گیربکس خودرو چه وظایفی دارد؟
همه چیز در مورد جعبه گیربکس خودرو
جعبه دنده یا گیربکس بخش مهمی از خودرو است که تصور خودرو بدون آن غیرممکن به‌نظر می‌رسد. نیروی تولید شده توسط موتور خودرو به کمک گیربکس یا جعبه دنده به چرخ‌های ماشین منتقل میشود؛ درواقع جعبه گیربکس وظیفه تنظیم و کنترل گشتاور تولید شده توسط موتور را برعهده دارد. جعبه دنده که با نام گیربکس نیز در عموم مردم یاد میشود، به دو نوع گیربکس دستی و گیربکس اتومات یا خودکار دسته‌بندی میشود که هر چه به خودروهایی با تکنولوژی جدیدتر نگاه می‌کنیم، تمایل خودروسازها و خریداران خودرو به سمت گیربکس اتومات به دلیل راحتی کار با آن بیشتر میشود.
معرفی کلی جعبه گیربکس
البته باید به این مسئله دقت داشت که بازده جعبه دندههای دستی چیزی حدود 90 درصد است؛ زیرا بیشتر زمان خودرو به انتقال قدرت مستقیم می‌گذرد. از این نکته نیز نباید گذر کرد که هزینه ساخت و نگهداری جعبه دنده اتومات بیشتر از حالت دستی است؛ از همین رو خودروهای ارزان‌قیمت اکثرا از جعبه گیربکس دستی بهره‌مند هستند.
ناگفته نماند که در خودروهای پیشرفته نوع جدیدی از جعبه دنده وجود دارد که با نام سیستم انتقال قدرت پیوسته متغیر یا CVT شناخته میشود و عملکرد بهتری نسبت به دو نوع گیربکس دیگر دارد. در ادامه با همراه مکانیک همراه شوید تا در مورد گیربکس خودرو اطلاعات بیشتری کسب کنید.
گیربکس خودرو چه وظایفی دارد؟
همانطور که در بخشهای قبلی اشاره شد، جعبه گیربکس بخشی از خودرو است که وظایف مهمی برعهده دارد. البته مهمترین و اصلی‌ترین وظیفه گیربکس، تغییر دور موتور و گشتاور است که این دو مسئله، پیوسته و به هم مرتبط هستند. گیربکس بخشی است که می‌تواند گشتاور مناسب را با توجه به نیاز راننده به چرخها منتقل کند.
هنگامی که خودرو درجا کار میکند جعبه دنده از انتقال نیرو به چرخها جلوگیری کرده و مانع از حرکت خودرو میشود. همچنین در سراشیبی‌ها برای اینکه سرعت خودرو از کنترل خارج نشود با کم کردن دور موتور و گشتاور مانع از افزایش سرعت خودرو میشود.
فکر کنم تا به حال از اهمیت بالای جعبه دنده با همان گیربکس پی برده باشید اما این تمام ماجرا نیست و تا از همه چیز در مورد جعبه گیربکس خودرو اطلاع نداشته باشید نمیتوانید بگویید این بخش از خودرو چقدر حائز اهمیت هست.
جلوگیری از سرعت ناخواسته !
شاید برای شما پیش آمده باشد که در سراشیبی‌های تند احساس خطر کنید اما باید بگوئیم اگر جعبه دندهای در خودروها نبود دیگر احساس خطری برای شما پیش نمیآمد زیرا شک نکنید هیچ خودرویی بهراحتی از سراشییبیها نمیتوانست عبور کند و برای خود و سایر خودرو خطرات زیادی را تحمیل میکرد.
دلیل کارآمدی جعبه دنده در سراشیبی این است که با افزایش اینرسی، جعبه دنده بهصورت خودکار نقش ترمز را به خود میگیرد و با کاهش سرعت از بروز حوادث تا حد امکان جلوگیری میکند.
حرکت خودرو به جهت جلو و عقب
فکر کردن به خودرو و وسیله نقلیهای بدون امکان حرکت به عقب غیرممکن هست. فرض کنید در خیابانی شلوغ جا پارکی پیدا کردید و تنها راه پارک کردن، پارک دوبل هست. همین مثال کافیست تا از مهم بودن حرکت به جهت عقب خودرو پی ببرید.
یکی دیگر از وظایف جعبه گیربکس خودروها، تعیین جهت حرکت خودرو به جلو یا عقب هست. برای اینکار در قدیم تحقیق به علم آمد و هنوز هم نتوانستند برای حرکت به جهت عقب با چرخش موتور، بتوانند این کار را انجام دهند. از همین رو هست که این عمل وظیفه جعبه گیربکس خودرو هست. البته که این وظیفه جعبه گیربکس فقط برای خودروها نیست و طبق قوانین بین المللی هر وسیله نقلیه ای که بیشتر از 400 کیلوگرم وزن داشته باشد باید توسط جعبه دنده خود، دنده عقب را بهکار بگیرد.
درجا کار کردن موتور
یکی دیگر از وظایف مهم جعبه گیربکس که تصمیم گرفتیم در مقاله همه چیز در مورد جعبه گیربکس خودرو در همراه مکانیک از آن صحبت کنیم، کمک به درجا کار کردن موتور هست. در مواقعی که خودرو هیچ حرکتی ندارد، برای اینکه موتور خودرو روشن بماند، جعبه گیربکس مدار قدرت را از خطوط انتقال قدرت قطع میکند و همین موضوعیست که باعث میشود موتور درجا کار کند.
