار است روانه‌ی بازار شود، جایگزین موتور TU5 نصب شده روی پژو ۲۰۷ خواهد شد که در اینجا تفاوت این دو برادر را بررسی می‌کنیم.

CVVT چیست؟

تفاوت اصلی موتور EC5 با TU5 در تکنولوژی زمان‌بندی متغیر سوپاپ‌ها یا CVVT است. این تکنولوژی اولین‌بار، یک قرن پس از ساخت اولین موتور احتراق داخلی توسط شرکت پورشه با نام VarioCam معرفی شد. در حال حاضر بسیاری از کمپانی‌ها سازوکار مشابهی را برای بهینه کردن پیشرانه‌های خود به‌وجود آورده‌اند. افزایش بازدهی، کاهش مصرف سوخت، کاهش آلایندگی و افزایش طول عمر موتور از مزایای زمان‌بندی تنظیم شونده سوپاپ ورودی است.

تکنولوژی CVVT کنترلی اضافی روی سوپاپ گازهای ورودی می‌دهد، به این صورت که در سرعت‌های بالا سوپاپ ورودی وسط و در پایان مرحله‌ کمپرس باز می‌شود. در عین حال در سرعت‌های کم نیز با تغییر زمان‌بندی سوپاپ گازهای ورودی در مرحله‌ مکش، باعث افزایش بازدهی می‌شود. در مرحله‌ی مکش با زودتر بسته شدن سوپاپ ورودی حجم مخلوط احتراق افزایش یافته و بازده موتور بالاتر می‌رود. علاوه بر این در هنگام کاهش کمپرس ورودی با جبران فشار نقصانی از ضعیف نیروی احتراق جلوگیری می‌کند.

خط تولید اصلی موتورهای پژو-سیتروئن

در انتها باید به پیشرانه‌ جاگزین TU یعنی سری Prince نیز اشاره کنیم. خودروسازی PSA ساخت موتورهای این سری را با همکاری شرکت ب‌ام‌و، بر پایه‌ موتور TU5 پیش می‌برد. در سال ۲۰۰۶ مدل اصلی ۲۰۷ اولین خودرویی بود که این پیشرانه را به همراه داشت. تجهیز شدن با تکنولوژی Valvetronic ب‌ام‌و، پمپ روغن با جریان کنترل شونده، زنجیر تایم و ریخته‌گری نوین بلوک موتور باعث افزایش طول عمر موتور و افزایش مقاومت آن تحت کمپرس‌های بالا، برای نصب توربو شارژر، شده است.

موتور ملی ۳ سیلندر در راه است

در حوزه ساخت‌وساز یا صنعت، وقتی به محصول جدیدی لقب «ملی» بودن می‌دهیم، منظورمان این نیست که صفر تا صد طراحی و ساخت آن محصول، همگی در کشورمان انجام شده است بلکه منظورمان این است که با هزینه‌ای کمتر ولی در ازای کمک مشاوران خارجی، توانستیم تولید انبوه آن محصول را به‌نام خودمان، تجاری‌سازی کنیم. پس باید توقعی به‌جا داشته باشیم!

در صنعت خودروسازی نیز، ملی‌ بودن یک محصول دقیقاً به همین معنی است. سمند ایران‌خودرو یا تیبای سایپا، هرچند نخستین محصول ملی هر دو خودروساز ایرانی هستند، ولی همه می‌دانیم که در فرآیند طراحی و ساخت آن، شرکت‌های متعددی از ایتالیا و آلمان بگیرید تا فرانسه، انگلستان و کره جنوبی، سهم زیادی داشته‌اند.

حال بعد از خودرو ملی، نوبت به پیشرانه ملی رسیده است؛ پیشرانه‌ای که از نوع ۳ سیلندر توربوشارژ است و طبق مصوبه شورای عالی اقتصاد، ۳۲۸ میلیون دلار (از محل یارانه کاهش مصرف سوخت) برای تحیقی، توسعه و تولید آن سرمایه‌گذاری شده است. این موتور ملی هم برای ایران‌خودرو و هم برای سایپا، به مرحله تولید آزمایشی رسیده اما زمان دقیق برای تولیدانبوه آن مشخص نشده است.

