نحوه تست و یکسره‌کردن رله دبل در شرایط اضطراری +عکس

علائم خرابی رله دوبل ،روش‌های آزمایش و یکسره‌کردن در شرایط اضطراری

همانطور که در مقاله انواع رله دوبل و کاربرد آن اشاره شد. یکی از اجزا مهم در مدار الکتریکی سوخت و جرقه سیستم انژکتوری واحد رله دوبل است؛ بنابراین خرابی‌های آن نیز در عملکرد سیستم بسیار مؤثر خواهد بود. در این مقاله به علائم خرابی رله دوبل، نحوه تست‌کردن آن و روش دور زدن آن در هنگام خراب‌شدن مطالبی بیان خواهد شد.

علائم خرابی رله دوبل

باتوجه‌به اینکه برای شناخت علائم خرابی رله دوبل، لازم است ابتدا انواع و روش کار آن در مدار بررسی شود، حتماً مقاله انواع رله دوبل و کاربرد آن را قبل از این بخش مطالعه کنید. شکل 1 علائم خرابی رله دوبل را به‌صورت عمومی نشان می‌دهد.

شکل 1- علائم خرابی رله دوبل

همانطور که در شکل 1 نشان‌داده‌شده است از مهم‌ترین علائم خرابی رله دوبل روشن‌نشدن موتور است. در واقع با خرابی رله دوبل فعالیت پمپ‌بنزین، انژکتورها و کویل دوبل قطع خواهد شد؛ بنابراین حتی با اینکه موتور استارت می‌خورد؛ اما به دلیل اینکه بنزین به مقدار کافی به موتور نمی‌رسد و شمع‌ها نیز جرقه نخواهند زد. باتوجه‌به اینکه خروجی پلاتین رله قدرت، یکی از پایه‌های تغذیه ECU خواهد بود و با خرابی این رله، خروجی مثبتی نیز از آن خارج نخواهد شد، ECU موتور متوجه می‌شود که مشکلی در مدار رله دوبل وجود دارد.

در برخی سیستم‌های مدیریت سوخت و جرقه این اتفاق می‌تواند باعث روشن‌شدن چراغ چک توسط ECU شود؛ بنابراین مشاهده این دو علامت (روشن‌نشدن موتور، روشن‌شدن چراغ چک) به‌صورت هم زمان می‌تواند از نشانه‌های مهم و قابل توجه علائم خرابی رله دوبل باشد.

نکته: روشن‌نشدن موتور و روشن‌شدن چراغ چک تنها به دلیل خرابی رله دوبل اتفاق نمی‌افتد. آثار خرابی سنسور دور موتور نیز حالت مشابهی ایجاد خواهد کرد. آنچه باعث تفکیک این دو حالت خواهد شد. بررسی عملکرد پمپ‌بنزین است. به‌صورت کلی در حالت خرابی رله دوبل (خرابی هر دو رله داخلی) هیچ صدایی از فعالیت پمپ‌بنزین شنیده نخواهد شد. اما در حالت خرابی سنسور دور موتور صدای عملکرد پمپ‌بنزین در زمان باز کردن سوئیچ شنیده می‌شود.

نکته مهم: باتوجه‌به اینکه در برخی موتورها سوئیچ اینرسی در مدار رله دوبل قرار می‌گیرد، درصورتی‌که به هر دلیلی سوئیچ اینرسی مدار را قطع کند (تصادف / دست‌انداز) امکان قطع‌شدن برق رله دوبل وجود دارد؛ بنابراین قبل از بررسی رله دوبل به جهت یافتن علائم خرابی رله دوبل بهتر است از وصل بودن سوئیچ اینرسی مطمئن شوید برای این کار سوئیچ اینرسی را یک ‌بار به پایین فشار دهید. (شکل 2)

شکل 2- بررسی صحت عملکرد سوئیچ اینرسی قبل از بررسی رله دوبل

روش‌های بررسی رله دوبل

همانطور که اشاره شد رله دوبل می‌تواند مدارهای مختلفی داشته باشد. بررسی رله دوبل ترکیبی با رله دوبل مجزا (دو رله در مدار) نیز می‌تواند متفاوت باشد. آنچه در ادامه می‌آید برخی از روش‌های کنترل عملکرد رله دوبل و مدار مربوطه است. شکل 3 این روش‌ها را نشان می‌دهد.

