دلایل آسیب دیدن ECU در موتورسیکلت‌ ها و خودروهای انژکتوری

واحد کنترل الکترونیکی (ECU) سیستم سوخت رسانی انجین در موتورسیکلت‌ها یا خودروها درحقیقت به نوعی امروزه به مانند مغز است و هرگونه اختلالی در عملکرد آن می‌تواند کارکرد وسیله نقلیه را دچار مشکل کند. یکی از مهم‌ترین بخش‌های یک وسیله نقلیه امروزی خواه موتورسیکلت باشد یا خودرو واحد کنترل الکترونیکی موتور (ECU) است. ECU نام‌های دیگری هم دارد: برخی به آن مدول کنترل الکترونیکی (ECM) و برخی نیز مدول کنترل موتور (PCM) می‌گویند. هرچه آن را بنامیم، ECU نقش بسیار مهمی در وسایل نقلیه مدرن امروزی بازی می‌کند. ECU رایانه اصلی متورسکلت و خودرو است و بسیاری از امکانات وسایل نقلیه به آن وابسته‌اند و حتی وسیله نقلیه بدون وجود ECU نمی‌تواند حرکت کند. کاری که ECU انجام می‌دهد، دریافت اطلاعات از حسگرهای مختلف و استفاده از این اطلاعات برای محاسبه و تنظیم زمان جرقه‌زنی شمع‌ها و میزان پاشش سوخت ازطریق انژکتورها است. نقش ECU در وسایل نقلیه جدید، بسیار حیاتی و گسترده‌تر است؛ چون امکانات و بخش‌های زیادی هستند که ECU کنترل می‌کند. اگر هر اتفاقی برای ECU بیفتد، آن وسلیه دچار مشکلات فراوان و حتی بی‌استفاده می‌شود. معمولاً بروز مشکل در خود ECU یا محاسبات آن، برخی علائم اساسی دارد که با دانستن آن‌ها، می‌توانید احتمال بروز مشکل در ECU را بدهید. درادامه، این علائم را معرفی و بررسی می‌کنیم.

۱- روشن‌شدن چراغ چک موتور

روشن‌شدن چراغ چک انجین یکی از اوّلین علائمی است که نشان می‌دهد مشکلی در ECU وجود دارد. چراغ چک انجین معمولاً زمانی روشن شود که ECU ایرادی در هریک از حسگرها احساس کند. البته همیشه نباید روشن‌شدن چراغ چک را به‌پای خرابی ECU گذاشت؛ چون این چراغ حتّی می‌تواند براثر اشتباه محاسباتی ECU نیز روشن شود؛ درحالی‌که ممکن است ایراد مهمی نداشته باشد. برای دانستن دلیل روشن‌شدن چراغ چک انجین، دستگاه عیب‌یاب رایانه‌ای(دیاگ) لازم است. دستگاه دیاگ با خواندن کد خطای مرتبط در ECU می‌تواند به پیداشدن مشکل کمک کند. که در دستگاه دیاگ تنها می‌تواند مدل‌های مشخصی از وسایل نقلیه را که قبلا برای آن تعریف شده است را شناسایی و دستورات سفت افزار ارتباطی با آن را بررسی و بر اساس نرم افزار مورد استفاده در خود دیاگ اطلاعات دریافتی از ECU را تحلیل نماید.

 

توجّه: بارها مشاهده شده است تعمیرکارانی برای سودجویی از افراد تنها به شکل نمادین دستگاه دیاگ را به ECU متصل نموده بدون آنکه دستگاه دیاگ آنها قابلیت خواندن اطلاعات درون ECU آن وسیله را داشته باشد اقدام به دستکاری وسیله نموده‌اند.

