راهنمای سیستم جرقه زنی خودرو و نشانه های خرابی آن
آموزش برق خودرو • آموزش تعمیرات خودرو • آموزش کار با دستگاه دیاگ • آموزشگاه تعمیرات خودرو • برق خودرو به زبان ساده • برق خودروهای انژکتوری • جزوات آموزشی خودرو • دانلود جزوه آموزشی برق خودرو • دوره مالتی پلکس • سنسورهای خودروهای انژکتوری • کتاب خودرو • کتاب مکانیک خودرو • کلاس آموزش مکانیک خودرو • کلاس های آموزشی برق خودرو • مکانیک خودرو به زبان ساده
وظیفه موتور ماشین در خودروهای بنزینی سبک (مانند پژو (۲۰۶ تیپ ۲،۳،۵، SD، ۴۰۵ پارس) سمند، تندر ۹۰ (ال۹۰) و پراید) تبدیل انرژی شیمیایی بنزین به نیروی محرکه ماشین است. سیستمهای زیر با همکاری یکدیگر، موتور را قادر به انجام وظیفه خود می کنند:
سیستم جرقه زنی شمع، سیستم خروج دود از محفظه احتراق.
در این مقاله وظیفه قسمتهای مختلف سیستم جرقه زنی موتور و علائم خرابی آنها آورده شده است.
طرز کار سیستم جرقه زنی موتور
سیستم جرقه زنی چیست ؟
اولین نکته قابل توجه برقراری هماهنگی کامل بین سیستم جرقه زنی با بقیه اجزای موتورمی باشد.
در موتور وقتی سوخت وارد سیلندر ها می شود باید چیزی باعث محترق شدن آنها شود و عمل احتراق وانفجار سوخت در سیلندر ها انجام شود . هدف از اشتعال سوخت در یک تایم معین این است که گازهای منبسط شده قادر به ارائه بیشترین کار خود باشند . زیرا چنانچه سیستم جرقه زنی در زمانی نادرست و بدون هماهنگی با بقیه اجزای موتور عمل کند قدرت موتور افت محسوسی نموده ، سبب هدررفت سوخت وتولید آلایندگی می شود. منظور از زمان درست جرقه زنی یعنی اینکه جرقه باید قبل از این که پیستون به انتهای کورس تراکم برسد، اتفاق بیافتد .
آوانس تنظیم زمانی جرقه در سیستم جرقه به چه معنا است ؟
مدت زمان اشتعال سوخت تقریبا ثابت است ولی به خاطر افزایش سرعت موتور ، سرعت پیستون افزایش می یابد. برای دست یابی به افزایش سرعت موتور باید جرقه زنی زودتر اتفاق بیافتد که به آوانس جرقه معروف شده است. وهرچه سرعت موتور بیشتری مد نظر باشد بایستی به همان میزان آوانس رابیشتر کرد. بنابراین آوانس کردن به معنای جلو انداختن زمان جرقه زنی نسبت به استاندارد آن می باشد وهدف آن افزایش سرعت پیستون برای دست یابی به سرعت بیشتر موتور است
زمانی که ماکزیمم قدرت هدف نباشد آنگاه کاهش آلودگی در اولویت قرار خواهد گرفت .
ریتارد کردن تنظیم زمانی جرقه در سیستم جرقه زنی یعنی چه ؟
ریتارد کردن زمان جرقه به مفهوم به تاخیر انداختن زمان جرقه زنی ، نزدیک نقطه مرگ بالا در کورس تراکم می باشد وبا این کارحداکثرفشار در داخل سیلندر، و دما می تواند کاهش پیدا کند . کاهش دما به معنای کاهش تشکیل اکسید نیتروژن (NOx) می باشد که به این ترتیب آلودگی کنترل وتنظیم می شود .عمل ریتارد شدن تنظیم زمانی جرقه نیز احتمال رفع یا کاهش مناسب ضربه را افزایش می دهد ، برخی از خودروها دارای سنسور ناک (حسگر ضربه) بوده که این کار به شکل خودکار انجام می گیرد .
