نشانه های یاتاقان زدن موتور چیست و چه زمانی باید تعویض کرد؟
یاتاقان زدن موتور
وقتی موتور ماشین گرم می کند یا صدای تلق تولق یا هر صدای غیر طبیعی دیگری از آن شنیده می شود لازم است سریعا ماشین رو متوقف کرده و منبع صدا را پیدا کنید راننده متبحر باید گوشش با صدای موتور آشنا باشد و صداهای غیر طبیعی را سریع تشخیص دهد
این بی اعتنایی به صداهای موتور و نیز دمای آب و وضعیت روغن می تواند عواقب فاجعه باری در پی داشته باشد چون هم باعث خراب شدن خودرو در هنگام سفر می شود و شما را در کوه و بیابان با گرفتاری مواجه می کند و هم خسارت هنگفتی را به شما تحمیل می کند که سوختن واشر سر سیلندر ساده ترین آن است و یاتاقان زدن و سپس شاتون زدن مراحل بعدی اش است
وقتی این وضعیت پیش آبد دیگر چاره ای نیست جز باز کردن سر سیلندر که برای یک خودرو عادی مثل ۴۰۵ چهارصد پانصد تومن مینیم آب می خورد
چون پس از باز کردن موتور باید سر سیلندر به تراشکاری فرستاده شود و واشر سر سیلندر عوض شود و با دستمزد مکانیک هزینه ای بالایی را به شما تحمیل می کند
اگر ماشین یاتاقان یا شاتون بزند که باید میل لنگ هم به تراشکاری رفته و بر اساس مقدار خرابی که در آن ایجاد شده بر اساس اندازه های استاندارد میل لنگ و یاتاقان تراش داده شود گاهی هم اصلا میل لنگ قابل تعمیر نیست چون یا قبلا تراش رفته و به اصطلاح اندازه اش ۶۰ است و یا آنقدر صدمه دیده که قابل تعمیر نیست .
میل لنگ و یاتاقان های صفر با علامت STD که مخفف استاندارد است مشخص شده اند
اندازه های استاندارد :
۰/۲۵mm
۰/۵۰mm
۰/۷۵mm
۱mm است
و اگر خرابی میل لنگ بیشتر از ۱میلیمتر باشد میل لنگ باید تعویض شود .
یاتاقانها Bearings بالشتک هایی هستند که میل لنگ را روی بدنه موتور نگه می دارند و نیز محل اتصال ذسته شاتون ها به میل لنگ بر روی آن ها تکیه دارد در واقع مهم ترین بخش چرخشی موتور ماشین همین یاتاقانها هستند و چون وجود آنها باعث می شودکه اصطکاک بین فلزات حذف شود هر گونه اختلالی در این مکانیزم باعث از بین رفتن لایه روغن oil film و تماس فلز با فلز می شود که در اصطلاح به آن یاتاقان زدن می گویند
ساختمان یاتاقان
پوسته یاتاقان از فولاد یا برنز ساخته شده است این فولاد استحکام و مقاومت لازم را به یاتاقان می دهددر روی این قسمت یک یا چند لایه مواد یاتاقانی به ضخامت چند هزارم اینچ قرار گرفته است علت استفاده از مواد نرم در یاتاقان این است که در صورت تاثیر عوامل خارجی فقط مواد یاتاقانی از بین میرودو میل لنگ سالم خواهد ماند یاتاقانها دارای شیار روغن بوده و این شیار روغن را در تمام سطح یاتاقان پخش می کند
مواد یاتاقان
جنس یاتاقان از بابیت میباشد که در موتورهای سبک بکار می رود از یک لایه پوسته فولادی و یک لایهبابیت ساخته شده است در ساختمان بابیت از دو فلز اصلی قلع و سرب استفاده شده است در بعضیاز یاتاقانها نسبت به نوع موتور دو یا سه لایه مواد یاتاقانی روی پوسته قرار دارد و در موتورهای سنگین به چهار لایه در یاتاقان نیز می رسد
خصوصیات یک یاتاقان خوب
ساختن یک یاتاقان ایده ال ساده نیست زیرا بالا بردن یک خاصیت در یاتاقان ایجاد معایب دیگر در ان می کند در هر حال یاتاقان خوب باید دارای مشخصات زیادی باشد که بطور خلاصه به ان اشاره می شود