 

۲- جرقه‌‌نزدن پیشرانه

یکی دیگر از نشانه‌های بروز ایراد در ECU مشکلی به ‌نام جرقه‌نزدن است. زمانی‌که ECU دچار مشکل شده باشد، ممکن است جرقه‌زنی در یک یا چند سیلندر رخ ندهند و این باعث کاهش توان پیشرانه و لرزش شدید آن می‌شود. این مشکل ممکن است خود‌به‌خود نیز از بین برود و به‌طوردائمی مشاهده نشود؛ ولی هرچه باشد، باید آن را پیگیری کرد و دید دلیلش چه بوده است. یکی از بیشترین دلایل این اتفاق به خاطر شمع است. شمع های تقلبی و بی‌کیفیت در بازار بسیار زیاد هستند همچنین یک شمع دارای عمر مشخص و معینی می‌باشد معمولاً میزان طول عمر هر شمع بر روی جعبه آن درج شده است که این طول عمر در شرایط آزمایشگاهی استاندارد محاسبه شده است و در عمل و شرایط واقعی طول عمر شمع  برای موتورسیکلت‌ها یک چهارم آن مقداری است که بر روی شمع درج گردیده است. مثلاً میزان عمر شمع های موتورسیکلت برای شمع‌های استاندارد معمولی ( D8RTC ) چیزی در حدود حداکثر ۸۰.۰۰۰ کیلومتر در شرایط آزمایشگاهی بیان شده است و برای یک شمع استاندارد سوزنی ( EIX-D8 ) چیزی در حدود حداکثر ۱۰۰ هزار کیلومتر تعیین شده است.

هرچقدر حجم سیلندر افزایش یابد میزان حرارتی که به شمع می‌رسد بالاتر خواهد بود و در نتیجه عمر شمع به همان نسبت کاهش خواهد یافت به همین منظور توسط مهندسین توصیه میگردد تا شمع موتورسیکلت خو خودرو را به اضای هر کیلومتر مشخص تمیز و یا تعویض نمائید.

		شمع معمولی D8RTC		شمع سوزنی EIX-D8
نوع وسیله	حجم سیلندر (بر حست سی سی)	پاکسازی (بر حست کیلومتر)	تعویض (بر حست کیلومتر)	پاکسازی (بر حست کیلومتر)	تعویض (بر حست کیلومتر)
موتورسیکلت	۵۰cc – 125cc	۲۰۰۰	۲۰.۰۰۰	۴۰۰۰	۲۵.۰۰۰
	۱۵۰cc – 200cc	۳۰۰۰	۱۵.۰۰۰	۴۰۰۰	۲۰.۰۰۰
	۲۵۰cc – 450cc	۵۰۰۰	۱۰.۰۰۰	۸۰۰۰	۱۵.۰۰۰
	۷۵۰cc – 2000cc	۱۰.۰۰۰	۲۰.۰۰۰	۱۲.۰۰۰	۲۵.۰۰۰
خودرو	۴۰۰cc – 1200cc	۳۰۰۰	۴۰.۰۰۰	۶۰۰۰	۶۰.۰۰۰
	۱۴۰۰cc -2200cc	۸۰۰۰	۶۰.۰۰۰	۱۵.۰۰۰	۸۰.۰۰۰
	۲۴۰۰cc – 3200cc	۱۰.۰۰۰	۶۰.۰۰۰	۲۰.۰۰۰	۸۰.۰۰۰
	۳۴۰۰cc – 6000cc	۵۰۰۰	۵۰.۰۰۰	۱۰.۰۰۰	۶۰.۰۰۰

۳- کاهش توان پیشرانه

یکی دیگر از علائم بروز مشکل در کارکرد ECU کاهش توانایی‌های پیشرانه است. اگر ECU دچار مشکل باشد، ممکن است نتواند زمان درست پاشش سوخت را محاسبه کند و همین امر ممکن است به کاهش قدرت و گشتاور پیشرانه منجر شود. ECU معیوب می‌تواند در‌عین کاهش توان پیشرانه، مصرف سوخت را هم افزایش دهد و بر شتاب خودرو تأثیر منفی بگذارد. همچنین اگر میزان سوخت کمتر توسط ECU تعیین پاشش صورت بگیرد انجین به حالت ریپ زدن وارد می‌شود.

