نحوه کارد، علائم خرابی و زمان تعویض شمع موتورسیکلت
اگر بیش از چندین سال است که صاحب یک موتورسیکلت هستید پس احتمالاً تا به حال با خرابی شمع موتور مواجه شده‌اید. این امر به ویژه در صورتی صادق است که شما صاحب یک موتورسیکلت قدیمی باشید. شمع موتورسیکلت یک قطعه کوچک از موتور است که نقش اساسی و بزرگ در عملکرد صحیح موتور دارد. اگر قسمتی از آن دچار نقص در عملکرد و یا نقص ظاهری گردد این بدان معنا است که کل موتورسیکلت از کار خواهد افتاد و عملکرد قبلی را نخواهد داشت. در این مطلب علائم خرابی شمع موتورسیکلت را مورد بررسی قرار می‌دهیم پس در ادامه این مطلب با من حمید حساس همراه باشید تا بیشتر با این قطعه مهم در موتورسیکلت ها آشنا گردید.
شمع موتور چگونه کار می‌کند
شمع موتور سیکلت نقش حیاتی و مهمی در روشن شدن موتور سیکلت دارد. شمع موتور سیکلت از هفت قسمت تشکیل شده است، عایق سرامیکی یا چینی، بدنه شمع، پایه اتصال، الکترود منفی، الکترود مثبت، گپ یا فاصله بین دو الکترود، ترمینال شمع، که هر کدام وظایفی را بر عهده دارند. با ورود سوخت به محفظه احتراق، سوخت به وسیله سیلندر با اکسیژن ترکیب شده و فشرده‌سازی می‌شود. برای اینکه احتراق اتفاق بیافتد باید شمع موتورسیکلت جرقه‌ایی ایجاد کند. جرقه ایجاد شده موجب روشن شدن موتور سیکلت و حرکت آن می‌شود. جرقه توسط اعمال ولتاژ از طریق کوئل صورت می پذیرد. این جرقه معمولی در ولتاژی بین ۵۰۰۰ تا ۱۰.۰۰۰ ولت صورت گرفته، حال به دلایل زیادی ممکن است شمع از کار بیافتد و دیگر کارایی نداشته باشد.
عملکرد شمع موتور سیکلت
شمع موتور سیکلت تاثیر مستقیمی بر راندمان و عملکرد مناسب متور دارد. شمع استارت زدن و روشن شدن موتور را تنظیم می‌کند. اگر شمع به دلایلی معیوب شده باشد میتوانید با بررسی ظاهری شمع به وجود عوامل مخرب پی ببرید.
شمع خراب منجر به بالارفتن مصرف سوخت، تولید آلاینده‌ها و حتی استهلاک زود هنگام قطعات می‌شود. توجه داشته باشید که شمع در موتور سیکلت به ازای هر کیلومتر مشخصی باشد باید تعویض گردد و معمولا از حد مشخصی که بگذرد دیگر کارایی لازم را نخواهد داشت. عمر مفید شمع در موتورسیکلتها بسته به حجم سیلندر موتورسیکلت و رده و کلاس آن میتوانید چیزی در حدود ۸ الی ۴۰ هزار کیلومتر عمر نماید اما بهتر است برای جلوگیری از بوجود آمدن ایرادات اساسی در موتور پس از گذشت سه پنجم عمر مفید آن شمع موتور تعویض شود. بی توجهی به موضوع تعویض شمع‌ها در زمان مناسب خسارت زیادی را به قطعات زده و هزینه مالی زیادی در پی خواهد داشت.
شمع بر روی سیلندر کار گذاشته شده است و با برق، سوخت و هوا در تماس است. زمانی که شمع برق ولتاژ بالا را دریافت کند باعث ایجاد جرقه‌ایی بین مخلوط هوا و بنزین در محفظه سیلندر می‌شود از این رو نیروی جهت استارت اولیه و روشن شدن موتور سیکلت فراهم می‌شود. عملکرد شمع و تماس آن با برق و بنزین و جرقه‌ها باعث می شود به مرور در ظاهر شمع تغییراتی ایجاد شود که نشان دهنده مستهلک شدن شمع است. هر چند تشخیص شمع سالم و خراب، کار از آن بازدید کند.