تنظیم زمانی جرقه زنی برای خودروهای مدرن امروزی آنچنان برای عملکرد موتور بحرانی است که بیشتر خودرو ها از پلاتین استفاده نمی کنند وبه جای آن از یک حسگرکه موقعیت مکانی دقیق پیستون را به واحد کنترل موتور (ای سی یو)اعلام می کند بهره می برند.آنگاه سیستم کامپیوتر موتوربرای قطع و وصل جریان برق کویل یک ترانزیستور راکنترل می کند.
سیستم جرقه زنی بدون دلکو ، ازجمله فن آوری هایی است که زمان تنظیم موتور را به تعویق می اندازد به نحوی که خودروهای امروزی حتی تا ۱۸۰۰۰۰ کیلومتر نیازی به تنظیم ندارند.
سیستم های فاقد دلکو به جای یک کویل اصلی ، برای هر یک شمع یک کویل دارند که مستقیماً روی شمع قرار می گیرد .
چگونگی کار کویل در این نوع از سیستم ها مشابه کار کویل اصلی سیستم های قدیمی است واحد کنترلی موتوراقدام به کنترل ترانزیستور ( برای قطع کردن اتصال به زمین مداربه کار می رود ) می نماید تا جرقه تولید شود . ECU کنترل تمام تایمینگ جرقه را برعهده دارد.
این سیستم جرقه زنی نوین دارای مزایای چشمگیری می باشد. اولاً، دلکو ندارند ، در نتیجه مشکل کهنه شدن آن برطرف می شود. همچنین فاقد وایر های ولتاژ بالای شمع هستند که خود ازبین رفتنی اند. و سرانجام کنترل تایمینگ منظمی را تدارک می بینند که می تواند هم راندمان موتور را افزایش دهد وهم آلایندگی را بهبود بخشد و به طور کلی سبب افزایش قدرت موتور گردد .
سیستم جرقه زنی از قسمت های مختلفی تشکیل شده است که آنها را می توان به شکل زیر نام برد :
- وسیله ی افزایش دهنده انرژی فشار الکتریکی ( مانند کوئل )
- منبع انرژی الکتریکی ( مانند باتری )
- وسیله ی قطع و وصل کردن جریان پلاتین
- وسیله ی پخش کننده برق فشار قوی ( مانند دلکو ) درخودروهای قدیمی
- وسیله ای برای تولید جرقه در سیم کشی های خودرو ( مانند سیستم جرقه شمع )
با چرخاندن سوئیچ باعث به کار افتادن سیستم جرقه زنی شده و با انجام کارهایی در قطعات باعث تولید جرقه در خودرو می شود که باعث احتراق مخلوط سوخت شده و اتومبیل روشن می شود .
منفجر کردن مخلوط متراکم شده بنزین و هوا بعهده سیستم جرقه زنی موتور است، که در لحظه مناسب در هر کدام از سیلندرها باید انجام شود.
سیستم جرقه زنی موتور از قسمتهای زیر تشکیل شده است:
شمع: قطعه ای است که در یک سر آن دو الکترود تعبیه شده و در محفظه احتراق قرار دارد و با دریافت جریان برق از کوئل جرقه می زند.
وایر شمع (در صورت وجود): جریان برق ولتاژ بالای کوئل، از طریق سیم هایی با عایق قوی به شمع منتقل می شود که وایر (Wire) نام دارند.
در برخی موتورها وایر وجود ندارد و کوئل مستقیما بالای شمعها قرار دارد و برق را به آنها منتقل می کند. در این موتورها ارتباط بین کوئل و شمعها عایق بندی شده است تا برق به بدنه خودرو منتقل نشود.
