روغن های چند منظوره UTTO و STOU چیست ؟

در مطالب پیشین ذکر شد که یکی از عمده ترین اتفاقاتی که به هنگام استفاده برای روانکارها می افتد و باعث کاهش شدید عمر و کارکرد آنها می شود، اختلاط اتفاقی انواع مختلفی از روانکارها است. یکی از شایع ترین این اتفاقات، مخلوط شدن روغن هیدرولیک و روغن موتور در خودروهای سنگین راهسازی و کشاورزی است. راهکاری که برای حل این مشکل در ماشین آلات راهسازی و سنگین برگزیده شد تولید روغن هیدرولیک از جنس روغن موتور بود که خود داستانی جداگانه دارد. اما در خودر های کشاورزی به دلیل تمرکز بر راحتی استفاده توسط کاربر، تولید روغن های چند منظوره در دستو رکار قرار گرفت.

در این نگاه سعی شد تا روغنی برای این تجهیزات تهیه شود که بتواند کار روغن دنده، موتور و هیدرولیک را برای خودرو همزمان انجام دهد. البته به دلیل تفاوت عملکرد و ویژگی های مورد نیاز در هر کدام از این روغنها، طراحی روغنی که همزمان همه این خصوصیات را تا حد مطلوب داشته باشد نسبتاً دشوار است. لذا در مورد این روغنها باید توجه داشت که :

۱- این روغنها به دلیل ناسازگاری ذاتی مشخصاتی که همزمان باید داشته باشند در هیچ یک از کاربرد های خاص خود بهترین روغن نیستند. یعنی این روغنها در مقام مقایسه با روغن موتور، گیربکس، اکسل و هیدرولیک سیستم هر یک جداگانه برتری مشخصی ندارد.

۲- هزینه تمام شده ای روغن از هم رده های تخصصی خود بیشتر است. که این امر به دلیل استفاده از مواد افزودنی خاص و گرانقیمت در این روغن است.

در طی سالها ارایه این روغن ها دو استاندارد بیشتر از بقیه مورد توافق سازندگان تجهیز و البته روانکارسازان قرار گرفته است. ۱- Super Tractor Oil Universal با نام اختصاری STOU و 2- Universal Tractor Transmission Oil با نام اختصاری UTTO

استاندارد اول STOU است که توسعه دهنده اصلی آن شرکت Messy Ferguson بوده و تحت عنوان CMS-M1139 در استانداردهای این شرکت شناخته می شود. این روغن یک روغن چند منظوره است که سطوح کیفی روغن موتور API CD و روغن دنده API-4  را نیز دارد.

در طرف دیگر روغنهای UTTO قرار گرفته است. این روغنها بیشتر بر خواص ویژه خود برای استفاده دراکسل خودروهای سنگین راهسازی و کشاورزی متمرکز است. خصوصاً اکسل هایی که از سیستم wet Brake  برخوردارند باید از این روغن ها استفاده نمایند. این روغنها اگرچه رسماً در تمامی آزمونهای سطح کیفی API-GL4 موفق نیستند اما به دلیل خواص ضد سایش و فشارپذیری(EP) خوب خود توسط بسیار از سازندگان برای استفاده در گیربکسها نیز موردتایید قرار گرفته است. با این حال این روغن سطح کیفی روغنهای موتور را نداشته و در موتور این تجهیزات قابل استفاده نیستند. لازم به توضیح است استفاده از روغنهای دنده معمولی در اکسلهایی که دارای سیستم wet brake هستند می تواند سبب از کار افتادن سیستم ترمز و به صدا افتادن شدید این اکسلها شود زیرا روغنهای UTTO دارای مواد تنظیم کننده اصطکاک (friction modifire) خاصی هستند که تماس حداکثر اجزای سیستم ترمز های مرطوب را تضمین می کند و روغنهای دنده معمولی فاقد این مواد هستند. البته برخی از سازندگان دیفرانسیل، استفاده از مکمل های خاص این سیستم ها را که تحت عنوان ZS یا LS (مخفف limited slip) شناخته می شوند برای استفاده به همراه روغنهای دنده معمولی مجاز می دانند. اما عموماً روغن متداول مصرفی در این نوع دیفرانسیلها، روغن UTTO می باشد.

با توجه موارد مطروحه می توان نتیجه گرفت که این روغنها اگرچه هر دو جزء روغنهای چند منظوره به شمار می آیند ، قابل جایگزینی با یکدیگر نیستند مگر آنکه سازنده تجهیز این کار را مجاز بداند. جایگزینی آنها با روغنهای تخصصی نیز ضمن افزایش احتمال مخلوط شدن و آلودگی روغنهای قسمتهای مختلف با هم در برخی از موارد اصولاً غیر ممکن است.

پی نوشت:

یکی از کاربران سوالی داشت مبنی بر استفاده از روغن UTTO به جاری روغن گیربکس که باید در این باره توضیحاتی اضافه شود. روغن UTTO اگرچه دارای سطح کیفی روغنهای گیربکس است، همزمان مواد افزودنی LS نیز دارد. این مواد که سبب افزایش سطح درگیری کلاچ های مرطوب داخل اکسل می شوند، می تواند سایش خفیفی بر روی دنده های گیربکسهای عیر سازگار ایجاد نمایند. بنابراین استفاده از آن روغنها را نمی توان در حالت کلی و برای همه گیربکسها توصیه نمی شود.