برای بازدید شمع باید حتما موتور خاموش باشد تا برق آن قطع شود. شمع را با آچار مخصوص باز کنید و آن را از سیلندر جدا نمایید. و در زمان تعویض دقت نمایید که موتور خنک باشد تا شمع در جای خود محکم شود.
| رده موتورسیکلت | حجم محفظه احتراق | متوسط عمر | بهترین زمان تعویض |
| درون شهری (مانند: هندا، ویو) |
۵۰cc – 110cc | ۸۰.۰۰۰ – ۵۰.۰۰۰ کیلومتر | پس از ۶۰.۰۰۰ – ۴۰.۰۰۰ کیلومتر |
| ۱۲۵cc – 180cc | ۵۰.۰۰۰ – ۳۰.۰۰۰ کیلومتر | پس از ۳۵.۰۰۰ – ۱۸.۰۰۰ کیلومتر | |
| ۲۰۰cc – 250cc | ۲۵.۰۰۰ – ۱۸.۰۰۰ کیلومتر | پس از ۱۸.۰۰۰ – ۱۵.۰۰۰ کیلومتر | |
| برون شهری (مانند: شکاری، CGL) |
۱۵۰cc – 200cc | ۶۰.۰۰۰ – ۴۰.۰۰۰ کیلومتر | پس از ۳۶.۰۰۰ – ۲۴.۰۰۰ کیلومتر |
| ۲۵۰cc – 450cc | ۵۰.۰۰۰ – ۳۰.۰۰۰ کیلومتر | پس از ۳۵.۰۰۰ – ۱۸.۰۰۰ کیلومتر | |
| ۷۵۰cc -1200cc | ۴۰.۰۰۰ – ۲۵.۰۰۰ کیلومتر | پس از ۳۲.۰۰۰ – ۲۰.۰۰۰ کیلومتر | |
| تریل و کراس | ۱۲۵cc – 150cc | ۳۰.۰۰۰ – ۲۰.۰۰۰ کیلومتر | پس از ۲۴.۰۰۰ – ۱۶.۰۰۰ کیلومتر |
| ۲۰۰cc – 250cc | ۲۰.۰۰۰ – ۱۵.۰۰۰ کیلومتر | پس از ۱۲.۰۰۰ – ۸.۰۰۰ کیلومتر | |
| ۴۵۰cc – 750cc | ۱۵.۰۰۰ – ۸.۰۰۰ کیلومتر | پس از ۹.۰۰۰ – ۵.۰۰۰ کیلومتر |
علائم خرابی شمع موتورسیکلت چیست؟
از جمله علائم شایع در خرابی شمع موتورسیکلت، جرقه زدن در هنگام روشن شدن موتور و از کار افتادن ناگهانی موتور یا آتش سوزی در محفظه احتراق آن است. همچنین میتوانید علائم ظاهری دیگری بر روی این قطعه از موتور مشاهده کنید که شامل شکستگی، سوختگی ظاهری، زنگ زدگی و خوردگی شمع موتوراست که همگی از نشانه‌های خرابی شمع موتور هستند.
تشخیص علائم دقیق خرابی شمع در موتورسیکلت بسیار دشوار است زیرا علائمی که از خود بروز می‌دهد اغلب با علائم و اختلالات دیگری در موتور همراه است. با این حال دانستن چند اصل کلی می‌تواند در آینده و برای رفع سریع‌تر خرابی شمع موتور کمک کننده باشد. تعداد شمع‌ها در هر موتورسیکلت بسته به تعداد سیلندرهای داخلی موتور متفاوت است و هرچه موتورسیکلت شما بزرگتر باشد به احتمال زیاد به دلیل تعداد بالای سیلندرهای به کار رفته در موتور تعداد شمع‌ها نیز بالاتر بوده و با سایر موتورها متفاوت است.
اولین علامت رایج که به شما می‌گوید شمع موتورسیکلت خراب است این است که به طور ناگهانی و پس از مدتی راندن با موتورسیکلت به یک باره موتور از حرکت باز می‌ایستد و یا پس از حرکت با یک ریتم ثابت خود را به عقب می‌کشد و خاموش می‌شود. دومین علامت رایجی که میتوانید بگویید شمع موتورسیکلت خراب است برگشت مجدد آتش پس از شنیدن یک صدای بلند و نابهنجار مانند ترکیدن چیزی از محفظه احتراق در موتور است که از اگزوز به گوش می‌رسد. در صورتی که شمع‌ها در موتور جرقه، جرقه متناوبی داشته باشند که به روشن شدن ختم نشود این صدا به گوش می‌رسد.
