سیستم استارت – استاپ (Start-Stop) چیست؟
سیستم استارت اتومبیل – استاپ چگونه کار میکند؟
احتمالاً پیش از این نام سیستم استارت- استاپ (Start-Stop) را شنیدهاید. این سیستم چند سالی است که بر روی انواع خودروها چه هیبریدی و چه غیرهیبریدی نصب میشود و هدف از آن کاهش مصرف سوخت خودروها در زمان حرکت در ترافیکهای شهری است. شاید در نگاه اول به نظر برسد این سیستم همانگونه که از نامش مشخص است وظیفه دارد در زمان توقف، موتور اتومبیل را خاموش کند و هر زمان راننده قصد آغاز حرکت را داشت بلافاصله موتور اتومبیل را روشن کند. اما واقعیت آن است که این سیستم برخلاف ظاهر سادهاش، پیچیدگیهایی دارد که آن را به یک تکنولوژی مهم در خودروهای امروزی تبدیل کرده است. در این بخش قصد داریم چگونگی کارکرد این سیستم را مرور کنیم. //
نام سیستم استارت – استاپ بدون شک میتواند تا حدودی کارکرد این سیستم را روشن کند. این سیستم وظیفه دارد در زمان توقفهای طولانی (مانند توقف پشت چراغ قرمز یا توقف در زمان ترافیک) به طور خودکار و بدون نیاز به دخالت راننده موتور اتومبیل را خاموش کند و به گونهای طراحی شده که بلافاصله پس از تصمیم راننده برای آغاز حرکت، موتور اتومبیل را دوباره روشن کند.
وجود سیستم استارت – استاپ در خودروها، به منظور کاهش مصرف سوخت است و بررسیها نشان داده وجود چنین سیستمی میتواند تا ۱۰درصد مصرف سوخت اتومبیل را کاهش دهد. در اصل این سیستم به این منظور طراحی شده است که زمان مرده کارکرد موتور را به حداقل برساند چرا که در این زمان مرده، نسبت میزان آلایندگی به مسافت پیموده شده به بالاترین مقدار خود میرسد زیرا بدون آنکه اتومبیل حرکتی داشته باشد، موتور اتومبیل آلایندگی تولید کرده است. با چنین دیدگاهی، تویوتا در دهه ۷۰ و اوج بحران نفتی و افزایش بهای بنزین در سطح جهانی، ایدههای اولیه این سیستم را مطرح کرد.
سیستم ابداعی تویوتا که به صورت آزمایشی بر روی تویوتا کراون نصب شده بود پس از توقف ۱.۵ ثانیهای اتومبیل به صورت خودکار موتور را خاموش میکرد. این سیستم نشان داد در ترافیک وحشتناک توکیو میتواند تا ۱۰درصد در مصرف سوخت صرفهجویی کند. هر چند به صورت تئوری سیستم استارت- استاپ توانسته بود خود را نشان دهد اما به دلیل پیچیدگی و عدم اعتماد رانندگان به آن، در آن زمان همه گیر نشد ضمن آنکه بحران نفتی سریعتر از آنچه پیشبینی میشد رفع شد و برخی از طرحهای کاهش مصرف سوخت که بیش از حد آلترناتیو بودند از رده خارج شدند اما در دهه ۸۰ بود که بار دیگر و این بار توسط فولکسواگن استفاده از این سیستم مطرح شد. البته باز هم استقبال آنقدر زیاد نبود ولی در چند سال اخیر باز هم بحران سوخت و مهمتر از آن آلایندگی محیطزیست باعث شده توجه به این سیستم افزایش پیدا کند. در ابتدا سیستم استارت – استاپ برای استفاده بر روی خودروهای هیبرید عمومیت پیدا کرد چرا که در این خودروها هدف اصلی نه لذت رانندگی، که کاهش مصرف سوخت بود و اتومبیلسازان از هیچ روشی برای کاهش مصرف سوخت در این سری از خودروها نمیگذشتند و به این ترتیب سیستم استارت – استاپ هم در این خودروها به صورت استاندارد نصب شد.
پس از مدتی اتومبیلسازان با توجه به مزایای زیاد این سیستم، بار دیگر استفاده از آن را بر روی اتومبیلهای غیرهیبرید مطرح کردند و امروزه تقریباً نصب سیستم استارت- استاپ بر روی اتومبیلهای تولیدی بسیاری از شرکتهای اتومبیل سازی دیده میشود.
وقتی بعضی از بخشها خاموش نمیشود!
شاید تا اینجای کار هم همچنان سیستم استارت – استاپ به نظر یک سیستم ساده برسد که تنها وظیفه روشن و خاموش کردن اتومبیل را بر عهده دارد و به این ترتیب شاید راننده هم بتواند این کار را انجام دهد اما واقعیت آن است که با خاموش شدن موتور برخی تجهیزات اتومبیل از کار میافتند که به سختی میتوان از کار افتادن آنها را پذیرفت. یکی از مهمترین این تجهیزات ایرکاندیشن (کولر) اتومبیل است. کمپرسور ایرکاندیشن مستقیماً نیروی خود را از موتور اتومبیل میگیرد و خاموش شدن موتور به معنی توقف کار آن است که در یک هوای گرم به سرعت باعث افزایش دمای کابین میشود. برای رفع این مشکل، در خودروهای مجهز به سیستم استارت- استاپ، کمپرسور ایرکاندیشن به یک موتور الکتریکی متصل میشود که وظیفه به حرکت در آوردن کمپرسور را در زمان خاموش بودن موتور اتومبیل بر عهده دارد. به علاوه واتر پمپ نیز از دیگر تجهیزاتی است که در بعضی از خودروهای مجهز به سیستم استارت – استاپ، به جای اتصال مستقیم به موتور، به یک موتور الکتریکی کوچک متصل میشود.