۴- روشن‌نشدن پیشرانه

روشن‌نشدن یا سخت روشن‌شدن پیشرانه هم یکی دیگر از نشانه‌های خرابی در ECU است. اگر ECU کاملاً از کار افتاده باشد، پیشرانه نمی‌تواند روشن شود. ممکن است استارتر کار کند و پیشرانه را بچرخاند؛ ولی پیشرانه روشن نخواهد شد؛ چون از رایانه خود دستور ورودی برای پاشش سوخت و جرقه‌زنی شمع‌ها دریافت نمی‌کند. این مشکل به این راحتی‌ها عیب‌یابی نمی‌شود؛ زیرا دلایل زیادی می‌توانند باعث بروز آن شوند؛ درنتیجه حتماً در مرحله‌ی نخست، به دستگاه دیاگ نیاز خواهید داشت تا ببینید ایراد دقیقاً در کجاست.

البتّه به یاد داشته باشید در فصول سرد سال سخت روشن شدن یا نشدن وسیله به دلیل خرابی ECU نیست بلکه مدارات الکترونیکی معمولاً بهترین عملکرد خود را در شرایط محیطی با دمایی بین ۵ تا نهایت ۴۰ درجه سانتیگراد و رطوبت حداکثر تا ۶۰ درصد را دارا می‌باشند و با کاهش دمای بیش از حد میزان طراحی بر اساس نوع مدار الکترونیکی باعث نقص در عملکرد آنها و یا افزایش دما باعث آسیب به قطعات الکترونیکی آنها خواهد شد. همچنین نوع روغن موتور مورد استفاده در انجین در روشن شدن یا سخت روشن شدن یا نشدن انجین بسیار تأثیر داشته و می‌باستی میزان گرانروی روغن موتور بر اساس دمای هر فصل سال انتخاب گردد.

۵- عیب یابی

ECU نقش مهمی در وسایل نقلیه دارد و هر ایراد کوچکی در کارکرد آن می‌تواند وسیله نقلیه را دچار مشکل کند. ECU در وسایل نقلیه امروزی بسیار پیچیده و پیشرفته‌تر از قدیم است؛ به‌همین‌دلیل، عیب‌یابی آن نیز سخت‌تر است. عامل اصلی در آسیب دیدن و بخصوص سوختن قطعات حساسی الکترونیکی در موتورسیکلت‌ها و خودروکه بخصوص در بخش ECU نوسانات ولتاژ و وارد شدن شوک‌های متعدد به این قطعات است. در خودروهای قدیمی که این قطعات وجود نداشتند تعمیرکاران از روش‌هایی سنتی جهت تست قطعات برقی استفاده می‌کردنند که راهگشا نیز بود ولی این روش‌ها در خودروهای امروزی با وجود قطعات حساس الکترونیکی نه تنها راهگشا نیست بلکه باعث صدمات جدی به این قطعات نیز می‌گردد.

 

تست قطعات الکترونیک می‌بایست به وسیله دستگاه‌های عیب یاب دیجیتال رایانه‌ای انجام گیرد. ساده ترین این ابزارها مولتی‌متر است که قیمت چندان بالایی ندارد و برای همگان قابل تهیه می‌باشد ولی متأسفانه به دلیل پایین بودن سطح معلومات بسیاری از تعمیرکاران و عدم اطلاع و آموزش‌های کافی و گران بودن بسیاری از تجهیزات عیب‌یابی و تعمیرات ECU به صورت تخصصی متأسفانه از همان از روش‌های قدیمی استفاده می‌کنند که به دلیل عدم اطلاع راننده جهت جلوگیری از این روش‌ها متأسفانه باعث خرابی یا سوختن این قطعات حساس می‌گردنند. ازاین‌رو، اگر علائم نقص در عملکرد وسیله خود بخصوص در ECU را در آن مشاهده کردید، حتماً به تعمیرکار متخصص مراجعه کنید. و حتماً به یاد داشته باشد که به هر تعمیرکاری اجازه ندهید تا مدارات ECU را دستکاری نماید.