کوئل: برق ۱۲ ولت را به حدود ۷۰۰۰ ولت تبدیل می کند تا جرقه در مخلوط متراکم شده محفظه احتراق، بتواند بین دو الکترود شمع ایجاد شود و در زمانبندی خاصی آن را از طریق وایر به شمع هدایت می کند.
سیم کشی کوئل: سیمهای هستند که تغذیه برق کوئل و فرمانهای ECU را به آن منتقل می کنند.
به محض استارت خوردن خودرو و چرخش میل لنگ، فرآیند مکش هوا و تزریق سوخت آغاز می شود.
در هر یک از سیلندرها، مرحله ای وجود دارد که که در آن مخلوط بنزین و هوا متراکم شده و آماده انفجار است دراین لحظه، با جرقه شمع که ولتاژ بالایی دارد، انفجار صورت می گیرد.
تشخیص اینکه در چه زمانی، و در کدام سیلندر، موقع مناسبی برای جرقه زدن است، از طریق سنسور موقعیت میل لنگ به ECU مخابره می شود.
ECU با دریافت اطلاعات از سنسور موقعیت میل لنگ، جریان برق را (از طریق سیم کشی کوئل) به کوئل القاء می کند و جرقه در زمان مناسب در هر یک از سیلندرها زده می شود.
علائم خرابی سیستم جرقه زنی موتوردر صورت خرابی سیستم جرقه زنی، موتور معمولا تک کار می کند، ریپ می زند، شدیدا می لرزد و یا صدای “پت پت” از اگزوز می دهد.
در صورتیکه سیستم جرقه زنی موتور درست کار نکند به ترتیب زیر عمل می کنیم:
۱. اگر موتور ریپ بزند، در حالت روشن، یکی یکی وایر را از سر شمعها جدا کرده و تا فاصله ۱ یا ۲ سانتی متری نگاه می داریم، در صورت سالم بودن هر کدام از وایرها، و خروجی برق مربوطه از کوئل، باید صدای جرقه از آن وایر شنیده شود.
اگر برای یک یا چند وایر صدای جرقه شنیده نشد، سر دیگر آنها را از سمت کوئل جدا می کنیم و در فاصله ۱ یا ۲ سانتی متری قرار می دهیم. در اینصورت:
الف) اگر صدای جرقه شنیده شود، وایر خراب است و باید تعویض شود. در صورتیکه عایق وایر مشکل داشته باشد، اصطلاحا سیستم دچار برق دزدی می شود، و یا جریان برق منتقل نمی شود.
وایر شمع معمولا هر ۶۰ هزار کیلومتر و شمع ها بین ۲۰ تا ۶۰ هزار کیلومتر باید تعویض شوند.
ب) اگر صدای جرقه شنیده نشود، کوئل خراب است و در این خروجی برق نمی دهد.
در صورتیکه یکی از خروجی های کوئل برق درستی را هدایت نکند، با احتمال زیاد می توان گفت که مشکل از کوئل بوده و باید تعویض شود.
اگر کوئل (مانند موتور پژو ۲۰۶) وایر نداشت، بجای این تست ها، می توانید کوئل را با یک نمونه سالم تعویض کنید و ببینید که مشکل حل شده یا خیر؟
۲. اگر همه وایرها صدای جرقه داشتند، شمعها را تعویض کنید و بررسی کنید که آیا مشکل حل شده یا خیر؟
۳. مواردی وجود دارد که موتور در حالت درجا خوب کار می کند ولی در حال حرکت و پر کردن گاز، خصوصا در دنده سنگین، ریپ لحظه ای می زند و درست می شود. در این حالت با احتمال بیشتر وایر شمع، سپس شمع و با احتمال کمتر می توان گفت که کوئل مشکل دارد.
علت خرابی در سیستم جرقه زنی موتور
کارکرد بالای موتور و استهلاک طبیعی قطعات برقی و جرقه زنی.
نامرغوب بودن قطعات و آب خوردن قطعات در حین موتور شویی می تواند منجر به خرابی در سیستم جرقه زنی موتور شود.