کارکرد سیستم
در این بخش کارکرد سیستم استارت – استاپ را در یک اتومبیلی دنده دستی غیر هیبرید مرور میکنیم. در نظر داشته باشید جزییات ممکن است در سیستمهای مختلف اندکی متفاوت باشد اما کلیت کارکرد سیستم مشابه است.
۱. در مرحله اول راننده با نزدیک شدن به تقاطع، پای خود را بر روی پدال ترمز گذاشته و با فشردن پدال کلاچ، دنده را در وضعیت خلاص قرار میدهد. مجموع این پارامترها به واحد مدیریت سیستم استارت- استاپ منتقل میشود و به این ترتیب سیستم خود را برای خاموش کردن اتومبیل آماده میکند اما برای این کار همچنان به یک پالس دیگر نیاز است.
۲. با رسیدن سرعت اتومبیل به صفر، واحد مدیریت سیستم استارت – استاپ متوجه توقف کامل اتومبیل میشود و فرمان خاموش کردن موتور اتومبیل را به ECU ارسال میکند. در این مرحله ECU، برق موتور و سیستم سوخت را قطع میکند و موتور بلافاصله خاموش میشود. در این حالت اتومبیل کاملاً فاقد آلایندگی است.
۳. به محض آنکه راننده برای آغاز حرکت و درگیر کردن دنده، پدال کلاچ را بفشارد، واحد مدیریت سیستم استارت- استاپ آغاز حرکت را تشخیص داده و به ECU فرمان شروع کار میدهد و همزمان استارتر نیز موتور را روشن میکند. بسیاری از اتومبیلسازان برای کاهش هزینهها و کاهش ابعاد موتور، دینام و استارت را در یک مجموعه گرد هم آوردهاند. به این ترتیب این مجموعه در شرایط کارکرد موتور نقش دینام را دارد و برق مورد نیاز موتور و شارژ باتری را تامین میکند اما در زمان خاموش بودن موتور اتومبیل، مانند استارتر است و به محض دریافت فرمان، با دریافت برق از باتری باعث چرخش موتور اتومبیل میشود.
مشکلات و راه حلها
هر چند این سیستم میتواند نقش بسیار موثری در کاهش مصرف سوخت داشته باشد اما مسایل مختلفی (درست یا غلط) در مورد آن مطرح میشود که گاهی توانمندیهای این سیستم را زیر سوال میبرد.
یکی از مهمترین مسایل، مشکلات ناشی از آسیب به موتور ناشی از روشن و خاموش شدن پی در پی است. همانگونه که میدانیم موتور در زمان استارت زدن، در معرض فرسایش بالایی است چرا که پس از استارت زدن اتومبیل، فاصله زمانی بسیار اندکی میان به حرکت در آمدن اجزای متحرک موتور (به ویژه پیستونها) و به جریان افتادن روغن موتور وجود دارد و همین مسئله یکی از مهمترین دلایل فرسایش موتور خودروها در زمان استارت است. بعضی از رانندگان با همین ذهنیت، سیستم استارت – استاپ را سیستمی مضر برای موتور اتومبیل میدانند اما واقعیت برخلاف این است. با توجه به آنکه زمان کوتاهی میان خاموش شدن موتور اتومبیل تا روشن شدن مجدد آن در این سیستم وجود دارد، روغنهای موجود بر روی بخشهای مختلف داخلی موتور، فرصتی برای بازگشت به محفظه روغن ندارند ضمن آنکه موتور در این فاصله زمانی کوتاه دمای خود را حفظ میکند و مسئله سرد شدن روغن نیز منتفی است و موتور خودروهای مجهز به سیستم استارت-استاپ میتوانند بدون مشکل، بارها فرآیند روشن و خاموش شدن را تکرار کنند.
مصرف باتری هم یکی دیگر از نگرانیهای مربوط به این سیستم است چرا که استارت زدنهای پی در پی میتواند به سرعت توان باتری را مصرف کند و اتومبیل نیز فرصت کافی برای شارژ مجدد باتری نخواهد داشت. این مسئله تا حدودی درست است اما ECU نسل جدید این سیستم به گونهای برنامهریزی شده است که در صورت تشخیص کاهش توان باتری اتومبیل، میتواند سیستم استارت – استاپ را به طور موقت از مدار خارج کند. بررسیها نیز نشان میدهد باتری این خودروها اندکی زودتر از باتریهای خودروهای معمولی توان خود را از دست میدهند هر چند در مقابل کاهش مصرف بنزین، این مسئله قابل چشمپوشی است ضمن آنکه در این خودروها معمولاً راننده میتواند سیستم استارت- استاپ را از طریق یک دکمه از کار بیاندازد.
اتومبیلسازان برای رفع مشکلات مربوط به استارت این خودروها راه حلی ابتکاری را ارائه کردهاند. در این راه حل، ECU از طریق یک سنسور میتواند موقعیت دقیق تک تک پیستونها را تشخیص دهد و به این ترتیب با آگاهی موقعیت هر سیلندر سوخت را از طریق سیستم تزریق مستقیم سوخت دقیقاً به سیلندری میپاشد که در موقعیت مناسب است و به این ترتیب روشن شدن اتومبیل تسهیل میشود ضمن آنکه از این طریق حتی میتوان استارتر را نیز برای روشن کردن موتور در این مرحله حذف کرد.