چاره مدرک گرایی در دست آچار به دست ها
گفت و گو با مدیرکل دفتر فنی و حرفه ای وزارت آموزش و پرورش
خیلی از ما در خانواده هایی بزرگ شدیم که می دانستیم فردای روزی که امتحاناتمان تمام می شود تازه اول زود بیدار شدن و کار کردن است.
پسرها خروس‌خوان با چشم هایی پف کرده و قابلمه غذا به دست راهی کارگاه نجاری، تراشکاری و نقاشی و صافکاری می‌شدند و نزدیک غروب با ظرف های خالی غذا، لباس های چرک و دست های چرب و روغنی و گاه خراشیده به خانه برمی گشتند.
دخترها هم اگر هیچ کاری که نمی کردند، کنار دست مادر می ایستادند و فوت و فن آشپزی و خانه داری را یاد می گرفتند و به قول پدر، آخرش خانمی می شدند برای خودشان.
اما حکایت بچه های امروز، قدری با داستان دیروز ما متفاوت است؛ جایی در خاطرات فروشندگان ابزارآلات می خواندم: «یک روز مشتری آمد و گفت که یک مغزی شیرآب می خواهم». بعد از خرید مغزی گفت لطفاً بگویید نصاب هم برای نصب این مغزی به خانه ما بیاید. … نکته جالب این بود که او یک مغزی به قیمت ۵ هزار تومان خرید و ۲۵ هزار تومان هم به نصاب داد تا مغزی را برایش عوض کند! ».
برخی از کارشناسان آموزشی چرایی دست به آچار نبودن جوان های امروز را انگیزه های اندک برای ورود به آموزش های فنی و حرفه ای، مدرک گرایی و جدی نگرفتن این آموزش ها در خانواده ها می دانند.
به مناسبت نام تقویمی امروز؛ یعنی روزکارآفرینی و آموزش های فنی و حرفه ای به سراغ مدیرکل دفتر فنی و حرفه ای و کار دانش وزارت آموزش و پرورش رفتیم تا او برایمان از دلایل این بی انگیزگی ها و راه حل های آن بگوید.
از فرهنگ کار و کارآفرینی فاصله گرفته ایم
سید مصطفی آذرکیش، افزایش تب مدرک گرایی و میل به تجربه پشت میز نشینی را معلول فاصله گرفتن از فرهنگ کار و کارآفرینی در میان برخی خانواده ها می داند. او با بیان اینکه یکی از دلایل بی توجهی به کار یدی، نبود زیرساخت های فرهنگی در حوزه کار و کارآفرینی است، ادامه می دهد: گام نخست برای کاهش نرخ بیکاری و تقویت تولید داخلی توسعه آموزش‌های مهارتی است که این موضوع در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش مورد تأکید قرار گرفته است تا چنانچه دانش آموزانی به هر دلیل ارتباطشان با تحصیل قطع شد، بتوانند کسب روزی و معاش حلال داشته باشند. علاوه بر این راهکار ۶- ۵ سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نیز بر تنظیم و اجرای برنامه جامع مهارت آموزی و کار آفرینی برای همه دوره های تحصیلی تأکید دارد.
آذرکیش می افزاید: دانش آموزان از دوره ابتدایی با درس کار و فناوری آشنا می شوند و سپس در دوره متوسطه اول، این درس در قالب ۳۰ پودمان به مهارت های مختلف شغلی می پردازد و در دوره دوم متوسطه، آن ها با سه شاخه تحصیلی نظری، فنی و حرفه ای و شاخه کار دانش مواجه می شوند که عمدتاً دو شاخه تحصیلی فنی و حرفه ای و کار دانش متناسب با نیازهای بازار کار است و دانش آموزان را برای ورود به بازار کار آماده می کند.
۳۶ درصد دانش آموزان، هنرستانی‌اند
وی می گوید: طبق برنامه ششم توسعه باید ۵۰ درصد دانش آموزان را به هنرستان های فنی و حرفه ای و کار دانش هدایت می کردیم که هنوز تا رسیدن به اهداف طراحی شده فاصله داریم و حدود ۳۶ درصد دانش آموزان در هنرستان ها مشغول تحصیل هستند. باید قوانینی در مجلس برای ابلاغ مشوق هایی برای دانش آموختگان تصویب و کمک های فنی و اعتباری و تسهیلات اشتغال و خوداشتغالی به دانش آموختگان هنرستان ها ارائه شود تا انگیزه افزایش تحصیلات مهارتی و به دنبال آن خوداشتغالی نیز افزایش پیدا کند. همچنین باید مشوق‌هایی برای
بنگاه های اقتصادی و بخش خصوصی در نظر گرفته شود تا مانند سیستم های موفق آموزش های مهارتی دنیا در بخش آموزش مشارکت کنند.