روش‌های نادرست جهت تست قطعات الکترونیکی که بسیار مشاهده می‌گردد:

• در زمان روشن بودن موتور هیچکدام از بستهای باطری نباید از روی قطب باطری جدا گردنند.متأسفانه برقکارهای  جهت تست اوّلیه خرابی بوبین یا دینام از این روش استفاده می‌کنند.
• جدا کردن وایر شمع‌ها در زمان روشن بودن وسیله جهت تست سیستم جرقه زنی نیز باعث ایجاد نوسان ولتاژ شده و صدمه ذکر شده را به دنبال خواهد داشت. روش درست و اصولی در حالت خاموش بودن وایر شمع را کشیده یک شمع دیگر را به سر وایر متصل و سر شمع را به بدنه اتصال داده.
• خرابی و ضعیف بودن باطری به خصوص در زمان استارت زدن ولتاژ زیادی را از باطری کشیده و سایر قطعات الکترونیکی با نوسان ولتاژ شدیدی مواجه می گردنند. به همین دلیل نباید طول مدت زدن استارت بیش از ۴ ثانیه و فاصله بین هر استارت کمتر از ۱۰ ثانیه باشد.
• خرابی بوبین یا ترانزیستور (شارژر) موتورسیکلت‌ها یا دینام خودروها و تولید ولتاژ بیش از حد تحمل ECU باعث آسیب رساندن با مدارات الکترونیکی در کل بخش مدار برق بخصوص ECU می‌گردد.

تعمیر و تعویض ECU نیز کاری تخصصی و پرهزینه است و بهتر است آن را نیز به تکنسین متخصص بسپارید. تحت هیچ شرایطی سعی نکنید از سر کنج کاوی و یا کسب تجربه مدارات ECU را لمس یا اقدام به تعمیر آن نمائید. قطعات الکترونیکی با لمس دستان شما به واسطه الکتریسیته ساکن منتقل شده به آنها اسیب خواهند دید و همچنین هر گونه دستکاری و یا تغییرات غیر علمی و تخصصی در آنها باعث بروز اشکالات و آسیب های جدید به مدارات الکترونیک آن خواهد شد. اگر مشاهده می‌نمائید یک تعمیرکار بدن داشتن دستند دستکش یا دستن بند آنتی استاتیک اقدام به هر گونه عملیات رفع عیب و تعمیر در مدارات الکترونیک وسیله شما می‌نماید سریعاً از ادامه کار او جلوگیری نمائید. هیچ شخص متخصصی بدون استفاده از وسایل آنتی استاتیک اقدام به تعمیر و رفع عیب نیمی نماید.

 

۶- تغییر در تجهیزات

اگر جزء آن دسته از افرادی هستید که بسیار علاقه دارید تا وسیله خود را تیونیگ نمائید و یا تغییر در ظاهر وسیله خود آرا زیبا کنید باید این نکته را بدانید که در موتورسیکلت‌ها و خودروهای جدید امروزی دیگر مانند گذشت نمی‌توانید به سادگی در بخش نور و سیستم‌های صوتی، دزدگیر وسیله خود را دستکاری انجام دهید.

اگر از هر وسیله برقی که توان مصرفی (وات و آمپر) آن بیش از حد مجاز تعیین شده نسبت به مدارات الکترونیک آن وسیله باشد استفاده کنید باعث افت جریان در مدار و تغییرات نوسان ولتاژ در آن می‌شود و با این کار باعث آسیب رساندن به ECU به صورت جدی خواهید شد. دیگر آن زمانی که هر شخصی به سلیقه خود بدون علم و دانش هر لامپی، بوق، ظبط، بلندگو، دزدگیر و … با هر قدرتی را به وسیله خود متصل می‌نمود گذشته است و باید با علم و رعایت اصول پایه الکترونیک این اقدامات صورت بپذیرد.