مقایسه عمر مفید خودرو در ایران و سایر کشورهای جهان
شرکت‌های خودروسازی در سراسر دنیا هر یک از محصولات خود را با عمر مفید تعریف شده به بازار عرضه می‌کنند و در کشورهای صنعتی، شهروندان بعد از پایان عمر مفید خودروها، آنها را به قبرستان خودرو انتقال می‌دهند و خودروی دیگری برای خود تهیه می‌کنند. به این ترتیب، هم ایمنی مردم حفظ می‌شود و هم مشکل افزایش مصرف سوخت و آلودگی هوا نیز برطرف می‌گردد. نکته قابل توجه اینکه، به علت عدم تردد خودروهای فرسوده در سطح شهر، ظاهر مناسبی برای شهر فراهم می‌گردد.
در حال حاضر عمر مفید خودرو در کشورهای پیشرفته دنیا ده سال است، ولی در کشور ایران زمان استفاده از یک خودرو بسیار بالاتر بوده و گاهی یک خودرو تا چند ده سال مورد استفاده مشتریان قرار می‌گیرد. هر خودرو دارای عمر مفید تعریف شده‌ای است که پس از اتمام آن زمان، باید از چرخه فعالیت خارج گردد، چرا که خودروهای فرسوده در تصادفات رانندگی بالاترین میزان خسارت جانی و مالی را باعث می‌گردند.
عمر مفید خودروها در کشورهای صنعتی
به تازگی اتحادیه صنعت خودروسازی آمریکا طی یک گزارش آماری، از افزایش عمر مفید خودروها در این کشور خبر داده است و اعلام نموده که امسال عمر مفید خودرو در کشور آمریکا به یازده سال رسیده است. طبق این آمار در سال ۲۰۱۳ یک خودرو به طور متوسط ۱۰ سال و ۸ ماه توسط خریدار اولیه مورد استفاده قرار گرفته که این زمان در سال ۲۰۰۵ و قبل از بحران اقتصادی آمریکا، ۹ سال و در سال ۲۰۰۰ کمتر از ۸ سال بوده است. همین امر نشان دهنده این است که در مدت ۱۳ سال عمر مفید خودرها حدود سه سال افزایش داشته است. البته تحلیلگران و کارشناسان خودرو، دلایل مختلفی را برای این امر اعلام کرده‌اند که یکی از آنها بحران اقتصادی این کشور بوده است. برخی دیگر معتقدند که افزایش عمر مفید یک خودرو می‌تواند به دلیل کاهش تقاضا برای خرید یک خودرو در بازار آمریکا رخ دهد.
در کشورهای صنعتی جهان، دولت‌ها قوانینی برای خودروهای دست دوم وضع می‌کنند تا نگهداری اینگونه خودروها با هزینه‌هایی برای صاحبان آنها همراه باشد، هزینه‌های اضافی مانند مالیات سنگین، نقل و انتقال پر هزینه، تعمیرات و نگهداری پرخرج، هزینه معاینه فنی و . . . از مواردی هستند که دولت برای نگهداری خودروهای دست دوم در نظر گرفته است. از طرف دیگر، این هزینه‌ها باعث کاهش ارزش خودرو می‌گردد و صاحبان آنها ترجیح می‌دهند به جای خودروی دست دوم و پرخرج خود، خودروی نویی را خریداری نمایند. این در حالی است که در اتحادیه اروپا عمر مفید خودرو بین ۱۲ تا ۱۵ سال است و به علت الزامات زیست محیطی و جلوگیری از انباشت خودروهای فرسوده در گورستان‌های خودرو، تنها ۵% از خودروهای فرسوده می‌توانند به گورستان‌ها منتقل شوند و ۹۵% از آنها باید مورد بازیافت قرار گیرند. بر این اساس، خودروهایی که در کشورهای اروپایی تولید می‌شوند، باید دارای میزان مصرف سوخت و انرژی پایین باشند و قطعات آنها قابل بازیافت باشند و فلزات سمی در فرآیند ساخت آنها باید به حداقل برسد.