به گفته مدیرکل دفتر فنی و حرفه ای و کار دانش وزارت آموزش و پرورش امتیازهای بسیار مناسبی از سوی ستاد کل نیروهای مسلح برای دوران سربازی دانش آموختگان هنرستان‌ها در نظر گرفته شده است که نقش مؤثری در توجه به اهمیت مهارت آموزی دارد و باید این مشوق ها از سوی سایر نهادها افزایش یابد تا بتوانیم با توسعه هنرستان‌ها کمبود کشور را در حوزه نیروی کار ماهر برطرف کنیم.
علاوه بر این باید برای بخش خصوصی نیز مشوق هایی به‌منظور توسعه فرهنگ کار و کارآفرینی در نظر گرفته شود تا آن‌ها نیز از آموزش های فنی و حرفه ای حمایت کنند. همچنین با در نظر گرفتن مشوق های بیمه ای برای کارفرمایان، شرایط اشتغال دانش آموختگان هنرستان ها نیز فراهم شود تا چرخ های توسعه کشور با سرعت بیشتری به گردش درآید.
تأثیر به روز شدن تجهیزات و امکانات آموزشی
آذرکیش ادامه می دهد: با به روز شدن بخشی از تجهیزات هنرستان ها در سال گذشته که بخشی از آن توسط خیران فراهم شده، اقبال خانواده ها نسبت به شاخه های فنی و حرفه ای و کار دانش افزایش یافته است و باوجود شیوع کرونا که پیش بینی می شد به دلیل آموزش مجازی دانش آموزان به سوی رشته های نظری گرایش پیدا کنند، خوشبختانه اقبال دانش آموزان پایه نهم نسبت به رشته های فنی و حرفه ای و کار دانش بیشتر شد و آمار نام‌نویسی در هنرستان های کشور نسبت به سال قبل از آن بیش از ۳۲ هزار نفر افزایش یافت.
وی از تأمین نیروی انسانی برای هنرستان های کشور در سال جاری خبر می دهد و می افزاید: با شروع سال تحصیلی جدید بیش از ۷ هزار هنرآموز به عنوان مربی وارد هنرستان های کشور می شوند و بخشی از نیاز هنرستان ها به مربی تأمین می شود.
به گفته وی در حال حاضر راهبرد اصلی دفتر فنی و حرفه ای و کار دانش وزارت آموزش و پرورش ارتقا و بهبود مستمر کیفیت آموزش است تا این مهم منجر به ضریب اشتغال بالاتر مهارت آموزان هنرستان ها شود و بتوانیم متناسب با
چشم اندازهای پیش بینی شده در اسناد بالا دستی نظام آموزشی کشور همگام شویم.
آینده شغلی دانش آموختگان هنرستانی
وی با مقایسه رشته های نظری با رشته های کار دانش و فنی و حرفه ای می گوید: طبق پژوهش های انجام شده دانش آموزان هنرستان ها از همان ابتدا می توانند آینده شغلی خود را ترسیم کنند و در همان مسیر گام بردارند، در حالی که در رشته های نظری دانش آموز باید منتظر بماند، دیپلم بگیرد تا پس از کنکور و احتمالاً ورود به دانشگاه متناسب با رشته دانشگاهی خود شغلی پیدا کند. بنابر این در خوشبینانه ترین حالت، او هفت سال از هنرجویان هنرستان عقب تر است.آذر کیش به ضریب اشتغال دانش آموختگان هنرستان های فنی و حرفه ای نیز اشاره می کند و ادامه می دهد: اکنون ۲۰۱ رشته در هنرستان های
فنی و حرفه ای و کار دانش آموزش داده می‌شود و ضریب اشتغال در برخی رشته ها بالای ۷۰ درصد است، ضمن آنکه برخی از رشته ها مثل تعمیر و نصب آسانسور، تعمیر موتور خودرو، مکانیک خودرو، پرورش میگو، پرورش دام های صنعتی، طراحی طلا و جواهر، طراحی دوخت، پرورش گیاهان دارویی و زینتی و برق صنعتی به هیچ عنوان دانش آموخته بیکار ندارد، مگر اینکه بخواهند برای ادامه تحصیل در مقطع کاردانی وارد دانشگاه شوند.