برای عملکرد بهینه‌تر در شمع‌ها باید شمع در موتور تمیز و بدون آسیب باشد. اگر شمع کثیف باشد می‌تواند بر عملکرد صحیح در شمع و همچنین شروع حرکت موتور اختلال ایجاد کند. پلاگین شمع، پلاستیکی است که از ماده‌ای شبیه به روغن سوخت یا کربن پوشانده شده که از گرم شدن بیش از حد باد کرده است و رانندگی با چنین شمع جرقه خورده یا بد جوشی می‌تواند مشکلات زیادی را برای موتور و راننده ایجاد کند. از جمله علائم شایع در خرابی شمع‌ها در موتور می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– کاهش گاز در موتور پس از طی مسافتی کوتاه
– عدم شتاب گیری موتور
– سخت روشن شدن موتور، خفه شدن جایگاه احتراق در موتور با گاز
– خروج بوی گاز از اگزوز
– از کار افتادن شمع‌ها به دلیل شکستگی و خوردگی
کاهش گاز در موتور پس از طی مسافتی کوتاه
آیا تعداد مراجعه شما به پمپ بنزین زیاد شده است؟ آیا ناگهان متوجه می‌شوید که پس از طی مسافتی کوتاه، سطح سوخت در موتور به شدت کاهش یافته و شما برای ادامه مسیر نیاز به زدن بنزین دارید؟ همه این علائم می‌تواند نشانه کثیف شدگی و آلودگی شمع‌های موتور باشند. اگر شمع در موتور به درستی کار نکند می‌تواند تأثیر منفی در سوخت رسانی و مصرف سوخت موتور داشته و موتور بنزین بیشتری مصرف کند.
عدم شتاب گیری مناسب موتور
موتور پس از حرکت با یک سرعت متعادل و روان، از شتاب گیری بیشتر و سرعت دادن بیشتر به چرخ‌ها باز می‌ماند که این عامل ناشی از کثیفی شهرها و یا گرفتگی و خرابی آنها است.
خفه شدن ناگهانی موتور (استارت نخوردن موتور و عدم حرکت آن)
خفه شدن موتور نیز می‌تواند نشانۀ چند اختلال و یا جرقۀ نادرست در شمع‌ها باشد. هنگامی که سعی می‌کنید موتورسیکلت را استارت بزنید، با ورود سوخت به محفظه احتراق و عدم جرقه زدن صحیح شمع‌ها بدون اینکه جرقه‌ای در موتور و در شمع اتفاق بیفتد مقدار زیادی سوخت در موتور خفه می‌شود که اغلب با بوی شدید بنزین همراه است؛ این بدان معنا است که محفظه احتراق با گاز پر می‌شود اما احتراق صورت نمی‌گیرد و کاربراتور یا انژکتور سوخت عملکرد الکتریکی صحیح ندارد و نمی‌تواند احتراق صورت دهد، در نتیجه نیروی لازم را برای حرکت پیستون‌ها ایجاد نمی‌کند که این عمل در نهایت منجر به حبس شدن سوخت و بی‌نتیجه ماندن فرآیند حرکت خواهد شد.
بوی گاز دادن اگزوز موتور و خارج شدن گازهای مصرفی به صورت خام
اگر اگزوز موتور بوی شدید گاز می‌دهد و یا متوجه می‌شوید کمی از گازهای مصرفی موتور از اگزوز به صورت خام خارج می‌گردد در این صورت ممکن است جرقه در شمع به درستی صورت نگیرد. اگر شمع در موتور به درستی کار نکرده و جرقه به درستی انجام نشود باقیمانده گاز در محفظه احتراق موتور محبوس می‌شود و نمی‌سوزد و از لوله اگزوز به صورت خام خارج می‌شود که به صورت شلیک و حالت ترکیدن شنیده می‌شود. اگر متوجه خروج مقداری مایع از لوله اگزوز موتور شدید اطمینان حاصل کنید که این مایع آب نیست. گاهی اوقات عمل میعان می‌تواند در محفظه احتراق موتور با علائمی همچون خروج مایعی شبیه به آب همراه باشد.
تغییر حالت یا شکستگی و خوردگی شمع‌ها در موتور
اگر مشکوک به خرابی شمع‌ها در موتور هستید با یک بررسی ساده ظاهر شمع‌ها و نقاط اتصال آن میتوانید اطمینان حاصل کنید که شمع‌ها در موتور سالم بوده و یا دچار شکستگی و خوردگی و تغییر شکل ظاهری شده‌اند و یا زنگ زده یا سوخته‌اند. شکل سالم شمع‌ها در موتور سفید بوده و هیچگونه تیرگی ناشی از سوختگی ندارند. هر گونه تغییر شکل ظاهری در شمع‌ها و اتصالات، سوختگی، خوردگی یا زنگ زدگی می‌تواند باعث شود که جرقه در قوس الکتریکی شمع با تاخیر صورت بگیرد و یا اصلاً جرقه‌ای در شمع انجام نشود به خصوص اگرشمع دچار خوردگی، سوختگی و خوردگی در قسمت پایینی آن بوده باشد.