آلمان تنها کشوری است که با برخورداری از تکنولوژی پیشرفته، توانایی بازیافت کلیه خودروهای فرسوده این کشور را دارد و از سال ۲۰۰۶ باید ۸۰% قطعات خودروهای از رده خارج را بازیافت نماید. ولی مشکلاتی در این طرح وجود دارد، چرا که آلمان برای بازیافت سپرهای پلیمری خودرو راهکار خاصی ندارد و انجام آن را به یک پژوهشگاه شیمی و پلیمر سپرده است. پیش از این نیز خودروسازی مانند بی ام و بکار گیری مواد طبیعی در ساخت خودرو را در دستور کار خود قرار داده بود. در این بین گاز کلروفلور کربن موجود در سیستم تهویه خودروها و همچنین کیسه‌های هوا باعث آلودگی محیط زیست می‌شد، لذا دولت ژاپن برنامه‌های ویژه‌ای برای بازیافت خودروها و تعدیل دستگاهای خردکن خودروها تدوین نموده است و در حال حاضر سالانه بین ۵۵۰ تا ۷۰۰ هزار تن آهن آلات قراضه جهت بازیافت به گورستان‌ها برده می‌شوند، یعنی به طور متوسط برای هر خودرو ۱۹۰ کیلوگرم. عمر مفید یک خودرو در کشورهایی که دارای استاندارد بالای تولید خودرو و جاده‌های مناسب و با کیفیت هستند، به طور متوسط۱۰ سال است که بعد از این دوره، افراد خودروی خود را تعویض می‌کنند.
عمر مفید خودروها در ایران
محققان و متخصصان بازیافت خودروها معتقدند که با مشارکت مصرف کنندگان در پرداخت بخشی از هزینه های بازیافت خودروهای فرسوده، هزینه‌های بازیافت کاهش زیادی می‌یابد. کوتاه کردن زمان اسقاط خودرو و کاهش نیروی انسانی، تأثیر فراوانی روی کاهش هزینه‌ها خواهد داشت. در حال حاضر ۵۰ درصد خودروهای موجود در کشور در طی ۵ سال گذشته تولید شده‌اند و عمر مفید خودرو در کشور ایران نیز کمی پایین‌تر آمده است. متاسفانه با توجه به اینکه نگهداری خودروی دست دوم هزینه خاصی برای مالک آن ندارد و به علت قیمت پایین‌تر، هنوز علاقه زیادی برای نگهداری آنها در بین مردم وجود دارد. از این رو هنوز خودروهای با بیش از سی سال کارکرد در کشور تردد می‌کنند.
بررسی تجربیات کشورهای آمریکا و اتحادیه اروپا، راهکار مناسبی برای بازیافت خودروهای فرسوده و اصلاح الگوی مصرف ارائه خواهد نمود. طبق بررسی‌های انجام گرفته، ۱۳% تصادفات رانندگی به دلیل نقص فنی خودروها بوده است و فرسودگی خودروها و سن بالای آنها عامل اصلی تصادفات و حوادث رانندگی است. مناسب نبودن شرایط مالی طرح تعویض خودروهای فرسوده، تأخیر بانک‌ها در اعطای وام و همچنین سرعت پایین این طرح در ایران باعث شده تا مردم استقبال خوبی از آن به عمل نیاورند. عمر مفید یک خودرو در سراسر دنیا ده سال است، ولی در ایران این زمان بسیار بالاتر است و عمر برخی خودروها حتی تا سی سال هم می‌رسد. خودروهای فرسوده در هنگام تصادفات، به طور کامل متلاشی شده و فاجعه بار ترین حوادث را به وجود می‌آورند، در حالی که یک خودروی نو در هنگام تصادف، خسارت مالی و تلفات جانی کمتری را باعث خواهد شد. متاسفانه در ایران با وجود عدم برخورداری از استانداردهای مناسب تولید خودرو و همچنین عدم وجود جاده‌های مناسب و ایمن، شاهد تردد خودروهایی با عمر ۲۰ تا ۳۰ هستیم. در تعیین عمر مفید یک خودرو باید شاخصه‌هایی مانند ناهمواری جاده‌ها و استاندارد پایین خودروها نیز که فرسودگی خودرو را تسریع می‌بخشند، در نظر گرفته شوند. برای این امر باید فکری اساسی کرد تا سرعت فرسوده شدن خودروها بیشتر از خروج آنها از جاده‌ها نباشد.