شکل 3- روش عمومی بررسی رله دوبل

بررسی با کمک دیاگ

با استفاده از تست عملگرها می‌توان به‌صورت غیرمستقیم علائم خرابی رله دوبل را مورد بررسی قرارداد. با استفاده از دستگاه عیب‌یاب وارد منو ECU موتور شده و بخش تست عملگرها انتخاب شود. با تست عملگر کویل دوبل یا شیر برقی کنیستر یا انژکتورها می‌توان عملکرد رله دوبل را نیز بررسی کرد. اگر قطعات ذکر شده فعال شوند باتوجه‌به اینکه رله دوبل برق تغذیه آنها را فراهم می‌کند به‌صورت غیرمستقیم نشانه سلامت رله دوبل است در غیر این صورت به‌عنوان یکی از عیوب احتمالی می‌توان خرابی رله دوبل را نیز در نظر گرفت.

روش بررسی رله دوبل از نوع ترکیبی

منظور از رله دوبل ترکیبی همان مجموعه دو رله در کنار یکدیگر است شکل 4 این نوع و کانکتور مربوطه را نشان می‌دهد.

شکل 4- رله دوبل ترکیبی و کانکتور آن (پراید – پژو – سمند – سیتروئن مدل‌پایین)

معمولاً در خودروهای ایرانی تعداد پایه‌های (پین‌های) این رله 15 عدد است. همانطور که اشاره شد در خودروهای نسبتاً مدل پایین‌تر خودرو های پژو 405، پارس، سمند، پراید و زانتیا این نوع رله دوبل متداول است. نحوه شماره‌گذاری پایه‌ها در شکل 5 نشان‌داده‌شده است.

شکل 5- نحوه شماره‌گذاری پایه‌ها در رله دوبل ترکیبی

برای تشخیص شماره پایه‌ها، رله دوبل را طوری در دست بگیرید که مطابق شکل خارهای آن قرار بگیرد و ردیف بالا 8 پایه و ردیف پایین 7 پایه مشاهده شود. شماره‌گذاری پایه (پین) آن را مطابق شکل انجام می‌گیرد.

بررسی اهمی

1- بررسی اهمی بوبین‌ها

در ادامه بررسی علائم خرابی رله دوبل، باید هر دو رله از نظر اهمی بررسی شود. برای این کار باید رله دوبل از دسته سیم جدا شود سپس مطابق شکل 6 تست اهمی بوبین‌های رله قدرت (اصلی) و رله پمپ‌بنزین انجام شود.

شکل 6- تست اهمی بوبین‌های رله دوبل

همانطور که در شکل 6 مشاهده می‌شود. مولتی‌متر را روی تست اهمی قرار داده و پراب قرمز (مثبت) را به پایه 14 و پراب منفی (مشکی) را روی پایه 7 قرار می‌دهیم. مولتی‌متر باید عددی غیر از 0 یا I را نشان دهد که در واقع نشان‌دهنده مقاومت داخلی سیم‌پیچ بوبین است. اگر حالتی غیر از موارد در شده توسط مولتی‌متر نمایش داده شود نشانه اتصال کوتاه یا قطع‌شدن در بوبین رله قدرت است. همین کار باید با بوبین رله پمپ‌بنزین نیز انجام داده شود. جدول شکل 7 تمامی آزمایش‌های اهمی هر دو بوبین را نشان می‌دهد.

شکل 7 – جدول بررسی اهمی بوبین‌ها

نکته 1: دلیل اینکه پایه‌ها از دو طرف بررسی می‌شوند. کنترل صحت عملکرد دیودها موجود در مسیر است

نکته 2: دقت کنید منظور از I عدد 1 نیست؛ بلکه به معنی قطع بودن مدار است. اگر هرکدام از مراحل این جدول مطابق نتیجه ذکر شده نباشد رله دوبل باید تعویض شود.

2- بررسی اهمی پایه‌های پلاتین

پایه‌های پلاتین باید در دو حالت بررسی شود. حال اول عدم وجود برق در بوبین است. شکل 8 این بررسی را نشان می‌دهد.