موتور ۳ سیلندر سایپا

در اواسط تابستان ۹۶ بود که سایپا از نخستین پیشرانه ملی‌اش با حضور نعمت‌زاده (وزیر وقت صنعت) رونمایی کرد. پیشرانه سایپا، در شرکت اتریشی AVL ساخته شده است و آرایش ۳ سیلندر با حجم یک لیتر دارد. مهم‌ترین ویژگی آن، استفاده از توربوشارژر است و به همین دلیل پیش‌بینی شده که قدرت آن حدود ۱۲۰ اسب‌بخار باشد. همچنین این پیشرانه علاوهبر پاس‌کردن استانداردهای ۸۲ گانه در سال ۱۳۹۸، قادر به پاس‌کردن استاندارد یورو ۶ است و مصرف ترکیبی آن هم بین ۴.۵ تا ۵.۵ لیتر خواهد بود.

موتور ۳ سیلندر سایپا در ابتدا قرار بود روی پلتفرم SP سایپا قرار بگیرد اما این اتفاق نیفتاد و مشخص نیست که آیا به بایگانی سایپا رفته یا هنوز هم روی میز مهندسان سایپا قرار دارد.

موتور ۳ سیلندر ایران خودرو

حدود یک سال پس از رونمایی سایپا از موتور ۳ سیلندرشان، آبی‌پوشان جاده مخصوص نیز از تابستان ۹۷ تصمیم‌شان برای تولید پیشرانه ملی را رسانه‌ای کردند.

این پیشرانه ممکن است تفاوت‌هایی با نمونه سایپا داشته باشد چراکه ایران‌خودرو، علاوه‌بر شرکت AVL، با شرکت آلمانی Mahle نیز همکاری نزدیکی داشته است. همچنین برخی منابع، حجم پیشرانه ایران‌خودرو را ۱.۲ لیتر اعلام کرده‌اند. این محصول جدید در شرکت تحقیق طراحی و تولید پیشرانه ایران‌خودرو (ایپکو) طراحی شده است. مهندسان ایپکو برای ساخت آن از چهار پیشرانه ۳ سیلندر برتر جهان الگوبرداری کرده‌اند:

• پیشرانه ۱.۰ لیتری اکوبوست فورد
• پیشرانه ۱.۰ لیتری تویوتا یاریس
• پیشرانه ۱.۲ لیتری پژو
• پیشرانه ۱.۰ لیتری هیوندای i10

چرا باید موتور کم مصرف تولید کنیم؟

برخلاف آنچه تصور می‌کنید، ما مجبور به ساخت پیشرانه‌های کم‌مصرف هستیم، اما چرا؟ در آذرماه ۹۴ (دسامبر ۲۰۱۵) و در همایش بین‌المللی زیست‌محیطی پاریس (COP21)، که برای جلوگیری از افزایش ۲ درجه‌ای دمای کره زمین در قرن ۲۱ برگزار شده بود، ایران نیز حضور داشت و به‌طور داوطلبانه اعلام کرد که تا سال ۲۰۳۰ میلادی (۱۴۰۹ شمسی)، از میزان انتشار کنونی گاز CO2 خود ۴% می‌کاهد.

کشورهایی که توافق پاریس را امضا کرده‌اند، متعهدند که در هر دوره ۵ ساله، اهداف‌شان را برای کاهش آلایندگی صنایع خود، بازنگری، اصلاح و اعلام کنند. اولین دوره توافق پاریس، در سال ۲۰۲۰ میلادی (۱۴۰۰ شمسی) خواهد بود.

مجتبی میرسهیل (مدیر پروژه پیشرانه ملی سایپا)، می‌گوید میانگین تولید CO2 در خودروهای کشور ۲۱۰ گرم است که تا سال ۲۰۲۰ میلادی (دوره اول توافق پاریس)، این میزان باید به ۹۰ گرم کاهش یابد. در غیر این‌صورت باید منتظر جریمه‌های سنگینی از طرف نهادهای بین‌المللی باشیم؛ جریمه‌هایی که کشورهای عضو توافق پاریس، چگونگی اجرای آن را به دوره‌های بعدی در سال‌های آینده موکول کرده‌اند.

منبع:باما