هر چند موقت باید شمع‌ها را تعویض کرد؟
شمع موتور یکی از قطعات بااهمیت موتورسیکلت است، که نقش زیادی در مدیریت مصرف سوخت و همچنین نحوه عملکرد موتور موتورسیکلت شما دارد. این بخش در موتور وظیفه تولید جرقه و ایجاد اشتعال را در داخل محفظه سیلندر بر عهده دارد.
شمع مخلوط هوا و سوخت را که داخل محفظه سیلندر متراکم شده‌است، مشتعل نموده و آن را به نیروی محرکه تبدیل می‌کند. پس از اینکه متوجه علایم خرابی و آسیب شمع موتورسیکلت و نرسیدن نیروی برق به موتور خود شده‌اید، مسلما به این نکته فکر می‌کنید که چطور از بروز چنین مسئله‌ای در آینده جلوگیری کنید. اگر قصد تعویض شمع را دارید، میتوانید شمع‌های باکیفیت و با قیمت مناسب را از فروشگاه جاویدان تهیه کنید.
استارت نخوردن درست موتورسیکلت
ایجاد جرقه‌های بد و استارت نخوردن درست موتور، می‌تواند به علت خرابی شمع‌ها باشد، که این امر نشان‌دهنده زمان تعویض آنها است. تعویض یا تعمیر شمع می‌تواند یکی از ارزان‌قیمت‌ترین و سریع‌ترین تعمیرات در موتورسیکلت باشد، که می‌توان آن را در کمتر از یک ساعت انجام داد. به خاطر داشته باشید که شمع موتور در موتورسیکلت، باید حداقل هر ۵ سال یکبار عوض شود. این بدان معنی است که اگر مشکلی تا ۵ سال برای شمع‌ها ایجاد نشد، قبل از این مدت زمان لازم نیست که آنها را تعویض کنید.
چه عواملی باعث ایجاد جرقه خراب می‌شود؟
از رایجترین اشتباهات استفاده از موتورسیکلت به وجود آمدن مشکل در سر شمع موتورسیکلت برگشت جرقه است. بازگشت جرقه هنگام شنیدن صدای بلند و ناگهانی که از اگزوز خارج می‌شود. این امر هنگامی اتفاق می‌افتد که جرقه‌های متناوب به وجود بیاید.
زمانی که جرقه متناوب ایجاد می‌شود به این معنی است که هر چند ثانیه یکبار جرقه می‌زند، در نتیجه ممکن است سر شمع بسوزد. زمانی که در سیلندر سوخت و هوا وجود دارد و جرقه آن را مشتعل نمی‌کند قسمت سیلندر بر روی آن فشار وارد می‌شود و به محض برخورد به هدر اگزوز، هوای داغ بیرون می‌رود. زمانی که موتور با حجم زیادی از گاز پر شده باشد، احتراق به خوبی صورت نمی‌گیرد. کاربراتور یا انژکتور سوخت مناسب را به محفظه احتراق نمی‌رساند. عدم ترکیب سوخت و هوای مناسب باعث می‌شود که جرقه دارای قوس الکتریکی نباشد. در نتیجه موتورسیکلت روشن نمی‌شود و پیستون‌ها بالا و پایین نمی‌رود. اگر اگزوز شما بوی شدیدی از گاز می‌دهد و یا متوجه می‌شوید که گاز کمی از لوله اگزوز خارج می‌شود، سیستم جرقه زنی موتورسیکلت دچار مشکل شده است. در نتیجه اگر در زمان مناسب جرقه‌ای ایجاد نشود، باقیمانده گاز در محفظه احتراق موتور مکیده می‌شود و احتراق صورت نمی‌گیرد.
اگر متوجه شدید که از لوله اگزوز مایعی خارج شده است، مطمئن شوید که آب نیست، گاهی اوقات میعان در محفظه اتفاق می‌افتد و در هنگام روشن کردن موتورسیکلت از اگزوز خارج می‌شود.
چنانچه هیچ یک از این نشانه‌ها را دریافت نکردید، به دنبال قسمت‌های شکسته شده یا خمیدگی در سر شمع و یا زنگ زدگی و خوردگی در سر شمع‌ها باشید. هر یک از این نشانه‌ها باعث می‌شود که قوس الکتریکی با تاخیر انجام شود و در نتیجه جرقه ایجاد نخواهد شد.