الف : مقاومت یاتاقان در مقابل فشار حمل بار و ضربات ناشی از احتراق
ب: نرمی و قابلیت فرو بردن ذرات خارجی در یاتاقان
ج: مقاومت در برابر خستگی در یاتاقان
د : مقاومت در برابر خوردگی در یاتاقان
ه : مقاومت در مقابل سائدیگی در یاتاقان
ز: قابلیت هدایت حرارتی
روغن کاری یاتاقان ها
از مدار اصلی روغن مسیری به کپه های ثابت روی بلوک راه دارد که روغن از ان مسیر وارد سوراخ مجرای روغن میل لنگ شده و سطح کلیه یاتاقانها را روغن کاری می نماید این روغن بصورت قشر نازکی (فیلم روغن) به سطوح متحرک محور میل لنگ و سطوح ثابت یاتاقان می چسبد و در اثر فشار مدار روغن میل لنگ در بستری از روغن بصورت شناور می چرخد
علت یاتاقان زدن موتور چیست ؟
- خرابی پمپ روغن = oil pump
- بدون آب ماندن موتور ( بخاطر نشت آب از رادیاتور و شلینگ ها و یا نشتی های دیگر ) و هر علتی که باعث داغ کردن موتور می شود در واقع همانطوریکه تب کردن در بدن باعث تشنج می شود داغ کردن موتور هم یک مشکل بزرگ است که نباید نادیده گرفته شود .
- کثیف بودن فیلتر روغن و یا کهنه بودن بیش از اندازه روغن
- راندن موتور با سرعت های خیلی زیاد بطوریکه دور موتور به محدوده قرمز نزدیک شود .
همانگونه که پیش تر گفته شد تماس میل لنگ با شاتون و نیز پایه های نگهدارنده بدنه موتور از طریق یاتاقان است و این یاتاقانها روی لایه ای از روغن حرکت می کنند اگر به هر دلیلی این لایه روغن از بین برود تماس فلز با فلز صورت می گیرد که نتیجه اش اصطکاک و تولید حرارت شدید است ( از طرفی موتورهای احتراق داخلی خودشان گرمای زیادی هم تولید می کنند و این گرم شدن مزید بر علت شده و شتاب می گیرد !)
سایش و گرمای زیاد سبب ذوب شدن و از بین رفتن لایه درونی یاتاقانها که به آن بابیت Babbitt گفته ی شود می کردد فلز با فلز تماس پیدا کرده و صدای تلق تلق مینماید به گوش می رسد که راننده با تجربه باید موتور را سریعا خاموش کند
اگر میزان ذوب شدن بابیت زیاد باشد پس از سرد شدن به میل لنگ چسبیده و مانع حرکت میل لنگ و روشن شدن موتور میشود ولی اگر میزان ذوب شدن کم باشد موتور روشن میشود ولی صدای لق لق میدهد
توجه:وقتی موتور یاتاقان میزد بلافاصله باید موتور خاموش شود در غیر اینصورت سبب کج شدن میل لنگ میشود
چه موقع باید یاتاقان ها را عوض کرد
– در صورت وجود هر گونه خراشیدگی و یا سائیدگی بابیت یاتاقانها ؛ لازم است که یاتاقان تعویض شود اگر سطح یاتاقان هیچگونه خراش و یا آسیب دیدگی ندارد باید میزان کلیرنس = لقی مجاز = شکاف بین یاتاقان و میل لنگ یا یاتاقان و دسته شاتون را باید با ‹‹ سیم سربی ›› = lead wire یا معادل آن پلاستی گیج = plasti gauge اندازه گیری کرد اگر میزان این لقی بیش از اندازه است که حدوداً باید رقمی بین ۳/۰ تا ۴/۰ میلی متر است باید یاتاقان تعویض شود ولی نظر شخصی من این است که اگر مدتی از کارکردن موتور می گذرد
– وقتی بعد از گذشت ۱۰ سال یا پیمودن مسافتی بالای ۱۰۰ هزار کیلومتر موتور را برای تعمیر اساسی باز می کنید بهر حال بهتر است یاتاقانها تعویض شوند ( بخصوص در مورد خودروهای داخلی که یاتاقان های آن قیمت زیادی هم ندارد من خودم هنگام تعمیر موتور یاتاقانهای ثابت و متحرک را با وجود اینکه سالم هم بودند عوض کردم !)