وظیفه بخشهای مختلف یک جعبه گیربکس
خیلی ها با توجه به اینکه بیشتر با دنده نسبت به سایر بخشهای یک جعبه گیربکس کار دارند، فکر میکنند همان دنده هست که با اسم جعبه گیربکس یاد میشود. اما به این شکل نیست و یکی از اجزای تشکیل دهنده جعبه گیربکس دنده هست. در این بخش سعی داریم شما را با اجزای تشکیل دهنده یک جعبه گیربکس آشنا کنیم و به شرح وظایف هریک از اجزا بپردازیم .
دنده؛ مهمترین بخش یک جعبه گیربکس دنده هست و تمامی رانندههای جهان با این بخش از جعبه گیربکس آشنایی کامل دارند. وظیفه دقیق این بخش مهم، تغییر دور گشتاورها با توجه به تغییر دنده هست که در جعبه گیربکسهای اتومات و دستی کمی فرق دارد و در بخشهای بعدی به این تفاوتها اشاره میشود.
بخشهای دیگر نیز اهمیت زیادی دارند
بخش دیگر اجزای تشکیل دهنده یک جعبه دنده، دنده برنجی هست. این بخش وظیفه هماهنگی بین دور گشتاور و دنده را دارد و بهطور خلاصه میتوان گفت نتیجه این هماهنگی تسریع در تعویض دنده هست.
خار موشکی بخشی هست که کمتر از دنده و دنده برنجی در بین عموم نامش برده میشود اما بخش حائز اهمیتی هست. این بخش وظیفه نگه داری و جلو بردن دنده برنجی را دارد و با عدم کارایی درست، امکان دارد کل جعبه دنده را دچار مشکل بکند.
آخرین بخش کلی از یک جعبه گیربگس، مته ساچمه ماهک میباشد. این بخش وظیفه دارد تا از بیرون زدن دنده در هنگام حرکت جلوگیری کند.
در ادامه با ما همراه شوید تا همانطور که وعده داده بودیم، به مقایسه انواع جعبه گیربکس بپردازیم.
گیربکس دستی
در زمانهای نه چندان دور، سوخت کمتر جعبه گیربکسهای دستی نسبت به اتوماتیک، خود عاملی قوی بود تا بیشتر عموم به سمت جعبه دنده دستی بروند. البته عوامل دیگری مانند پیدا نشدن مکانیک حرفهای برای تعمیر جعبه گیربکس اتوماتیک نیز بود.
البته دیگر آن دوران گذشته است و با توجه به پیشرفت تکنلولوژِی نه تنها دیگر میزان سوخت گیربکس دستی همیشه کمتر از اتوماتیک نیست، بلکه مکانیکهای حرفهای برای جعبه گیربکس اتوماتیک نیز در تمامی شهرها وجود دارد.
مهمترین دلیل برای آزاردهنده بودن جعبه گیربکس دستی این هست که برای توفق کامل خودرو راننده باید پدال کلاچ را تا انتها نگه دارد و دنده را در وضعیت خلاص قرار دهد تا خودرو خاموش نشود. شاید این مسئله برای کسانی که در شهرهای خلوت زندگی میکنند اذیت کننده نباشد اما برای افرادی که در کلانشهرها زندگی میکنند و همیشه با ترافیک سروکار دارند بسیار اعصابخورد کن هست. البته که این کلاچ گرفتنهای متعدد باعث میشود سوخت خودرو برخلاف باورهای افراد در قدیم، بیشتر از خودروها با جعبه گیربکس اتومات صرف شود.
گیربکس خودکار
البته که مصرف سوخت پایینتر گیربکس اتومات در تمامی زمانها نیست و در مواقعی مانند سرعت ثابت، این گیربکس دستی هست که میزان مصرف سوخت پایینتری دارد. اما در کل باید بگوییم برنده این جدال گیربکس خودکار هست. در اکثر خودروهای اتومات، تعداد دندههای آن نسبت به خودرویی هم رده اما با جعبه گیربکس دستی بیشتر هست؛ این مسئله به دلیل انتقال قدرت یکسان به چرخها در دور موتور پائینتر هست که نتیجه این کار، سوخت استفاده شده کمتر هست.
مقایسه جعبه گیربکس اتومات و جعبه گیربکس
هرچه به جلوتر میرویم استفاده خودروهای مدرن از دنده CVT بیشتر میشود و پیشبینی میشود تا چند سال دیگر بازار خودرو را ازآن خود کند. رانندگی با جعبه گیربکس اتوماتیک و CVT کاملا مشابه هست اما عملکرد این دو کاملا متفاوت هست. برای حرکت در هر دو نوع جعبه دنده نیاز به کار خاصی نیست و کافیست دنده را در حالت D بگذارید و شروع به حرکت کنید. البته این میزان سوخت پائینتر CVT هست که به چشم میخورد و در بخش آخر به آن اشاره خواهیم کرد.
گیربکس CVT
این جعبه دنده جدید، عملکرد بهتری در مقایسه با جعبه گیربکس دستی و اتومات داشته است. میتوان گفت در هنگان رانندگی با جعبه گیربکس CVT انگار با گیربکسی از بینهایت دنده در حال رانندگی هستید. مهمترین نکته مثبت این جعبه گیربکس، میزان مصرف سوخت هست. CVT با توجه به قدرت پیشرانه و گشتاور چرخها، بهترین حالت را برای استفاده کمتر از سوخت بکار میگیرد تا بهترین نتیجه را برای راننده حاصل کند.