زمانی که متوجه شدید سر شمع‌های بد باعث عدم جرقه می‌شود، احتمالاً می‌خواهید از بروز مشکلات بیشتر در آینده جلوگیری کنید. در صورت لزوم سر شمع‌های موتورسیکلت را تعویض کنید، زیرا ممکن است دلیل اصلی خراب شدن آنها باشد. با گذشت زمان سر شمع‌ها دچار مشکل می‌شوند و نمی‌توانند به درستی برای ایجاد قوس الکتریکی و جرقه در محفظه احتراق عملکرد لازم را انجام دهند.
گاهی زمانبندی اشتباه می‌تواند باعث خراب شدن سیستم جرقه شود. به عنوان مثال اگر سوخت خیلی زود یا خیلی دیرتر از زمان مناسب درون محفظه احتراق موتور منفجر شود، تمام فشارهای برگشتی بر روی سر شمع‌ها وارد می‌شود و در نتیجه آنها عملکرد سابق را نخواهند داشت. این مسئله موجب می‌شود که موتورسیکلت در شتاب بالا نیروی خود را از دست بدهد.
مشکل در کاربراتور و انژکتور سوخت باعث می‌شود که به اندازه کافی سوخت داخل محفظه احتراق قرار نگیرد و در نتیجه نسبت بیشتر هوا به بنزین موجب می‌شود که احتراق نیمه کاره انجام شود و در کوتاه مدت سر شمع‌ها خراب خواهند شد. همچنین بوی بد و غیرمعمول از سمت اگزوز خودرو می‌تواند یکی دیگر از نشانه‌های مشکل در سیستم جرقه زنی باشد.
چه زمانی باید سر شمع‌ها را تعویض کنید؟
در صورت بررسی موتورسیکلت و مشاهده مشکل در سیستم جرقه بهتر است نگاهی به آنها بیندازید تا اگر دچار شکستگی یا زنگ زدگی شده‌اند، آنها را تعویض کنید. بهتر است هر ۵ سال یکبار برای تعویض سیستم جرقه زنی اقدام کنید. با این حال اگر مشکلی ایجاد نمی‌کنند لزومی به بررسی دوره‌ای نخواهند داشت.
اگر نیاز به تعویض سر شمع‌های موتورسیکلت دارید لازم است همه آنها را همزمان تغییر دهید. این کار باعث می‌شود که آنها عملکرد یکسان و یکپارچه‌ای ارائه دهند.
چگونه می‌توان سر شمع موتورسیکلت را جایگزین کرد؟
برای این کار تنها به چند ابزار ساده نیاز دارید. اولین کاری که باید انجام دهید این است که موتور را خاموش و باتری را جدا کنید تا خطر برق گرفتگی برطرف شود. پس از آن لازم است اتصال جرقه را از سر شمع جدا کنید. آنها به راحتی و با کمی فشار خارج می‌شوند. با استفاده از ابزار مخصوص که شبیه به سکه می‌باشد و دارای یک حفره است میتوانید برای تنظیم فاصله مناسب به سر شمع‌ها از آن استفاده کنید.
شکاف زیاد باعث عدم ایجاد قوس الکتریکی به صورت صحیح می‌شود، در نتیجه میتوانید به صورت دستی آن را تنظیم کنید تا مطمئن شوید که فاصله میان آنها به درستی تنظیم شده است و در نتیجه با این مشکل مواجه نخواهید شد.
در نهایت به یاد داشته باشید از آنجایی که ممکن است شما به تنهایی نتوانید این فرایند را انجام دهید، بهتر است از کارشناسان و متخصصان با تجربه بخواهید تا با بررسی سیستم جرقه زنی موتورسیکلت شما در صورت وجود مشکل برای برطرف کردن آن و یا تعویض سر شمع‌ها اقدامات لازم را انجام دهد.
به یاد داشته باشید که اگر زمانی نیاز به تعویض یک شمع در موتور موتورسیکلت شما بود، باید همه آنها را همزمان تعویض کنید. زیرا تعویض همزمان همه آنها هزینه زیادی نمی‌برد، ولی این کار باعث می‌شود، که یک شمع خراب به سایر شمع‌ها آسیب نرساند. فروشگاه جاویدان بهترین و مناسب‌ترین شمع‌ها را در اختیار شما قرار می‌دهد تا بتوانید از سواری‌تان لذت ببرید.
منبع: باشگاه موتور سواران ایران