شکل 8- بررسی اهمی پایه‌های پلاتین – حالت اول

در این حالت نباید پایه‌های 8 و 15 به پایه‌های 5 -13 – 6- 4 وصل باشد.
در حالت دوم باید به پایه‌های 14 (+) و 7 (-) برق داده شود و سپس آزمایش مجدداً انجام شود. شکل 9 این آزمایش را نشان می‌دهد.

شکل 9- بررسی اهمی پایه‌های پلاتین – حالت دوم

زمانی که به پایه‌های 14 (+) و 7 (-) یا پایه‌های 2 (+) و 10 (-) برق داده می‌شود باید پلاتین وصل شود. جدول شکل 10 نتایج حالت اول و دوم را نشان می‌دهد.

شکل 10- جدول بررسی اهمی پلاتین‌ها

درصورتی‌که هر حالتی غیر از نتایج مشخص شده، به دست آید باید رله دوبل تعویض شود.
آزمایش اهمی دقت بالایی برای بررسی علائم خرابی رله دوبل دارد. اما درصورتی‌که روش آسان‌تری مدنظر باشد. همانطور که اشاره شد می‌توان با کمک دستگاه دیاگ به‌صورت غیرمستقیم عملکرد رله دوبل را مورد بررسی قرارداد.

توجه: ممکن است رله قدرت (اصلی) سالم باشد؛ اما رله پمپ‌بنزین کار نکند. در این صورت نیز در مدل‌های ترکیبی باید رله به‌صورت کلی تعویض شود؛ اما در مدل‌هایی که از دو رله مجزا برای این مدار استفاده شده است. در صورت سوخت هر رله می‌توان آن رله را تعویض کرد.

یکسره‌کردن رله دوبل

اگر به شکل 11 توجه شود، مشاهده می‌گردد که در زمان عملکرد رله دوبل پایه‌های 5 – 13- 6- 4- 9 – 1 دارای برق مثبت خواهند بود.

شکل 11- شماتیک رله دوبل

بنابراین، برای یکسره‌کردن رله دوبل کافی است به این پایه‌ها برق‌رسانی شود. در ساده‌ترین حالت درصورتی‌که از سلامت کانکتور و دسته سیم رله دوبل اطمینان حاصل شده است، می‌توان با پل زدن بین پایه‌ها مطابق شکل 12 به‌صورت اضطراری رله دوبل را از مدار خارج کرد.

شکل 12- ساده‌ترین روش پل زدن کانکتور رله دوبل

همانطور که در شکل 12 مشاهده می‌شود. در ساده‌ترین روش پایه 8 که دارای برق مثبت است را به پایه 1 و 5 متصل می‌کنیم در این صورت تمامی پایه‌های 5 – 13- 6- 4- 9 – 1 دارای برق مثبت خواهند شد. البته می‌توان برای اطمینان بیشتر به هر یک از این پایه‌ها به‌صورت مجزا برق رساند که قطعاً کیفیت برق مدار بالاتر خواهد بود و البته امکان اتصالی نیز در این حالت افزایش پیدا خواهد کرد.

درصورتی‌که دو رله مجزا برای رله دوبل وجود داشته باشد باید ابتدا محل قرارگرفتن آن را مشخص کرد به‌عنوان نمونه شکل 13 محل قرارگرفتن این دو رله را در جعبه‌فیوز تیبا نشان می‌دهد.

شکل 13- محل قرارگرفتن رله‌های قدرت و بنزین در جعبه‌فیوز موتور تیبا / ساینا

سپس این دو رله را خارج کرده و پایه‌های 30 و 87 را در هر دو محل قرارگرفتن رله با دو سیم پل زده می‌شود. (شکل 14)

شکل 14- محل پل زدن روی جعبه‌فیوز موتور تیبا/ساینا برای یکسره‌کردن رله دوبل

برای سیستم‌های دیگر نیز دقیقاً مانند همین روش باید عمل شود. کلاس‌های تخصصی انژکتور ایمگ با کمک اساتید مجرب تمامی بررسی‌ها به‌صورت عملی و کار روی خودرو زنده و استندهای آموزشی انجام می‌شود.

نویسنده: مهندس بهروز خطیبی